Þjóðviljinn - 22.11.1968, Blaðsíða 4

4 SlÐA — ÞJÓÐVTLJINN — Föstudagur 22. nóvemíbör 1968.
Ctgefandi: Samemingarflokkrur alþýðu — Sósíalistaflokkurinn.
Ritstjórar: Ivar H. Jónsson Cáb), Magnús Kjartansson.
Siguróux Guðmundsson.
Fréttaritstjóri: Sigurður V. Friðþjófsson.
Auglýsingastj.: Ólafur Jónsson.
Framkv.stjóri: Eiður Bergmann.
Ritstjóm, afgreiðsla, auglýsingar, prentsmiðja: Skólavörðustíg 19.
Sími 17500 (5 linur). — Áskriftarverð kr. 130,00 á mánuðd. —
Lausasöluverð krónur 8,00.
Tveir stórþjófnaðir
Jnnbrotsalda gengur yfir Reykjavík, brotizt er inn
í verzlanir, brotizt er inn á skrifstofur, brotizt er
inn hjá Verkamannafélaginu Dagsbrún og fjár-
munum félagsins, fjármunum verkamanna, rænt.
Fáum blandast hugur uim að innbrotafaraldur af
þessu tagi er sjúkdómseinkenni þjóðfélagsins.
j alþýðu munni á íslandi hefur það lengi loðað við
að þeir sem steli litlu og standi lágt sem kallað
er fái makleg málagjöld og lendi í Steininum. En
lífseig hefur verið sú hugmynd að hinna, sem steli
miklu og standi hátt í auði, völdum og virðingu sé
að leita á miklu virðulegri stöðum, og er meira að
segja Stjórnarráðið nefnt sem einna líklegastur
þeirra staða í alkunnri vísu. Nú finnst ýmsum
allharkalegar ráðstafanir fínu mannanna í Stjóm-
arráðinu og í Seðlabankastjóm, og líkja því við að
á einu ári hafi verið skipulögð tvö stórinnbrot í
bankana og stolið á þessu eina ári hvorki meira né
minna en helmingnum af sparifé landsmanna. Og
í þeim innbrotum hefur heldur ekki verið hlíft
sjóðum verkalýðsfélaga né annarra félaga. Verka-
lýðsfélögin eiga einn stærsta sjóð landsins, At-
vinnuleysistryggingarsjóð, og hann var um 1100
miljónir fyrir einu ári. Með tveimur velheppnuð-
um innbrotum er hrifsað af verðmæti þess sjóðs
sem nemur 500-600 miljónum. Um sparifé fátækra
manna, sem ekki hafa yfirleitt þann hátt á að festa
fé sitt í vísitölubundnum bréfum, láta innbrots-
menn gengisfellinganna greipar sópa. Það sem var
húsverð fyrir nokkrum árum er ekki íbúðarverð í
Reykjavík í dag. Þetta stolna fé, hin rændu verð-
mæti, eru tekin af eigendum og afhent auðmönn-
um landsins, skuldaþrjótunum, og óráðsíumönn-
urn hundraða „glerverksmiðjufyrirtækja" ef þeir
eru í réttum stjómmálaflokkum.
r
J flestum öðrum auðvaldslöndum telur auðstéttin
gengislækkun óæskilega, vegna þess að hún á
bankana og auðmagnið sem í þeim er. Hér eru
helztu bankamir ríkisbankar og varðveita fyrst og
fremst sparifé almennings, en íslenzka auðvaldið,
skipuleggur með vissu millibili innbrot í bankana
til að ræna þessu sparifé og nefnir það gengisfell-
ingu, „fjármuhati]færslu“ og nokkrum öðmm fín-
urn nöfnum. Og það þarf ekki að hafa fyrir að taka
fingraför mannanna sem skipuleggja þessar fínu
aðfarir. Þeir ganga skrefi lenöra en alræmdustu
byssubófar Chicagoborgar forðum. Að aflokinni
,.framkvæmd“ kalla höfuðpaurarnir á blaðamenn
og fréttamenn útvaros og siónvarps og skýra alþjóð
frá afrekum sínum! Erlendis vekia fréttirnar um
gengislækkanirnar á íslandi blöskmn og hneyksl-
un. Hér halda virðulegustu menn því fram, að
skipulögð innbrot í bankana af því tagi sem geng-
isfellingar núverandi stjórnarvalda em sé eðlileg
„efnahagsráðstöfun“ og sízt megi tmfla reikni-
meistarana sem enn hafi ekki lokið til fulls að
reikna hvað íslenzka þjóðin þarf að lokum að greiða
fyrir áratugs „viðreisnarstjórn“ íhaldsins og Al-
þýðuflokksins. — s.
