Þjóðviljinn - 19.04.1969, Blaðsíða 3

Laugardagur 1S. apríil 1969 —■ ÞJÖÐVELJTNTSÍ — SÍÐA J
Dubcek ver&ur forseti þingsins, Hus-
ak lofar trúnaði við umbótastefnuna
Sovézkir fagna mannaskiptunum, Ítalskir kommúnistar
mótmæla íhlutun um innanríkismál Tékkóslóvakíu
PRAG 18/4 — Alexander Dubcek, sem í gær var
vikið frá formennsku í tékkóslóvakíska kommún-
istaflokknum, hefur verið tilnefndur til embættis
forseta sambandsþings landsins. Landsmenn hafa
fengið loforð um að breytingar á stjórn flokksins
tákni ekki fráhvarf frá umbótastefnu þeirri sem
mótuð var í fyrra. Allt var með kyrrum kjörum í
Prag, en margt her- og lögreglumanna á götum og
um 900 manns eru sagðir handteknir í nótt í tékkn-
esku héruðunum.
Fyrirheit
Miðstjórn flofcksins tilkynnti
hina nýju slöðu Dubcek í dag t>g
um leið að Colotka, sem veríð
liefur þinglforseti verði nú vara-
maður Dubceks- Colotjka á sæti í
hinni nýju framkvæmdanedind.
Pragútvarpið útvarpaði til-
kymningu um miðstjórnarfundinn
og lagði áherzlu á að í hinni
nýju forsætisnefnd séu menn
sem vilji útrýma þeim ávirðing-
um sem tíðkazt hefðu í tíð No-
votnys forseta, sem vikið var
frá völdum í fyrra. Um leið
var því bætt við, að þessir menn
væru trúir sósíalískri alþjóða-
hyggju, og eiu þaiu orð túlkuð
svo að þeir muni ekki halda til
streitu ágreiningi við Sovétmenn.
Hiinn nýi aðalritari, Gustav Hu-
sak hefur loifað því í útvarps-
ávarpi að haldið skuli við um-
bótastefnuna (fi'á því í fyrra.
, ,1 forsætisnefnd i nni eru nú
eilefu menn en vbru 21 áður.
Fjórir eru þar sem eliki áttu þar
sæti áður. Vasil Bilak og Jan
Piiler sem eru úr hópi þeirra
sem handgengnastir eru Sovét-
mönnum og Peter Colotka og
Karel Polacek, sem taldir hafa
verið til Dubcek-armsins í flokkn
um. Margir telja að val Pola-
ceks sé mjög þýðingarmikið, en
hann er formaður verklýðssam-
taka landsins, sem jafnan haífa
veitt Dubcek og nánustu sam-
verið rætt um varnir landameer-
arnna.
Viðbrögð
Viðbrögð við síðustu tíðindum
í Prag hafa verið rnjög misanun-
andi í Austur- og Vestur-Evrópu,
eins og búast mátti við.
Kommúnistaflokkur Italíu end-
urtók í dag kröfu sína um að
allur sovézkur her verði á brott
frá Tékkóslóvakíu og að binda
verði enda á íhlutun um inman-
landsmál Tékkóslóvaka og verði
að endrarreisa sjálfstæði þeirra
að fullu. í>á segir I yfirlýsdng-
unni að síðustu atburðir sýni
hve djúpstæð sú kreppa sé sem
innrás Varsjárbandalagsríkjanna
fimm hafi leitt til.
Júgóslavnesk blöð sikrifa mik-
ið um málið sem þau telja mikið
áfall fyrir umbótastefnuma í
Tékkóslóvakíu.
Tass-fréttastofan sovézka til-
kynmir, að miðstjórn sovézka
komirnúnistaflökksims hafi semt
Husak heillaóskir og segir þar
að sovézkir kommúnistar og al-
þýða þelcki Husak sem óhvikul-
starfsmönnum hans virkan stuðn
ing.
Það er og haft afitir áreiðan-
legum heimildum, að Smrkovsky,
sem felldur var af forsætisnefnd-
inni, svo t>g þeir Hajek, fyrrum
utanríkisráðherra og Ota Sik
verði áfram meðlimir miðstjórn-
ar flokksins.
Rudc Pravo.
í tilkynningu frá miðstjóm-
inni segir, að hún hafi samiþykikt
skýrslu frá Dubcek, þar sem seg-
ir að forystunni hafi tekizt að
stöðva verstu afleiðiogar póli-
tískrar kreppu síðustu vikna en
ekki tekizt að komast fyrir or-
sakir þeirra. Miðstjómin segir
nauðsyn bera til þess að efla
og samræma hugmyndafræði og'
dagleg störf til að betur verði
tryggð íramkvæmd ákvarðana
henmar. Hún segir og að mál-
gagn flokksins Bude Pravo verði
að fylgja stefnu hanis betur eft-
ir. Aðalritstjóranuim, Jiri Sékera,
héfur verið vikið frá og í hans
stáð setfur Mitoslav Moc. Sekera
mun taka við ritstjóm vikurits
flokksins um efnahagsmál.
