Þjóðviljinn - 18.02.1968, Blaðsíða 5

1
I
Sunnudagur 18. febrúar 1968 — ÞJÖÐVTLJINN
SlÐA
Afstaða íslands til
EFTIR ÖRN ERLENDSSON, hagfræðing
Annar hluti.
Hverjir eru nú helztu þættir
EFTA-sáttmálans?
Kjami sáttmálans er að af-
nema stig af stigi tolla og verzl-
* imarhöft á þeim iðnaðarvarn-
ingi, sem er framleiddur og
seldur á EFTA-svæðinu. En
innihald sáttmálans er þó mun
víðtækara. Hér skulu nefnd
helztu atriði. sem.mundu varða
fsland.
3. grein sáttmál-ans kveður á
um lækkun og síðar afnám
tolla og annarra álaga sömu á-
hrifa á innlendar vörur, sem
falla undir 'skilyrði 4. greinar.
að undanskildum þeim tollum
og álögum. sem getið er í 6.
grein. Sömuleiðis eru undan-
skildar allar landbúnaðarvör-
ur og einnig sjávarafurðir, sem
getið er í viðauka E. f 3. grein
sáttmálans var upphaflega
kveðið svo á um, að afnám
tolla skyldi vera lokið fyrir 1.
jan 1970. Á . EFTA-ráðstefnu,
sem haldin var í Lissabon í
maí 1963 var ákveðið að hraða
því, og skyldi því lókið í árs-
lok. 1966 Cþó með ákveðnum
undanþágum fyrir Noreg og
Portúgal og Finnland sem
aukaaðila). Niðurfellingu þess-
ara tolla lauk þvi fyrir rúmu
ári.
í fjórðu grein sáttmálans er
fjallað um hinar svökölluðu
upprunareglur. sem kveður á
um hvenær . vara getur talizt
vera upprunnin á EFTA-svæð-
inu. Tollalækkunin nær einung- ,
is til þeirra vörutegunda, s.em
flokkast undir þessa uppruna-
reglu.
f 6. grein sáttmálans eru all-
ir fjáröflunartollar, sem ekki
virka um leið sem vemdartoll-
ar fyrir samskonar innlendar
vörur eða innlendar vörur,
sem geta komið í staðinn fyrir
slíkar vörur undanþegnar á-
kvæðum 3. greinar sáttmálans.
Með fjáröflunartollum má ekki
ívilna innlendum vörum, held-
ur verður að setja þær á sama
bekk og þær innfluttu. Þess er
krafizt, að sérhver „vemdandi"
þáttur sé felldur úr fjáröflunar-
tollunum.
Naestu lagagreinar sáttmálans
banna allar aðrar viðskipta-
hömlur. 8. grein kveður á um
útflutningstolla. Þar segir:
„Aðildarlöndin mega hvorki
innleiða né hækka útflutnings-
tolla og frá 1. janúar 1962 að
telja má ekki beita neinum
slíkum tollum“.
10. grem segir að allar inn- ’
flutningshömlur á EFTA-svæð-
inu skuli vera felldar úr gildi
fyrir lok ársins 1966.
11. grein krefst niðurfelling-
ar á öllum útflutningshömlum
ekki seinna en 31. des. 1961.
13. grein bannar niðurgreiðslu
á útfluttum varningi og sér-
hverja opinbera aðstoð, sem
skerðir hagræði EFTA-verzlun-
arinnar.
í 16. grein, segir að skilyrði
fyrir leyfi til atvinnurekstrar
fyrir ríkisborgara annarra
EFTA-landa megi ekki vera
þess eðlis. að þau skapi þeim
verri aðstöðu til atvinfturekstr-
ar en innlendum atvinnurek-
endum. enda hverfi þá þeir
kostir, sem vænzt er með af-
námi tolla og verzlunarhafta á
milli aðildarríkjanna. Þó er
gerður sá fyrirvari, að aðildar-
ríkin geti varið eignarrétt. sinn
á náttúruauðæfum.
Við skulum nú reyna að '
glöggva okkur á því hvaða á-
hrif þessar reglur (ég tíndi úr
einungis þær mikilvægustu)
kynnu að hafa á viðskipti fs-
lendinga og þjóðarbúið í heild.
Ég ætla að byrja á þeirri hlið.
-sem snýr að innflutningnum.
(Þær tölur og dæmi, sem
hér á eftir verða nefnd, eru að
nokkru leyti fengin úr erindi.
sem Þórhallur Ásgeirsson hélt
um sama efni á ráðstefnu
Varðbergs 17. marz 1966. Þvi
miður hefur höfundur þessara
lína ekki aðgang að nýrri töl-
um þar sem þetta er ritnð.
Þessar tölur hafa þó lítið
breytzt og túlka því það dæmi.
sem þeim er ætlað.)
Eins og ég gat áðan, er af-
nám dnnflutningstolla og hvers-
konar hafta aðal inntak EFTA-
sáttmálans. 6. grein undanskil-
ur þó fjáröflunartolla, og því
væru það einungis vemdartoll-
ar, sem afnema þyrfti, þ.e.a.s.
tollar af vörum, sem sömuleið-

KOMMÓÐUR
— teak og eik
Húsgagnaverzlun Axels Eyjólfssonar
FRÍMERKI- FRÍMERKI
innlend og erlend i úrvali
Útgáfudagar — Innstungubækur — Tengur og
margt fleira. — Verðið hvergi lægra.
Verzlun GUÐNÝJAR, Grettisgötu 45.
is eru framleiddar í innflutn-
ingslandinu. Ef við þyrftum
einungis að taka tillit til þess-
ara vara væri málið einfalt.
þvi innflutningur á vörum, sem
keppa við íslenzka framleiðslu
námu árið 1964 einungis 991
milj. kr, af heildarinnflutningi
landsins, sem nam 5.636 milj.
kr. það ár. Af þessum 991 milj.
kr. féllu 477 milj. á EFTA-
svæðið með innflutningstollum
að upphæð 203 milj. En svo
einfalt er málið ekki. í fyrsta
lagi eru íslenzkir innflutnings-
tollar svo háir, að einhliða nið-
urfelling þessara tolla gagnvart
EFTA-svæðinu mundi þýða al-
gjöra innflutningsstöðvun frá
öðrum viðskiptasvæðum. Því
væri jafnframt nauðsynlegt að
lækka tolla á iðnaðarvörum frá
öðrum viðskiptaaðilum. í öðru
lagi er ekki hægt að afnema
'tolla á iðnaðarvörum, án þess
að afnema eða lækka um leið
tolla á því hráefni, sem innlend-
ur iðnaður þarfnast og jafn-
framt tolla á þeim innfluttu
vélum og tækjum. sem þjóna
íslenzkum iðnaði, sem þýddi
býsna umfangsmikla tollalækk-
un. Heildarinnflutningur árið
1964 á hráefni. iðnaðjirvörum
og vélum nam samtals 2.139
milj. kr. Innflutningstollar af
þessum vörum námu 826 milj.
kr. af heildartollatekjum ís-
lenzka ríkisins það ár að upp-
hæð 1.484 milj. kr. Það er því
augljóst, að niðurfelling tolla
og samsvarandi tekjprýrnun
ríkissjóðs er miklum mun yf-
irgripsmeiri og hærri en sem
þeim tollum næmi, sem falla
niður frá EFTA-svæðinu.
Áður en lengra ér haldið
vildi ég þó benda á, að hin
efnahagslega veikari ríki EFTA.
eins og t.d. Portúgal og Finn-
land hafa fengið ákveðnar und-
anþágur frá EFTA-ákvæð-
unum. T.d. þarf Portúgal að
hafa lækkað tolla sína einung-
is um 50% fyrir 1970. Sömu-
leiðis hefur verið tekið tillit
til ýmissa erfiðleika Finnlands.
sérstaklega hvað varðar iðnáð
þess og viðskipti við Sovétrík-
in. Það mætti því gera ráð
fyrir að ‘sérstaða íslands yrði
að einhverju leyti viðurkennd
og við nytum við inngöngu í
EFTA einhverra sérákvæða að
minnsta kosti um stundarsakir,
þó erfitt sé að segja hverjar
þær yrðu og hve langt þær
næðu. En að sjálfsögðu mundu
slík sérákvæði krefjast ein-
hverra tilslakana af okkar
hálfu. Þau helztu vandamál,
sem innflutningur landsins
hefði í för með sér við EFTA
þátttöku væri eftirfarandi:
a. Erfið samkeppnisaðstaða
íslenzka iðnaðarins við afnám
vemdartolla.
b. Verzlunin við vöruskipta-
löndin yrði mjög torveld.
c. Hindruð* yrði nauðsynleg
opinber stjóm innflutnings.
Aukin vandamál viðskipta-
jafnaðarins.
d. Áhrif tollalækkana á rík-
issjóð.
Athugum þetta nánar.
a. Síðustu árin hefur íslenzk-
ur léttaiðnaður þróazt ört. Með-
an á uppbyggingu þessa íðnað-
ar stóð, og hún stendur enn
yfir, var framleiðslan varin
gegn erlendri samkeppnj með
verndartollum. Svipuð hafa
verið viðbrögð allra þjóða undir
sömu kringumstæðum. Um það
bil 20% hins starfandi hluta
þjóðarinnar vinna við þennan
iðnað. Eins og áður er getið
yrði að lækka eða fella niður
alla tolla á hráefni og iðnaðar-
vörum. Það er mjög ólíklegt,
að islenzkur iðnaður, sem i
flestum tilfellum líður undan
ónógu fjármagni, verði sam-
keppnisfær við auðhringa Bret-
lands eða Skandinavíu. Og mér
sýnist það sömuleiðis mikil
bjartsýni, sem fram hefur kom-
ið hjá talsmönnum EFTA, að
með afnámi tolla á hráefntum
og þar af leiðandi lækkun
framleiðslukostnaðar geti ís-
lenzkur iðnaður náð fótfestu
á evrópskum .markaði án, opin-
berrar aðstoðar, en slík aðstoð
væri brot á 13. grein EFTA-
sáttmálans. Samkvæmt 16.
grein sáttmálans værþ erlendum
auðhringum opnaðar allar dyr
til atvinnurekstrar á íslandi.
Það yrði að breyta til muna
rekstrarskilyrðum íslenzks iðn-
aðar ef við ætlum að gera okk-
ur vonir um jafna samkeppnis-
aðstöðu hans við útibú og
dótturfyrirtæki áðurnefndra
auðhringa. sem bæði hafa póli-
tíska, efnahagslega og tæknilega
yfirburði. Hversu mikil hætta
okkar litlu þjóð og sjálfstæði
landsins stæði af erlendum at-
vinnurekstri í landinu færi ,ef-
laust mikið eftir þeim öflum.
sem landinu stjórnuðu.
b. Eins og kunnugt er, hefur
Island á grundvelli vöruskipta-
verzlunar mjög mikilvæga
markaði í A-Evrópu, sérstak-
lega í Sovétríkjunum. Þessi
viðskipti námu -árið'-1966 12%;
af heildarverzlun þjóðarinnar.^
Sérstaklega mikilvægar vöru-
, tegundip, .sem ,við, gefum ,selt;
á þessu svæði er hraðfryst síld,
sem ekki hefur fundizt nægileg-
ur markaður fyrir í V-Evrópu,
niðursuðuvörur. saltsíld og ull-
arvörur.
Þrátt fyrir það að verzlunin
við vöruskiptalöndin hefur
dregizt saman síðustu árin, er
ekki nokkur vafi á því, að þar
eru góðir og öruggir markaðs-
möguleikar fyrir hendi, ef ís-
lenzka ríkisstjórnin hefur ekki
neikvæða afstöðu til ,þessara
landa. Fyrir markaðsmöguleik-
um á hinu sósíalíska efnahags-
svæði liggja eftirfarandi rök: •
1. Vaxandi kaupgeta þessara
landa.
2. Vegna meginlandslegu
verða alltaf takmarkaðar fisk-
veiðar stundaðar frá þessu
svæði. þrátt fyrir sterka út-
J>enslu fiskveiða Sovétríkjanna,
A-Þýzkalands og Póllands.
3. Möguleikar á að gera
verzlunarsamninga til lengri
tíma, sem verja viðskiptin gegn
verðsveiftum og kreppum
heimsmarkaðarins. En hvernig
samrýmast þessi viðskipti
EFTA-aðild? Samkvætnt 10.
grein skulu hverskonar inn-
flutningshömlur afnumdar. En
vegna vöruskiptanna er vöru-
listi og leyfiskvóti, fyrir þær
vörur, sem um er samið í
verzlunarsamningum við vöru-
skiptalöndin hverju sinni,
nauðsynlegur.
Á þessum vörulistum hafa
undanfarin ár verið vörur, sem
jafnframt hafa verið boðnar
af löndum. EFTA-.svæðisins
Því yrðu tollalækkanirnar á
EFTA-svæðinu afgerandi fyrir
þessi viðskipti, þvi að um helm-
ingur af þeim vörum, sem
keyptar hafa verið frá A-Evr-
ópu falla undir 3. grein sáttmál-
ans, og mundu þar með lög-
málsbundið færast yfir á EFTA-
svæðið, nema tollar gagnvart A-
Evrópulöndunum yrðu lækkaðir
svo, að þeim yrði hlnn ís-
lenzki markaður aðgengilegri.
Ekki er óhugsandi, að ísland
gæti samið um ákveðnar und-
anþágur, til að tryggja áfram-
haldandi viðskipti við vöru-
skiptalöndin, en allar slíkar
imdanþágur gera samningsað-
stöðu okkar erfiðari og krefj-
ast tilslakana af okkar hálfu
gagnvart þeim kröfum, sem
viðsemjendur okkar vilja koma
fram.
c. í jafn litlu landi ' og ís-
landi er opinber íhlutun og
stjórn utanríkisverzlunarinnar.
ekki sízt innflutningsins óhjá-
kvæmileg, m.a. til að:
1. koma i veg fyrir óhóflega
og óskynsamlega gjaldeyris-
eyðslu. ■
2. örva útflutnirtginn og draga
úr innflutningi frá þeim .verzl-
unarsvæðum, þar sem við eig-
um við óhagstæðan greiðslu-
jöfnuð að glíma.
En hér hnjótum við aftur um
10. greip sáttmálans. Þetta
kemur hvað skýrast fram ef
við lítum á greiðslujöfnuð okk-
ar við EFTA-svæðið (að Bret-
landi undanskildu) þar sem
um þrálátan greiðsluhalla hef-
ur verið að ræða síðastliðin ár.
Það gefur auga leið, að ekki
mundi draga úr innflutningn-
um frá EFTA-svæðinu við af-
nám tolla, enda væri það ekki
tilgangurinn, en mjög óvist, að
útflutningurinn til þessara
landa mundi aukast, sem ein-
hverju næmj (nánar um það
síðar). Hinn vaxandi innflutn-
ingur frá EFTA-löndunum
mundi óhjákvæmilega leiða til
stöðugra greiðsluvandræða við
þessi lönd, nema veittar yrðu
sérstákar undanþágur til ráð-
stafana. sem drægju úr þessum
innflutningi. Að vísu er 19.
grein hugsuð sem varnagli í
svipuðu tilfelli, en þar er kveð-
ið á um undanþágur til við-
skiptahafta, *f eitthvert aðild-
arríkjanna lendir í greiðslu-
vandræðum við útlönd. En
þessar undanþágur eru einung-
is miðaðar við 18 mánaða
tímabil og eru ekki líklegar til
að ráða varanlega bót á ofan-
greindum erfiðleikum. Það
eina, sem hér kemur til greina,
væri aukning útflutningsins til
EFTA-svæðisms. sem næmi
hinni sjálfvirku aukningu inn-
flutningsins. Nú kann einhver
að segja sem svo, að hægt væri
að greiða hallann með þeim
greiðslumismuni. sem við hefð-
um til góða gagnvart öðrum
viðskiptasvæðum. En hér er
rétt að hafa það viðskiptalög-
mál í huga, að ekkert land hef-
ur til lengdar áhuga á einhliða
innflutningi frá einu landi; á
móti þurfa að koma innkaup
fyrir svipaða upphæð ef við-
skipti eiga að haldast.
d. Þegar innflutningur lands-
ins er skoðaður með hliðsjón
af áhrifum EFTA-sáttmálans
ekki hægt að ganga framhiá
þeirrí tekjuskerðingu ríkisins,
sem tollalækkunin hefur ó-
hjákvæmilega í för með sér.
Eins og áður var getið námu
tekjur ríkissjóðs 1964 af inn-
flutningstollum 1.484,0 milj. kr.
eða >50% heildartekna ríkis-
sjóðs. Það er erfitt að segja
fyrir um það. hversu mikil
tekjuskerðing ríkissjóðs yrði
við niðurfellingu þessara tolla.
Það er þó hægt að gera ráð
fyrir, að tollar af hráefni og
vélum falli að mestu niður en
þeir námu 342 milj. kr. árið
1964. Sömuleiðis má gera ráð
fyrir, að miðurfelling tolla af
ýmsum öðrum vörutegundum,
t.d. ýmsum fullunnum iðnaðar-
vörum, sem þegar eru fram-
leiddar i landinu muni hækka
þessa tölu verulega. Þvi rís
sú spurning hvaðan þær tekj-
ur verða fengnar. sem bæta
þessa tekjurýrnun ríkissjóðs.
Við því get ég ekkert svar gef-
ið. En þangað til ég hefi kom-
ið auga á nýjar fjáröflunar-
ieiðir. geng ég út frá því, að
tekjurýrnun ríkissjóðs verði
jöfnuð með því, að seilast
lengra niður í vasa launþega
með hærri skattaálagningu.
Hvað af þeim tekjum verður,
sem fást með lækkun og af-
námi tolla mun ég síðar koma
að.
(Þriðji hluti og sá síðasti
birtist í þriðjudagsblaði).
©ntineníal
SNJÓHJÓLBARÐAR
MEÐ NÖGLUM
sem settir eru í, með okkar íull-
komnu sjálfvirku neglingarvél.
veita fyllsta öryggi í snjó bg
hálku.
Nú er allra veðra von. — Bíðið
ekki eftir óhöppum, en setjið
CONTINENTAL’ hjólbarðá, með
eða án nágla, undir bílinn nú
þegar.
Vinnustofa vor er opin alla daga
frá kl. 7,30 til kl. 22.
Kappkostum að veita góða þjón-
ustu með fullkomnustu vélum
sem völ er á.
GÚMMÍVINNUSTOFAN h.f.
Skipholti 35 — Sími 3-10-55. /
KAUPUM HREINAR
LÉREFTSTUSKUR
Prenfsmiðia Þfóðvilgans
i