Greinargerð Seðlabanka Islands um
erlendar skuldir og greiðslubyrðina
í uimrseðium ium efnaíhagsmái-
in aö uindaníörnu haifa komið
fram mismunandi tölur um það,
hverjar væru erlendar stouldir
Isttendinga. Þar sem talnamis-
rasmi það, sem hér um ræðir,
stafar af því, að menn hafa
túlkað á mismunandi hátt upp-
lýsingar, sem Seðlabainkinn hef-
ur látið í té, þykir rétt, að
bankinn skýri, í hverju þetta
misræmi liggur, jafnframt því
sem gagnlegt getur verið að
gefa nokkrar allmenniar upplýs-
ingar um skuldastöðuna við
útlönd og greiðslubyrði þjóð-
arinuar.
Missikilningur sá, sem fram
hefiur komið um þessi mól, staf-
ar af því að Seðlaibankinn lét
viðræðunefnd stjómmálatEIakk-
anna um efnahagsmól í té töl-
ur, er byggðar voru á endur-
greiðsfluáætliin fastra erlendra
lána, og náðu þær til allra lána,
sem samið hafði verið um eða
vitað var um í árslolk 1967. Þessi
tala er hins vegar hærri e«
raunveruleg erlend sku'ld í árs-
lok 1967, sibr. tölur þar að lút-
andi i 2. hefti Fjármálatíðiuda
1968. Mismunurimn liggur í því,
að í ársllok 1967 hafði verið
samið um stórlóntökur vegna
Búrfellsframkvæmda, sem þá
höfðu ekki verið nema að litllu
leyti notaðar. Alfls námu fastar
erlendar skufldir í árslck 1967
á þáverandi pengi 6576 milj. kr.,
og er þá átt við þann hluta
lánia, sem notaður hafði verið.
Að ónotuðum hluta uimsam-
inna lána meðtöldum, námu
skufldhindins'ar þá hins vegar
alls 7870 milj. kr. Mismunurinn
er því um 1300 milj. kr., sem
voru umsaimiin, en ónotuð lán.
sem að miklu leyti hafa komið
til notkunar á árinu 1968. Veld-
ur þetta því, að f árslok 1968
epu, .UTPsaimin, , .en óinnkomin
eriend lán, ekki áætluð nema
uim 500 milj. kr., en innkomin
lán eru þá áæfluð samtals 7300
mili. kr. á eldra genginu, os er
það hin raunverulega hei.ldar-
skuld bjóðarbúsins eriendis
vegna Iláraa. sem samið er um
tii iengri tíma en eins árs. Sé
við bá tölu bætt 800 miili. kr.
áætluðum slkuildum vegna stuttra
vörukaupa eriendis. eru heild-
arskudir nú í ársiok bví áæti-
aðar 8100 miii. kr., eða 12500
miij. kr. á nýja genginu.
Til frekari gflöaavunar errétt
að gera grein fyrir ertendum
i-ínum Isflendinga undanfíirin ár.
Er alis staðar, begar ekki er
annað tekið fram. miðað við
bað gengi, sem gilti í árslok
1967 og fram til 11. nóvember
s.fl., og hafa tölur frá fyrri ár-
um verið umreiknaðar til bess
gangis. K«mur hér þá fyrst yf-
irfit um fastar eriendar skuld-
ir i árslok 1963 til 1968 í mili.
kr.
fyrir, að útistandandi skuldir
vegna þessana framifcvœmda
verði í ársldk 1968 1584 milj.
Sé þessi tala dregin frá skuld-
um opinberra aðila í árslok
1968, nema þær þá 3371 mdlj.
kr., svo að önnur skuldaauikning
þeirra frá ánslotoum 1963 hef-
ur aðeins numið 225 milj. kr.