Fréttastofan Ceteka sikýrir frá
því í dag, að hermálafulltrúar | WASHINGTON 18/4
!
Gamulka, fomiaðui' pólska komm
ú nisfcafilokksi ns hefur og sent Hu-
sak iieillaóskir og lét í Ijós vcai
um að Husak miumdi virma að
einingu í aíllþjóðlegri kommún-
istahreyíingu. Zhivkov, torsætds-
ráðherra Búlgaríu, sagði á blaða-
mannafundi í Vín í dag, að kosti-
ing; Husaks væri ininamlandsmál
Tékkóslóvaka, og að in.nrasin í
fyrra væri inin.ra mál Varsjár-
bandalagsríkj a.
Prag
Fréttamenn segja að dapurlegt
andrúmsloft hafi ríkt í Prag í
dag. Stúdentar og verkamenn
hafa haldið fundi til að ræða
hugsanlegar mótmælaaðgerðir, en
svo virðist sem þjóðin hafi virkj-
að haðfiileika sína til að þola mót-
læti og varla muni koma til al-
varlegra mótmælaaðg'erða.
Hið fjölmenna samband járn-
iðnaðarmanna, sem hefur dyggi-
lega stutt Dubcek og Smrkovsky
hefiur hvatt meðlimi sína til að
sýna ró og ábyrgð.
Mikið er um það rætt hvort
Dubcek hafi verið beint neydd-
ur til að segja af sér. AJfsögn
hans er sögð vekja fremur sorg
en gremju — menn sjá eftir
þeim manni sem var ímynd þess
„mannúðlega sósíalisma“ sem
an fyrirsvarsmann hagsmuna al- hann barðist fyrir. Menn hugga
þýðu- Husak sé og þekktur fyrir ! sig að nokkru leyti við það, að
að vilja efla torystuhlutverk j þrátt fyrir allt virðast stuðn-
f.lolcksins. sem sbuðningsmaður j ingsmenn umbótahreyfingarinn-
marx-lenínisma og vináttu við 1 ar enn í meiiihluta í forsætis-
Sovétríkin og aðra bi'æðraflokka. I nefnd miðstjómarinnar.
Könnunarflugvélin horfna:
Nixon mótmælir
en er varfærinn
Rauða hertogaynj-
an í 12 m. fangelsi
Hertogaymjan var í tvennum
Nixon | mjög vankár í oi-dum er málið
Vai'sjárbandalagsríkjanna fimm
sem hernámu Tékkóslóvakíu í
fyrra hafi í dag átt fiund með
Kai'el Peprny, yfirmanni landa-
mæi'alögi'eglu landsins, og hefði
HM
EINVÍGIÐ
Pe.m.Sjnn Spassky
Petrosjan vinnur „jafnteflisstöðu"
1 gær birtum við upphaf 1.
einvígissikákarinnar.
Hér koma svo lokin á skák-
inni, en biðstaðan var talin
jafnteílisleg.' Peti-osjan vann
hins vegar „jafntefflisstöðuna
suðveldlega.
41. Rc4
(Biðleilcurinn
42. Hdlt KÍ6!
(H-peðið hefur akiki miklla
þýðingiu í þessaii stöðu).
(Þetta peð ræöur úrslituim
skákarinnar).
46. g5t Kxg5
47. h4t KÍ6
48. h5
(Þetta var áætlun Spasskys
með 45. Bf7, ef svartur leikur
nú 48. — gxh5 þá getur hvít-
ur tryggt sér jafntefli mieð því
að drepa peð á b3 með bisk-
upnum og síðan peðið á n5
með hróknum. Sú staða er
i'ræðilegt jafntefii).
48. Hc2t
49. Kf3 b2
50. Ba2 gxh5
51. Hxh5 Hcl
(Svartur á nú unnið tafll, en
hann varður að hindra að hvít-
ur geti fómað biskupnum fyr-
ir frípeðið).
forseti hélt því fram á blaða- var rætt-
mannaíundi í dag, að könnunar-
flugvél sú, sem Norðu r-Kóreu -
menn skutu niður á dögumum,
hefði elcki mfið landhélgi Norð-
uir-Kóreu og verið 145 km frá
landi er hún var hæfð. Hafi mót-
mælaorðsending þegar verið send
um vopnahlésnefndina á landa-
mæinjm kóresku ríkjanna, en
ek'kert svar borizt.
Nixon sagði, að bandariskar
flugvélar mundu halda áfram
könnunarflugi á Japanshafi þrátt
fyrir þennan atburð, en að þær
mundi njóta verndar héðan í
í'rá.
