Þjóðviljinn - 28.11.1967, Blaðsíða 6

0 SlÐA — — Þriðj*KÍagMr 28. náwartoer 1&87.
Peter Matinson í vitnastúknnni. Dómstóllinn til haegri á myndinni.
Hróarskeldu 23. nóv. —
Peter Mártinson, 23 ára sái-
fræðistúdent í Berkeley, seg-
ir frá eigin athöfnum og at-
hugunum. Hann var í Banda-
ríkjaher i Víetnam frá nóv-
ember 1966 til júní 1967. Hann
yfirheyrði fanga með aðstoð
túlks. Frásögn hans er sam-
feffd ádeila á • styrjöldina og
hvernig hún breytir ungum og
lítt hörðnuðum Bandaríkja-
mönnum í siðlaus, sadisk villi-
dýr. Átján ára hermaður sagði
einu sinni við hann: í>ú hefð-
ir átt að sjá stelpuna, sem ég
drap í gær! Hann minntist
einnig á þyrilvængjuflugmenn,
sem lékju sér að fómardýrum
sinum eins og köttur að mús
áður en vélbyssan bindi enda
á leikinn.
Hann segir frá því, hvernig
hann í eigin ■ persónu pyndaði
víetnamska fanfea við yfir-
heyrslur. — Fanginn hristi höf-
uðið og sagðist ekkert vita.
Ég vissi að hann laug. Ég sló
hann. Það dugði ekki. Ég sló
hann aftur og aftur. Þá tók ég
talstöðina (field telephone). Ég
pyndaði hann með straumnum
frá rafhlöðunum. Ég tengdi
leiðslurnar við kynfærin á
honum. Það veldur miklum
sársauka.
— Við megum gera það sem
við viljum við fangana, svo
lengi sem ekki sér á þeim.
Einn liðsforingi stakk bambus-
flísum undir neglumar á fanga.
Það mátti hann ekki. Einu
fyrirskipanimar, sem við fá-
um, er að ná í upplýsingar.
Það er ekki erfitt að verja
Rögnvaldur Hannesson:
Þú hefðir átt að
»
sjá stelpuna,
sem ég drap í gær!
pyndingamar fyrir sjálfum sér.
Annaðhvort pyndarðu þennan
Víet Cong og færð hann til að
tala, eða þú eða' félagi þinn
verður drepinn vegna ónógra
upplýsinga. Það hefur reyndar
komið fyrir, að menn úr minni
herdeild hafa gengið í gildru,
sem fangi hefði getað sagt frá.
En pyndingarnar eru kannski
að mestu ’ leyti útrás fyrir
reiði okkar og hatur gagnvart
vitninu og óvininum og land-
inu. Pyndingar em ekki bezta .
leiðin til að komast að upp-
lýsingum. Pyndaður fangi lýg-
ur oft, og svo er alltaf hætta
á að maður drepi hann. Liðs-
foringi sem ég þekkti drap
einu sinni fanga með rafmagn-
inu frá talstöðinni. Hjarta-
-<S>
Saga Hitlers eftir
Þorst Thorarens.
tJt er komin bók eftir Þor-
;tein Ó. Thorarensen sem nefn-
ist Að hetjuhöll, Saga Adolfs
Hitlers. í undirtitli er og greint
frá þvf að bókin segi frá upp-
runa leiðtoga nazista, æsku og
fyrstu baráttuárum. Og á kápu
er því lofað, að höfundur reyni
að skýra hvernig fátækur og
ómenntaður almúgamaður, Ad-
olf Hítler, náð.i algjörum tök-
um á evrópskri forustuþjóð,
hvernig skoðanif hans þróuðust
og með hvaða hætti öfgastefna
hans reis til áhrifa.
Að hetjuhöll er allmikið rit,
446 bls. í stóru broti — og þó
fjallar . það aðeins um fyrri
hluta ævi Hitlers — lýkur því
á misheppnaðri uppreisnartil-
raun nazista árið 1923. Ekki er
þess getið hvort annað bindi sé
í vændum frá höfundi, þó má
telja það h'klegt. Bókin er
prýdd nokkrum myndum.
Það hefur farið mjög ívöxt
að undanförnu, að íslenzkir
menn tækju saman ævisögur
Adolf Hítler
þekktra áhrifamanna erlendra,
en þýðingum á slíkum verk-
um hefur að sama skapi fækk-
að. Nú hefur Adolf Hitler
fengið um sig íslenzka bók —
ásamt þeim de Gaulle (einnig
eftir Þorstein ‘ Thorarensen),
Churchill, Kennedy og Lincoln.
bxlun, skrifaði læknirinn á
dánarvottorðið.