Rétt er að taka finam, að með
opiniberum lámum eru taliib
auk lána ríkisins sjálfs, lán rík-
isbankanna, fjárfestingarsjóða,
rikisstafinana, svo og sveitarfé-
laiga og sitafinana þeirra. Bein
lán ríkisins í árslok 1967 voru
aðeims rúmur þriðjungur opin-
beru lánanna.
2) Eins og taflan hér að fram-
an ber með sér, hafa skuldir
einkaaðifla í eriendum gjaldeyri
vaxið mjög síðustu árin. AIis
nemiur aukning þeirra 1412 milj.
kr. frá árslokum 1963. Lanig-
stærsiti hluti þessarar slkdlda-
aufcnimgar staifiar af flugvéla-
kaupum Loftleiða, en áætlað er.
að ógreiddar skuldir vegna
þeirra verði í ársflok 1968 755
milj. kr. Þar sem Loftleiðir
starfa svo að segja eingöngu á
eriendum markaði, greiðast
þessar skuldir beint af erlend-
um tekjum félagsins, og þær
koma því ekki af almennum
gjaildeyristekjum þjóðarinnar. —
Þar sem lán Loftleiða vegrna
fluigvéflakaupa eru til skamms
tírna veiga þau mjög þungt í
töluim um vexti og afborganir
af erlendum lánum bæðd í ár
og næstu tvö árin.
3) Ffluigfélag Mands befur
einnig aukið mjög skuldir sín-
ar á alflra síðustu árum, enda
hefur fIuigif!loti félagsins verið
algeriega endumýjaður og mun-
ar þar mest um þotukaunin.
Þótt Flugffélag Islands stairfi í
rninna mæli á alþjóðamarkaði
en Loftleiðir, eru þó gjáldeyris- ^
tekjur af starfsemi þess veru-
legar. AJls eru eriendar stould-
ir Flugfélagsins áætlaðar 327
milj. kr. í árslok 1968, og er
þá eins og áður miðað viðeldra
gen,gið.
4) Loks er að geta þess, að
mikill hfluti beirra einkalána,
sem tekin hafa verið eriendis
að undanfömu, eru vegna
kauna á fiskiskiryum, os? hafa
sfculdir veigna fi.skiskipa eriend-
is hækfcað um 328 milj. kr. á
fimm árum. en áæílaðar skuld-
ir vegna fiskiskinakauna nú í
árslok 1968 eru 687 milj. Fiski-
skipalánin eru öll til tifltölulega
skamms tfma, flest til 7 ára,
svo að greiðslubyrði af beim er
tifltöluflega miög mikil. Hún var
þó ekki tilfinnanleg á meðan
sfldveiðar genigu vel, en hefur
valdið vaxandi erfiðleikum, eft-
ir því sem verr hefur gengið
útfferð stóru sfldarskipanna.
Séu laigðar saman skuldir
vegna þeirrar fjánfiastiragar, sem
Opinberir
aðilar Einkaaðilar Samtals
1963 3.146.5 933.5 4.080,0
1964 3.077.8 1.674,2 4.752,0
1965 3.107,4 1.961,4 5.068.8
1966 3.369,9 2.488.1 5.858.0
1967 3.781,6 2.794.5 6.576.1
1968 (áættað) 4.955,0 2.345,0 7.300.0
Sé hims vegar haft í huga, að nú hefur verið
meginhluti bessarar stoulda-
autonin-gar hefur verið vegna
sérstakrar gjaldeyrisskapandi
fjárfestin,gar, svo sem Búrfelds-
fraimikvæmda, fflugvélakaupa og
fiskibátakaupa, er angliást. að
rauiraveruleg skuldabyrði hefur
ekki vaxið að sama sfcapi. Verð-
ur nú gerð grein fyrir helztu
liðum í slnildaaukningunni á
þessu tímabili.
