Þjóðviljinn - 29.11.1968, Qupperneq 6

f
0 SlÐA — I>JÓÐVILiJTNN — Föstudagur 29. növember 1968.
Orkan, ný bók í al-
fræðisafni frá AB
Komin er út tuttugasta bók-
in og hin næstsíðasta í Al-
fræðasafni AB. Heitir hún Ork-
an og er höfundur hennar
Mitchell Wilson, sem getið hef-
ur sér mikið orð fyrir rit sín
um tækniþróun Bandaríkjanna
en hefur einnig skrifað vinsæi-
ar skáldsögur. Páll Theódórs-
son, eðlisfræðingur, hefur þýtl
bökina á íslenzku og skrifar
hann jafnframt formála fyrir
henni.
Menn getur vissulega furðað
á því hversu mannkynið varð
seint til að átta sá:g á lögmál-
uin hinna ýmsu orkumynda og
hagnýta sér þær. En þeim mun
örari og stðrkostlegri hefur
þröunin orðið á þessu sviði é
okkar dögum — öld kjamork-
unnar.
Allt að einu kaKlar vaxandi
orkunýting á erun stórstígari að-
gerðir. Á síðustu öld var medra
eldsneyti brennt en á öllum
fyrri öldum sarmanlögðuim og
enin mun orkunotkunin fjór-
faldast á þessari öld. Orku-
gjafar jarðarinnar, kol og olía,
ganga æ meir til þuirrðar og
þessvegna eru nú vísindamenn
um heim allan önnum kafnir
við tilraunir sem leitt geti til
beiziunar ónýttra og nýrra
orkulisnda. Frá þeim tilraunum
er greinilega sagt að bókarlok-
um, og sennilega vekur sá kafli
mesta athygli lesenda.
Orkan er 200 Maðsíður og
prýdd miklum sæg mynda,
einkum litmynda.
Prentsmiðjan Oddi hefur ann-
azt setningu og uirrobrot bókar-
textans, en sjálf er bókin prenf,-
uð og bundin í Hollandi. Verð
er hið sama og verið hefur á
bóteum Alfræðasafnsins, 350 kr.
I
Minningarorð
Þórir Jóhannsson
húsvörður
Síðast liðinn sunnudiag, er ég
fékk hringingu þar sem mér
var sagt að hann Þórir væri lát-
inn. þá var það fyrsta sem kom
mér í hug, getur þetta verið, er
það virkilega rétt að hann hafi
verið kvaddur á burt í blóma
lífsins, hvemig má það vera að
slíkir menn hverfi á braut, svo
lífsglaðir, sem eiga svo margt
ógert? En þannig er það, dauð-
inn boðar ekki sína komu.
Þórir Jóhannsson var fæddur
í Vestmannaeyjum, 1. maí 1922,
foreldrar hans voru hjóniii
Ingibjörg Þórwrinsdóttir og Jó-
■-------------------------------

íslenzk tón-
físt erlendis
Svita um íslenzk þjóðlög fyr-
ir strokhljómsveit eftir Hall-
i grím Helgason, leikin af út-
varpshljómsveitinni í Leipzig
undir stjóm Dietrich Knothe,
var ásamt verkum eftir Wemer
Egk flutt í útvarpinu í Berlín
21. janúar síðastliðinn. Flutn-
ingurinn var endurtekinn 16.
ágúst. Þetta sama íslenzka verk
flutti útvarpsstöðin aftur 13.
október ásamt serenötu op. 44
eftir Antonin Dvorák.
Þá var sórnata fyrir fiðlu og
píanó eftir Hallgrím flutt í
útvarpinu í Köln 14. maí í
fyrsta prógrammi. Hún var
leikin af mjög vel þekktum tón-
listarmönnum. Wemer og Wil-
helm Neuhaus.