Ég náði beztum árangri, eft-
ir að ég hafði lært svolítið í
víetnömsku og gat talað við
fángana sjálfur. Einu sinni lét
ég fanga grafa gröf sína. Ég
sagðist ætla að drepa hann.
Ég taldi síðustu lífssekúnd-
urnar á víetnömsku. Hann
féll saman og fór að gráta.
Ég yfirheyrði hann og hélt
honum við efnið með því að
minna á, að hann væri ekki
dauður ennþá.
Viðurstyggilegasti atburður,
sem ég horfði upp á í Víet-
nam var þegar 17 ára gömul
stúlka dó úr gaseitrun. Tára-
gas hafði verið sett inn í 10
km löng göng. Eftir margar
klukkustundir kom fólk út
um hinn endann Það er regla
hjá okkur, að yfirheyra alla
fanga, áður en þeir eru íluttir
í burtu. Ég sá að stúlkunni
leið illa, og kallaði á lækni.
Hann taldi allt í ,lagi. Henni
versnaði, og ég kallaði aftur
á lækni. Hann taldi óhætt að
yfirheyra hana fyrst. Að lok-
um dó hún. Ég varð ofsareið-
ur. Ég sagði lækninum og liös-
foringjanum að þeir væru hel-
vítis fífl. Af hverju ég sendi
ekki skýrslu um málið? Yfir-
maður minn ráðlagði mér að
láta það vera, henni yrði fleygt
í ruslakörfuna á æðri stöðum.
Þegar ég fór til Víetnam,
trúði ég því, að við værum
að frelsa þjóðina undan oki
kommúnismans og meirihluti
fólksins væri með okkur. Eft-
ir að ég lærði svolítið í víet-
nömsku og gat farið að tala
við fólk, veit ég, að flestir
hata okkur. Það er skiljanlegt.
því við erum á góðum vegi
með að eyðileggja efnahag
þjóðarinnar og menningu. Sai-
gon er eitt griðarlegt hóruhús.
Ein gleði'kona getur haft upp
300 dollara á viku, en meðal-
laun í landinu eru 30 dollarar
á mánuði. Bandarísku her-
mennirnir líta niður á víet-
naraa, og finnst þeir vera
hirðulausir, fáfróðir og skít-
ugir og nánast ekki eiga nær-
veru sína skilið! Víetnamarnir
eru svipað settir og negrarn-
ir voru hjá okkur um 1850,
þeir sópa fyrir okkur gólfin
og vinna skítverkin, og víet-
nömsku stúlkumar leggjast
undir okkur á nóttunni.
Ég segi þetta til að koma
þjóð minni í skilning um, að
það þarf ekki nazista til að
drepa 6 miljónir gyðinga. John-
son, sem býr neðar í götunni
getur orðið stríðsglæpamað-
ur, það sannar reynsla mín
og margra annarra. Það þarf
að svipta burt þeirri blekk-
ingu, að Ameríkanar séu Am-
eríkanar og fremji þessvegna
ekki stríðsglæpi.
Það hefur kostað mig harða
baráttu við sjálfan mig og
fjölskyldu mína að framkvæma
þetta uppgjör. Fjölskylda mín
hefur ásakað mig fyrir að
draga nafn hennar niður í
svaðið. Ég veit, að ég mun
sæta aðkasti heima eftir þetta,
og það verður erfitt fyrir mig
að fá vinnu, og það er þeps
vegna ekki víst að ég snúi aft-
ur heim. Ég er á móti komm-
únisma og ég er á móti stríði.
Ég veit að kommúnistar geta
notað frásögu mína í áróðri
sínum, en ég álít skipta mestu
máli að vinna gegn stríðinu.
Martinson er einn þeirra
fyrrverandi Víetnamhermanna,
sem franski lögfræðingurinn
Giséle Halimi hafði tal af í
Bandaríkjunum nú fyrir
skömmu. Tveir aðrir munu
segja sögu sína á morgun.
Ýmsir voru þó, sem ekki vildu
koma af ótta við 'óhagstæðar
afleiðingar, en frásögn þeirra
hefur verið lögð fram á seg-
ulbandi og kvikmyndum: Hér
skulu tijfærð nokkur athygl-
isverð dæmi:
25 ára gamall „leðurháls" írá
Detroit segir: — Þegar verið
var að þjálfa okkur í land-
gönguliðið var okkur sagt: „Ef
þið takið fanga og þeir valda
ykkur erfiðleikum, megið þið
drepá þá“.