1. Sé fýrst litið á cpinberu
lánin, kemur í ljós, að lamg-
mestur hluti sfcufldaauknin'gar
opinberra aðila felst í binum
mikflu flántöflcum vegna Búrfells-
virkjumár og hafnargerðar í
Straumsvík. Alls er gert ráð
Samtals á
ja genginu
6.299.5
7.337.1
7.826.2
9.044.8
10.151.9
11.271,2
BúrfeJIs, Straumsvíkur, flug-
vélakaupa og fisfcibátakaupa,
kernur í Ijós, að heildarsikuldir
vegna heninar nema alls 3353
miflj. kr. í ársflok 1968, en bað
er heldur meira en heildaraukn-
ing erfendra sbuflda á síðustu
fimm árum. Alfls nema þessi
lán ein 46°/n af heildairskuldun-
um í árslok 1968. Því fer þó
fjarri, að hér séu talin öll lán,
sem tekin hafa verið á þessu
tímabili, tifl gjaldeyrisaukandi
fjárfestimga, en ein meginregla
varðandi veitiragu leyfa til lán-
töku erfendis hefur undanfarin
ár verið sú, að um væri að
ræða fjárfestingu, er stuðlað
giæti að bætfcum gredðslujöfnuði
við útlömd.
Verður þá næst farið nokkr-
um orðum um greiðslubyrði
vegna eriendra skulda, en rrueð
þvi er átt við heildargredðsilur
1963 Opinberir aðilar % 4,8
1964 4,6
1965 4,3
1966 4,4
1967 1) 4,8
1968 2) 6,3
1) Bráðabirgðatölur.
Af þessuim tölum má sjá, að
greiðslubyrðin hefur aukizt
mjög mikið síðustu tvö árin, en
meginástæðan fyrir því er hin
mi'kla læikkun gjáldeyristekna,
er veldur þvi, að greiðslubyrð-
in þynigist, þar sem sömu
greiðslur þurfa nú að koma af
lægri heildartekjum. Ennfremur
á það þátt í þyngri greiðslu-
byrði þessi ár, að allmikið af
skuldaaufcningunni síðustu árin
hafa verið tiltölulega stutt lán
vegna kaupa á fluigvélum og
fiskibátum. Eru flest þessi flén
til fimm til sjö ára og kemur
það t.d. fram í því, að á árun-
um 1968 til 1970 mnunu greið-
ast uim 67% af heildarskuldum
einkaaðila, eins og þær voru
f árslok 1967, en um 85% verða
að fullu greidd í ársilok 1972. Af
1359 milj. kr. greiðslum afborg-
ana og vaxta á árinu 1968 eru
t.d. 570 milj. kr. eða 42 prós.
vegna Loftleiða, Fflugfélaigsins og
fiiskibátakaupa.
Greiðslubyrðin vegna ppin^
berra lána hefur hækkað miklu
minna, þ-ar sem hér er fyrst
og fremst um að ræða lán til
vaxta og afborgaraa af fösibum
erfemdum lánum í Mutfalli við
heildargjafldeyristekjur, bæði af
útfilutninigi vöru og þjónustu.
Fara hér á eftir tölur um
greiðslubyrðina frá 1963 til 1968.
Einkaaðilar % Samtals
3,7 8,5
3,4 8,0
3,4 7,7
4,3 8,7
6,6 11,4
9,1 - 2) Áætlun. 15,4
langs tímia. Hækkun greiðslu-
byrðarinmar vegna þessara lóma
1967 og 1968 stafar svo til ein-
göngu af því, að gjáldeyristekj-
umar hafá minnkað, svo að
greiðslubyrðin þynigist þess
vegna Mutffallslega.
I þessu yfiriiti hefur að mestu
leyti verið miðað við gamla
gengið, þar sem það er auð-
veldara til samanburðar fyrir
flesta, þar sem birtar töflulegar
upplýsingar um efnahaigsimál að
umdanföirmu eru yfirieitt miðað-
ar við það gengi. A hinn bóg-
inn er rétt, að leggja áherzlu á
það, að genigislaskfcumin hreytir
í sjólfu sér enigu um raunveru-
liega skuldabyrði hióðarbúsins
erflemdis. Þótt skuldirmar og
m-eiðslur af þeim hækki í
krómum talið, hækka gjáldeyr-
istekjumar, sem notaðar eru til
þess að standa umdir greiðslum
þessum, að sama skapi. Það
er því ekki gengislækkunim,
i heldur lækkun gjafldeyristekma,-
sem heffur þymgt hina eriendu
skuldaþyrði islenjiku þjóðarimm-
ar að undanfömu.
Notkun tóbaks
eykst stöðugt
Tóbaksneyzla um heim allam
heldur áfram að aufcast, þrátt
fyrir aðvaramir og baráttu lækma
gegn reykiragum. ARt bendir til
þess, að aukming tóbaksreykinga
ásamt sívaxandi framleiðslu
tóbaks og tóbaksverzlun mumi
haflda áfram, segir í skýrslu frá
Matvæla- og landibúnaðarstofm-
un Saimeimuðu þjóðanna (FAO).
Skýrslam fflytur þær upplýs-
ingar, að samamlögð sígarettu-
framfleiðsla heimsins hafi nuiri-
ið 2800 miiljörðum árið 1966, og
að hún sé í stöðugum vexti. Sig-
arettureykimigar hafa aukizt um
50 prósent í vanlþróuðu lönd-
unum og löndum sem búa við
áætfliunarhagkerfi, en um 40%
í iðnað'ariöndunum. „Nálega
þrír fjórðu hlutar af allri tób-
aksneyzlu heimsims eru nú
sfgarettureykinigar", segir í
skiýrslunmi.
Skýrslur lækna, sem lagt hafa
áherzflu á heilsuspillamdi áihrif
reytoinga, og þær herferðirsem
stofnað hefiur verið til geign
reýkingum í Bandaríkjunum,
Bretlamdi og öðrum Evrópu-
löndum hafa etotoi leitt til
minnbamdi tobaksraeyzlu, en
hafa hins vegar haft í för með
sér „sterkari tilhneigingu til að
nota fifltersígaretfcur, sem nú
nerna um helmingi þess maigns
sem selt er í löndum er ekki
búa við áætlunarhagker£i“.
Þær haffa einmiiig haft í för
með sér „ört vaxamdi kröfur í
Bandaríkjumum, Kanada og
nokkrum Evrópulöndum um
níkótínsnauðar sígaretfcur með
litlu tjörumagni. Þetta er í
rauninni orðið úrslitaatriði fyr-
ir tóbaksframleiðendur í öllum
innkaupum þeirra og heldur
senmálega áfram að vena það,
ef ráða má af æ öfllugri her-
ferðuim gegn tóbaki í Bamda-
ríkjuraum.“
Þörfin á hrátóbatoi hefur eitoki
autoizt í hlutfailli við tóbaks-
neyzluna, bæði vegna þess að
nýjasta tækni hagnýtir tóbaks-
blöðin betur og vegna þess að
vaxandi framleiðsla á síu-síg-
arettuim krefst mdnna tóbaks.
En þetta heffur að nokkru leyti
jafnazt við það, að fjöldi reýk-
ingamanna hefur vaxið og tób-
áksreykingar á hvem einstakl-
img hafa aukizt. Með tilliti til
þessa er talið, að eftirspurn
eftir hrátóhaiki muni áriega
auikast um 2-3 prósent og að
lögð verði enn rfkari áherzla á
nikótínsmauðar sígarettur í efstu
gæðaflokikum.
Árfleg verzlun með hrátóbak
nemur um 1100 miljémum doll-
ara á ári, segir í skýrslummi.
Bamdaríkin eru mesta tóbaks-
land í heimi bæði á sviði fram-
leiðslu og neyzlu. Ródesía var
fyrir verzlunarbannið 1965
næstmesti tóbaksframleiðand-
inn. Meðan á verzlunarbanninu
stendur safnast fyrir í Ródesiu
miklar birgðir af hrátóbaki. Á
sama tíma hafa aiimörg lönd,
einkum í Asíu, fengið tækifæri
til að seija hrátóbak sitt á
heimsimarkaðnum. Þau geta átt
í vænduim eirfiðleika ef Ródesíu
tekst einhvemtíma að koma tób-
alcsbirgðum sínum á markað-
inn, segir í skýrslumni.
(Fréttabréf frá S.Þ.).