Kathe Remann, siem er dós-
ent við háskólann fyrir kirkju-
músík í Regensburg, lék Rondo
Islanda fyrir píanó eftir Hall-
grím í útvarpinu í Múnchen
27. júlí.
14. október héíft prófessor
Oscar Haugland fyrirlestur um
tón-list Norðurlandia við háskól-
ann í Northem Illinois í Banda-
ríkjunum. Honum til aðstoðar
var söngkonan Alice Berning,
sem söng lög eftir Maretti Tur-
umen, Paul von Klenau og Hall-
grím Helgason. Prófessor Haug-
land lætur svo um mælt, að
lag Hallgríms „Máríuvísa" sé
„fögur túlkun á texta í miðalda-
stíl“. Ljóðið er eftir JTón
Helgason.
í 15. árgangi, 3. hefti vísinda-
tímarits Humboldt-háskólans í
Berlín birtir dr. Hiallgrímur
Helgason ritgerð um íslenzkan
tvísöng, „Das Organutn-Singen
auf Island“. Ritgerðinni fylgir
nótuprentað dæmi, íslenzka
tvísöngslaigið „Mína þá mund’
ég þenja vængi út“.
han.n Bjömsson, sem bæði eru
látin, alkunn sæmdarhjón.
Hann ólst upp í föðurhúsum,
og eins og Vestmannaeyingum
er vant, þá hóf hann lífsstarf
sitt á sjómum. Síðan var hann
um nokkur ár ýmist á sjó eða
við fiskvinnslu í lnndi.
Seinna fluttist hann frá Vest-
manroaeyjum til Keflavíkur og
dvaldi þar um nokkurt skeið,
unz hann íluttist austur á Sel-
foss, og gerðist þar húsvörður
hjá Mjólkurbúi Flóamannia, on
því starfi gegndi. hann til dauða-
da.gs.
Hann giítist eftirlifandi konu
sinni Margréti Maignúsdóttur
frá Vestmannaeyjum árið 1950.
Þau eignuðust þrjá syni, Jó-
hann 18 ára, Erlend 11 ára og
Magnús á þriðja ári.
Oft hafði Þórir það að orði,
að það hefði verið sér mikil
hamingja, þegar hann gekk í
hjónaband, og sú varð raunin
á, að sambúð þeirra var ham-
inigjurík.
Þórir var hreinskilinn og
góður drenigur. Hann gat verið
byrstur, þegar honum fannst
gengið á hlut þess sem minni
var og lítilsmegnugur, en hafði
eimniig þolinmæði til að hlusta
á aðra. Hamn var góður félagi,
lífsglaður og fjörkálfur í vina-
hópi. Hamn reyndist systkinum
sínum og öðru skyldfólki sínu
góður bróðir, og gat aldrei
hugsað sér langa fjarveru frá
j>eim og sinni fjölskyldu.
Þegar þann skugga bar að
garði fyrir tveimur árum. að
Þórir heitinn veiktist, en þau
veikimdi urðu hans bamamein.
reyndist Gréta kona hans hon-
um dygg stoð í þeirri veikinda-
Framhald á 9. síðu.
AB minnist 50 ára
fullveldisafmæiis
Almenna bókafélagið hefur
gefið út bók um fullveldistök-
una og aðdraganda hennar.
Nefnist bókin 1918 og er samin
af Gísla Jónssyni menntaskóla-
kennara á Akureyri.
Alllarogt er síðan að fimmtíu
ára fullveldisafmæli þjóðarinn-
ar bar fyrst á góma hjá Al-
menna bókafélaginu og þótti
Haraldur Jóhannsson
íslenzk bók um sjá/fstæðis-
baráttu Malaja er komin út
Haraldur Jóhannsson hag-
fræðingur hefur um nokkurra
ára skeið starfað við háskólann
í Kuala Lumpur í Malasíu.
Hana hefur nú gefið út bók um
sjálfstæðisbaráttu Malaja sem
nefnist „Abdul Rahman Putra
fursti — Þættir úr sjálfstæðis-
baráttu Malaja“.