— Liðsforingi nokkur spurði:
,Hvað munduð þið gera, ef
þið eruð að og komið allt í
einu auga á börn í skotlín-
unni?“ Enginn svaraði.' Liðs-
foringinn sagði: „Drepið þáu“.
Framhald á 9. síðu.
,Um eyjar og annes'
2. bindið komií út
t)t er komið annað bindi rits-
ins „Um eyjar 'og annes“ eftir
Bergsvein Skúlason, en það
hefur að geyma feröaþætti og
minningar frá Breiðafirði.
Þetta er allstór bók, nær 300
síður, útgefandi er Bókaútgáfan
Fróði. 1 bókinni eru birtir
ferðaþættir frá Patreksfírði
Skor, Barðaströnd, Akureyjum,
Rauðseyjum, Rúfeyjum og fleiri
stöðum á Breiðafirði. Höfundur
lýsir menningarháttum fyrri
tíma á þessum slóðum, segir
frá lífsbaráttu breiðfirzkra
bænda og kvenna og lýsir önn
fólksins á hverri árstíð.
f bókarauka eru minninga-
greinar um nokkra mæta karla
og konur að vestan sem höf-
undur hefur haft kynni af.
Nafnaskrá fyrir bæði bindi rits-
ins fylgir. f bókinni eru myndir
og teikningar frá ýmsum merk-
isstöðum sem við sögu koma.
,Myndir daganna'
— III. bindi æviminninga séra Sveins Víkings
Séra Sveinn Víkingur ætlar
ekki að gera það end^isleppt i
endurminningum sínum og er
nú að koma á markaðinn III.
bindi æviminninga hans. Hcf-
ur það hlotið nafnið „Myndir
daganna" með undirtitli Prests-
árin. I
Áður hafa komið út tvöbindi
um æsku- og skólaárin. fþriðja
bindi segir höfundur frá fyrstu
messu sinni í Garðskirkju, að-
stoðarprestsárum í Þingeyjar-
sýslu, gömlum kynnum þar,
ýmsum dulrænum fyrirbærum,
veru sinni á Dvergasteini, trú-
málaskoðunum sínum og fleiru.
Þessar þrjár bækur haía
komið út á vegum Kvöldvöku-
útgáfunnar.
f bókinni skiptast á gaman
og alvara og hefxxr höfundur
’ednkar gott lag á þvi að klæða
hina hversdagslegu atburðilist-
Sveinn Víkingur
rænum búningi. — Bókin er
203 bls. prýdd myndum og
með nafnaskrá.
séra Bjarna komin
Minningabók um séra Bjarna
Jónsson er komin út á vegum
Kvöldvökuútgáfunnar, falleg að
útliti og gerð. Formála að bók-
inni ritar Andrés Björnsson,
Iektor! Hefur hann einnig séð
um útgáfu bókarinnar.
Fyrsti hluti bókarinnar heit-
ir „Meö séra Bjarna á æsku-
slóðum“ og er eftir Matthías
Johannessen, ritstjóra. Kristján
Jónsson, forstöðumaður útgáf-
unnar, kvað Matthías hafa náð
séra Bjama einkar vel og geng-
ur Matthías með hotiura um
Vesturbæinn og segir Bjami frá
þessum æskuslóðum sínum, —
húskumbaldar komnir að falli
eignast líf og margir gamlir
Vesturbæingar kvikna fram í
sviðsljósið í þessari frásögn. En
í prestskaþartíð séra Bjarna óx
Reykjavík úr litlu fiskiþorpi
við Faxaflóa í borg.
Þá kemur kafli tileinkaður
fní Áslaugu Ágústsdóttur, konu
séra Bjarna. Nefnist hann
„Hver dagur var hátíð“ og er
frásögn frú Áslaugar, skrásett
af Andrési BjömsHyni.
Síðan koma nokkrar ræður
og hugvekjur eftir séra Bjarna,
eins og erindi flutt á trúmála-
viku Stúdentafélagsins árið
1922, kveðjuræða hans í Dóm-
kirkjunni 3. júní 1951, Tjömin
Austurvöllur og Fjallræðan.
Hugmyndin um tilkomu þess-
arar bókar ,kom fram fyrir
brunann í Lækjargötu í marz
sl. og hafði Andrés kannað ræð-
ur séra Bjarna að hluta.
Að lokum er ræða Magnúsar
Jónssonar, prófessors á sextugs-
afmæli síra Bjarna við útnefn-
ingu hans sem heiðursdoktors
og ræða herra Sigurbjöms Ein-
arssonar biskups við útför hans.
Fjöldi mynda er í bókinni,
sem er 240 bls.
Scra Bjam: