Þjóðviljinn - 14.09.1967, Blaðsíða 7

Þjóðviljinn - 14.09.1967, Blaðsíða 7
FimrBjtadJagur 14. eeptanfeör tSJOT — ÞJÓÐVIUINN — SlÐA ’J kvlkmyndlp FELUNI06 JÚLÍETTA Eftir ÞORGEIR ÞORGEIRSSON Ef gengið er 'þessa dagana um Austurstraeti veetanvert bein- ist athyglin ósjálfrátt að upp- aþrengjandi bíóútstillingu norð- anvið götuna. Mest er þar á- berandi bakhluti á strípuðum kvenmanni nærfellt í fulllri lík- amsstaerð. Sé gengið nær og hinar v smærri útstillingamynd- irnar skoðaðar, getur þar ein- göngu að lita strípalinga í losta- fullum stellingum og væri mér nær að halda að flestum mundi þykja einsýnt, að hér væri á ferðinni dönsk frygð- ardellumynd gerð í þeim til- gangi einum að veita gægiu- sjúkum kynórabelgjum stund- arfróun. Auglýsingamyndir þessar enu frá Laugarásbíói og munu eiga að gegna því göfuga hlutverki að lokka sensúalista til að kaupa sig inná þessa kvikmynd og styrkja með því dvalarheim- ilissjóð aldraðra sjómanna. Það væri fjarri mér að standa í vegi fyrir lífsfyllingu kynórabelgja fremur en annara, því síður vildi ég verðá til þéss að rýra tekjur þessa mjög svo þarfa elliheimilis — og raunar tel ég mig hvorugt gera þótt ég láti í ljós þá skoðun mína, að hér er ekki rétt að verið. Myndin, sem svo er auglýst stendur engan veginn undir þvi hlutverki að fróa klámsjúkl- ingum svo sem þessi auglýsing þó berlega er látin gefa í skyn — þvertámóti hamlar sií'kt hugarfar gegn því, að þessarar fráþæru myndar verði notið. Hér er um að ræða einhverja markverðustu mynd, sem gerð h’eiur verið f Evrópu á seinni árum: Giulietta Degli Spiriti eftir Federico Fel'lini. Mynd, sem að vfsu ymprar á holdsins lystisemdum eins og önnur verk þessa merka snillings — og þó einkum á afskræmingu þeirra og til þess þá að gera þessa af.skræmingu ögn hlægi- lega. Mér eru í minni tvær unglingsstúlkur, sem sátu f sama bekk og ég á níusýning- unni síðastliðinn sunnudag. Þær voru allar i uppnámi áður en myndin hófst og höfðu enda birgt sig upp með hei'lt kýr- fóður af pop-korni, opal og súkkulaði, auk togleðurtugg- unnar ófrávíkjanlegu. Léttur roði í vöngum þeirra kom lika upp um hvað þær þóttust eiga í vændum. Svo hófst mynd um baráttu einfaldrár og heilsteyptr- ar manneskju við undarlega slétt og feilt umhverfi sitt og tilgerðarlegt, úrkynjað og sjúkt fólk. Eindæma fallegt verk og í flestu aðgengilegt hverjurn og einum, dálítil sorgarsagk sögð af einstæðri kátínu — söguhetjan, leikin af Giuliettu Masinu, mundi eiga greiðan aðgang að hverju mannlegu hjarta og fordómalausu höfði. En þessar tvær saklausu stúlk- ur voru komnar hingað i leit að gerfisevintýri og langt fram- vfir hlé voru þær sífellt að bíða eftir einhverju ofboðslega æsandi, sem aldrei kom — og eftirvaenting þeirra birtist eink- um í hálfbældum upphrópun- um: „Guð hvað hún er ljót!“ — „Hvað er eilega að fólkinu?“ En þó fór svo að lokum að efnið tók þær fangnar og seinasta kafla myndarinnar fylgdust þær með af bendri athygli eins og þær raúnar hefðu getað gert frá upphafi ef ekki hefðu þessar röngu for- útsetningar spillt fyrir þeim ánægjunni framan af. Líkt virðist mér vera ástatt urn góðan hluta áhorfenda þetta kvöld, margir urðu óþarf- lega seinir að meðtaka þessa kvikmynd vegna rangra hug- mynda um hana fyrirfram — þar er fyrst og fremst auglýs- ingamátanum um' að kenna því það er illa gert öllum sem hlut eiga að máli að auglýsa á alröngum forsendum þessa kvikmynd, sem allt hefur til að bera til að ná óvenjulegum vinsældum. Stfkur auglýsinga- máti gerir ekki annað að verk- um en það að spilla ánægjunni fyrir góðum hluta áhorfenda. Ég hef áður ymprað á þessari Hugarástandi söguhetjunnar er Iýst með straumi minninga og sýna sem hún lifir ásamt ytri atvikum , , , myndaflug, sem og hitt að hann er vaxinn upp í og mót- aður af einu merkasta skeiði evrópskra eftirstríðskvikmynda, en hefur á hinn bóginn borið gæfu til að þræða sína per- sónulegu vegi og taka moði opnum huga til yfirvegunar ýmsar ferskar nýungar þegar margif aðrir létu sér nægja að stirðna í gömlu vinsælu for- múlunum, sem einu sinni voru nýjar og bornar uppi af ferskri lífssýn. í styrjaldarlokin brauzt ítalski ný-realisminn fram með undra- verðum krafti, skoðanir sem bældar höfðu veriíj undir lyg- um fasismansí ■ sannleikur sem legið hafði ósagður um langan tíma kom nú uppá yfirborðið — félagsleg sannindi sem ver- ing nær hámarki sírvu kemur Fellini til starfa. Hann byrjar sem aðstoðarmaður Rosselin- is og fyrstu sjálfstæðu myndir hans eru annars vegar sterkt mótaðar af neó-realismanum en hins vegar gætir strax hjá honum mjög persónulegs tóns, sem er næst- um því af sjálfsævisögulegum tdga. Hvorugt þetta grundvall- areinkenni hefur síðan yfirgef- ið verk hans — allt til ■ þessa dags er félagslegt raunsæi vak- andi afl í verkum hans þótt stílsmáti og lífsafstaða hafi í mörgu breytzt og þróazt. Við- fangsefni hans hafa jafnaðar- lega verið í seilingu við per- sónulegt líf hans. Fyrst sveita- þorpið og slæpingjar þess, síð- an ráðvilltur sveitamaður í Róm- inkona Fellinis, Giulietta Mas- ina, og í rauninni eru mynd- irnir athugun á einstæðum per- sónuleika hennar, sem myndar andstæðuna við hinn harðsoðna, miskunnarilausa heim. Hef- ur leik hennar í þessum mynd- um verið líkt við Sjaplín sjálf- an og ekki ófyrirsynju. Um það bil sem Fellini setur endatitilinn aftan við La dolce vita stendur hann sem listamaður frammi fyrir ýms- um hlutum. Mynd þessi er há- punkturinn á ákveðnu skeiði í ferli hans, svo að vart verður lengra komizt á þeirri braut. en allt í kring eru. hínsvegar að gerast athyglisverðir hlutir. hlið Giulietta Masina fer með aðalhlutverkið ■— og sjál fur. hennar liggur Fellim furðulegu, og raunar dönsku, áráttu hér í þættinum og vildi enn mega segja þetta við bíó- forstjórana: Ef þið ætlið að byggja alla ykkar afkomu á klámhundum, þá gætið þess að valda þeim ekki .vonbrigðum — þessir viðskipta vinir, sem þið metið svo mikils verða að geta treyst því að fá sitt klám ef ,klám er auglýst. En víkjum nú að myndinni og höfundi hennar. Fellini er tvímælalaust einn fremsti kvikmyndahöf. þeirrar kynslóðar, sem nú er miðaldra. Ber þar margt til, bæði frjóar gáfur hans og lifandi hug- ið höfðu neðanjarðar brutust fram og birtust í kröfum hins nýja skóla um sanna kvikmynd sem fjallaði um hversdagsmann- inn eins og hann var og um- hverfi hans hrátt og ófalsað — og þessi krafa um kvik- myndavélina sem félagslegt rannsóknartæki leiddi til marg- háttaðara nýunga í vinnubrögð- um. Vél kvikmyndagerðar- mannsins var færð úr kvik- myndaverinu út meðal fólks- ins um leið og hversdags- máðurinn varð hetja þessar- ar nýju kvikmyndar og félagslegt ranglæti sem allt um of lengi hafði ekki mátt ræða nema í hvíslingum hlaut nú sína skilgreiningu. Um það bil sem þessi öfluga hreyf- arborg — hárfinar og persónu- legar athuganir á nútímamann- inum og umhverfi hans mynda samfelldan þróunarferil í verki Fellinis — Hvíti Sheikinn, I Bi- doni, I Vitteloni og loks full- komnun þessarar viðleitni í La dolce vita — Lífið ljúfa, en um þá mynd mætti tala hér í heila viku, tíu; klukkustundir á dag. Einsog til hliðar við þennan samfellda þróunarferil eru tvær líklega vinsælustu myndir Fell- inis frá þessum tíma: La Strada/ og Cabiria. Hetju þess- ara tveggja mynda leikur eig- Nýja bylgjan franska og önn- ur hfliðstæð. viðleitni, sem að nokkru sækir vinnubrögð sin og kröfur til neó-realismans' en er þó af allt öðrum toga, hef- ur komið fram á sjónarsviðið. Hafi neó-realisminri verið afl verkalýðsstéttarinnar í formi kvikmyndagerðar og kröfur hans verið raunsæi og aftur raunsæi — þá mundu þessar nýju tilhneiginar fremur vera bornar uppi af millistéttaræsku hinnar ný-kapítallísku Evrópu og kröfur þeirra eru um trú- verðugleika og aftur trúverðug- leika og aftur trúverðugleíka. Þótt vissulega sé tiúverðugleiki yfirborðslegra og grunnfasm- ara stefnumið en raunsæi þá verður. hinu þó ektei neitað að áherzla sú, sem þessir ungu menn hafa lagt á form verka sinna ásamt með þeim krafti sem alltaf fylgir æskunni hefur engan veginn leitt til færri nýjunga í vinnulbrögðum en neó-realisminn gerði á sinni tíð. Einteum finnst mér fróð- legt að rifja upp nú í sam- bandi við þessa mynd Fellinis, að einn af frumherjum frönsku nýbylgjunnar, Alexandre Ast- ruc hóf á sínum tíma kröfuna um kvikmyndavélina sem skriffæri, sagði Seikhúsáhrifun- um stríð á hendur og vildi gera kvikmyndina að tjáningarmáta é sinn hátt eins sveigjanlegum og hvert annað ritmál er. Næsta mynd Fellinis eftir að hann gerði La dólce vita var kafli í myndasamstæðunni Boccacio “70 — furðanlega óhTt hans fyrri verkum, gamansöm Og leikandi, hérumibil stríðnis- leg athugun á viðbrögðum ít- alska smáborgarans gagnvart kynbomþunni. Vissulega eru hér þáttasfcil í ferli meistarans, enda er næsta verk hans hin umdeilda iÚ/5, sem Stjörnubíó sýndi nýverið. Lfklega er 8*/a einhver persópu- legasta mynd, sem gerð hefur verið — og það leynir sér ekki að í þeirri mynd er höfundurinn að gera upp við fyrrgreindar ný- ungar og sína eigin fortíð. Hann virðist standa á traustari grunni en svo að hann geti til- einkað sér lífssýn þessara stráka frá góðbongara'heimilun- um en hér ieikur aftur á móti i höndum hans hvaðeina sem nýtilegt er í hinni nýju tækni en innanum leiftnar á skop- stælingar annarra stíllbrigða — að mínu viti er þetta með ein- dæmum heiðarlegt verk, sem gerir ekki annað en vaxa af þeirri beizku sjálfskoðun, sem í það er spunnin ásamt svo ó- talmörgu öðru. Mynd þessi hlaut undarlega hrokafullt að- kast sumna, gagnrýnenda hér þótt raunar þau skrif yæru varla annað en dauft bergmál þeirrar grunnfærni, sem víða annars staðar hefur verið skrif- uð um Fellini nú í seinni tíð. Einhver þessara spekinga sagði, að sér kæmi ekki við sálarlíf Fellinis, og virtist mér að vísu á sikrifum hans að þar væri rétt frá greint. En hvað kemur honum þá Við kvikmyndasaga ef þetta slungna úppgjör eins fremsta kvikmyndahöfundar Framhald á 9. síðu. i ( i 4 I

x

Þjóðviljinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.