I formála segir höfundur á
þessa leið: — Voldugar öldur
bjóðlegra vákninga hafa farið
um Asíu og Afríku frá lokum
seinni heimsstyrjaldar og koll-
steypt nýlenduveldi Evrópu-
manna. Nýlendumar gömlu eru
nú allar sjálfstæð lönd. Sá er
þessar línur ritar hafði umall-
lamgt sikeið haft í huga að
skýra frá þesstum miklu um-
skiptuim í einhverri nýlendn-
anna fyrrverandi, þegar hann
vatt sér að því á öndverðu
þessu ári að taíka saman bók
um síðasta áfanga sjálfstæðis-
baráttu Malaja og höfuðleiðtoga
hennar... í frásögninni er
stikflað á atburðum sem á þessu
skeiði ber hæst í málum Mal-
aja og stjómmélaferli Abdul
Rahman Putra fursta.
☆
Bókin er 173 bls. Útgefandi
er Morteinskinna, Akranesi.
sjálfgefið að þess yrði minnzt
með einhverjum hætti. Ákvað
félagið að hlutast til um samn-
in.gu rits er hefði að geýma ít-
arlega frásögn um fullveldistök-
una en gæfi jafnfraimt mynd af
þjóðlífi og viðtourðum þessara
timamóta. Sneri félagið sér til
Gísla Jónssonar og tókst hann
verkið ó hendur.
1 1918 er að sjálfsögðu full-
veldismálinu og fullveldistök-
unni gerð mest skil. Leiðir sú
frásögn sdtthvað í ljós sem ekki
hefur verið í hámælum. Bókin
reteur einnig hina mörgu stór-
viðburöi þessara daga svo sem
styrjaldarlok, eldgos úr Köttu
og drepsóttina miklu sem nefnd
var spánstea veikin. Eldra fólki
eru vitanlega slfkir atburðir í
feirsku minni, en máðaldra fólk
og þaðanaf yngra kann að von-
um á þeim lítil skil.
Þó að höfundur í forméla
telji bók sína nánast alþýðlegt
fræðirit „í ætt við blaða-
mennsku“ munu þeir fáir sem
ekki geta sðtt til hennar mark- '
verðan fróðleik.
Bókin er í stóru broti og 247
blaðsíður að stærð. Þess utan
eru myndir á 16 heilsíðum.
Bókin er prentuð í Prentsmiðj-
unni Odda og bundin í Sveina-
bókbandinu. Verð til félaigs^
manna í AB er kr. 435.00.
Sinfóníúhljómsveitin
Síðustu sinfóníutónleikar
voru áreiðanlega með þeim
skemmtilegustu í langan tíma.
Bar tvennt til. f fyrsta lagi
var þar frumflutt íslenzkt
tónverk, eftir eitt af okkar
efnilegustu tónskáldum, og í
öðru lagi kom þar fram ung-
ur íslenzkur einleikari. Af
ííramlagi þeirra béggja ,má
sannariega draga þá ályktun,
að við íslendingar þurfum
ekki að bera kinnroða fyrir
hina umgu stétt tónlistar-
manna, hún er að öllu leyti
jafnoki kolleganna ann arstað-
ar.
Tónleikamir hófust með
hinu nýja verki Þorkels Sig-
urbjömssonar, sem nefnist
Duttlungar og er samið fyrir
píanó og hljómsveit. Þetta er
að öllu leyti mjög vandað og
skilmerkilega samið verk, ekki
nema í meðallagí áræðið. en
afar vel falUð til að gleðja
eyru hins almenna áheyranda.
Formið er skýrt og vafninga-
lausit, tilbrigði yfir einfaldiar
og aðgcngilegar hugmyndiir,
stefna mairkvisst að hápúnkti
og lausn, mjög svo samkvæmt
gam-alli og gróinni venju; þó
endurtekningar ýmsar, (siem
raun-ar em frumhu>gmynd)
héldu ekki alltaf nauðsynlegri
athygli, verður ekki annað
sagt en að útkoman sé mjög
jákvæð. Þorkell lék sjálfur á
píanóið, sem er fremur tengi-
Þorkell Sigurbjörnsson
Kammermúsik
Musica da camera, félags-
skapur nokkurra ungra tón-
listarmannia, hélt tónleika í
íyrri viku á vegum Kammer-
músíkklúbbsins. Þeir fóru
fram í hinum dásamlegu sal-
arkynnum Norræna hússins,
sem beira neyndiar ekki af
hvað hljómburð snertir, en eru
]>eim mun meira augnayndi.
Þeir félagar Musica da cam-
era, sem þarna komu fram,
voru Jósef Magnússon flautu-
leikari, Kristján Þ. Stephen-
sen óbóleikari, Pctur Þor-
valdsson ccllóleikairi og Gísli
Magnússon. sem lék á cembal
og piano. Þetta er hljóðfæra-
flokkur sem hlýtur fyrst og
fremst að velja til meðferðar
barokkkynjuð tónverk, og svo
reyndist líka vera á þessum
tónleikum. Fyrri hluti efnis-
skrárinnar var helgaður þrem
gömlum meisturum, Jósef lék
með aðstoð þeirra Péturs og
Gísla, sónötu fyrir fliautu og
continuo eftir einn Bachson-
anroa, Cari Philip Emmanuel;
Pét.ur og Gísli Sónötu fyrir
cello og sembal eftir Vivaldi,
og allir fjórmenningamir
fluttu siðast Tríósónötu eftir
J. J. Quantz. Flutnirogur þess-
ara þriggja verka var með
miklum ágætum, látlaus og yf-
irvegaður eins og bezt getur
orðið.
Seinnihlutinin var síðan
helgaður tveim tuttuigustu-
aldarverkum. Kristján og
Gísli léku Improvization fyrir
óbó og piano eftir Matyas
Seimber, og leystu hlutverk
sín af hendi með miklum
glæsibrag. Óbóhlutverkið í
þessari faguirforrrouðu smá-
smíð er hinsvegar enginn
baimialeikur, og kannski ekki
nema í meðallagi skemmtilega
skrifað. E.n Kristján virtist
sumsé ekki eiga í neiroum erf-
iðleikum að gæða það lífi og
sál.
Skemmtilegasta verkið kom
svo síðast: Trio fyrir flautu,
cello og piano eftir Martinu.
Það var indælt að heyra þenn-
an arftaka Janaceks rétt einu
sinni. Martinu er snillingur
sem horfið hefur gróflega í
skuggann fyrir sér minni
mönnum. Ekki var þetta verk
þá slælega leikið, og mættum
við bara fá meira að heyra.
sem fyrst. — LÞ
Halldór Haraldsson
liður í samleik hljómsveitar-
innar en beinlínis einleiks-
verk, og fórst honum það vel
úr hendi, eins og vænta rroátti.
Halldór Haraldsson lék»
hinn skemmtilega póaníkons-
ert Ravels, og kom hann mjög
á óvart, með glitrandi og ör-
ugga tækni, og góða tilfinn-
ingu fyrir glæstum litbrigðum
: verksáns. Má svo sannarlega
vænta mikils af Halldóri í
framtíðmmi, bara ef umhverf-
ið kæfir hamn nú ekki með
sinnuleysi og kennslúþræl-
dómi. Hljómsveitin skilaði
sínu hlutverki óvenjuvel í
Ravelkonsertinum, og það
verður raunar sagt um sið-
asta verkið á efnisskránni
líka, sjöttu sinfóníu Tjækov-
skís. — Bruland stjómaði, og
verður ekki sagt anroað ero
hanm hafi vaxið af þessum
tónleikum. — LÞ