Það vakti mikla athygli að
Nixon gaf til kynna mjög nána
samvinnu við Sovétmenn um
leitina að flugvélinni og svo að
Sovétmenn hefðu staðlfest að íilug-
vélin hefði verið á alþjóðafiug-
leið. Blaðamenn leggja og á-
herzlu á að Nixon hatfi verið
Nixon sagði það álit sitit að
líkur hefðu batnað á friðsam-
legri lausn mála í Víetnam þótt
friði verði vart lcomið á í né-
inni framtíð. Þá hélt iian.n og
uppi vömum fyrir þá ákvörðun
stjórnai’innar að byggja upp éld-
flaugakerfi til vamar gegn eld-
flaugum, en hún hefur verið
mjög gagnrýnd að undanfömu.
21 árs stúlka a
brezka þinginu
BELFAST, Norður-Irland 18/4
— Bernadette Dvelin, 21 árs
gömul, sigraði framibjóðanda
Sambandsfilokksins í aukalcosn-
ingum á Norður-lrlandi í dag,
og er þar með yngsti þingmad-
urinn sem nokkrn sinni hefur
setið í neðri deild brezka þingis-
ins.
52. Hh6t
53. Hb6
54. He6t
!>S. He4t
56. Hxa4
Ke5
Ra4
Kd4!
Kc5
Hal
YFIRLÝS/NG vegna fréttar
um rektorskjör við HÍ
Blaðiniu hefiur borizt eitirfiar-1 ing af hálfu stúdentadeildarinn-
andi yfirlýsing frá Sveind R. ar eóa stjórnar Stúdentafélags
Haukssyni, stud. med., sem er riit- Háskóla íslands.
43. Hxh7
44. Kg2
45- Bf7
Hclt
Rc5
b3
Og hvítuir gafst upp því hann
getur ekki hindrað fæðingu
rtýrrar dwnfctningar.
ari stjómar Stúdentatfélags Há-
skóla íslands:
„Frétt í Þjóðviljanum, miðviku-
daginn 16. apríl s.l. kennir þau
ummæli við forsvarsmenn stúd-
enta, „að þeir myndu lífca á þann
sem sigraði i allsherjaratkvæða-
greiðsiunni sem rétfckjörinn rekt-
or en ekki þann er kjörinn ýrði
samkvæmt lagafrumv. mennta-
málairáðherra".
í tilefni af þessu vill undirrit-
aður taka fram, að álit þetta
var sett fram við fréttamenn sem
hans eigið, en ekki sem yfirlýs-
Jafnframt má það vera skýrt,
að lýðræðisleg allsherjaratkvæða-
greiðsla með þátttöku stúdenta,
prófessora og annarra kennara
er undirrituðum réttari en at-
kvæðagreiðsla prófessora einna,
ásamt 7 kennurum og 10 stúdent-
um, sem stúdemtair fá ekki einu
sinni að kjósa sjálfir til verksins.
— Hér virðist því miður stefna
að því að lög og lýðræðislegur
réfcfcur rekist á, með fullri grein
fyrir hvoru tveggja.
Sveinn B. Ha»iksson.“
I pörum uRarsokfoa því „það
getur verið kait í fanigelsinu“,
og hún kom með svefnpoka og
þrjár töskur.
Tveim döigum eftdr að Fran-
co einræðisherira Spánar
hafði afilýst neyðarástandi í
landinu, 27. marz, hlaut Donna
Ludsa Isabel Alvarez de To-
ledo y Mara. tuttuigasta og
fyrsta hertogaynja af Mediina
Sidonia, markgreifaynja og
greifaynja af ýmsum öðnim
stöðum að labba sig inn í
Ventas fangelsið í Madrid.
Þessari 32 ára gömlu konu,
sem er fulitrúi einhverrar
elztu aðálsætfcar á Spáni, er
refsað fyrir óæskilega sam-
stöðu með fiskimönnum og
bændum í landi Francos.
í janúar árið 1967 hafði hún
hyatt þorpsbúa í Palomares í
Andalúsíu til kröfugöngu. Þá
var um það bil ár liðið frá því
að bandarísk sprengjuflugvél
af gerðinni B-52 hr-apaðd til
jarðar við Palomares. Hrukku
út úr henni þrjár vetnis-
sprengjur, tvær lentu á ökrum
bænda en ein í sjóinn. Fiski-
menn í Pa-lomares gátu ekki
íarið til veiða i áttatíu daga.
bændur gátu ekki hirt upp-
skeruna af ökrunum: það
þurfti að fjarlægja geislavirk-
an jarðveg og slátra búpen-
imgi sem hafði orðið fyrir
skaðlegri geislu-n.
Ári eftir flugslysið fengu
þorpsbúar sfoaðabætur frá
bandarísfcu stjómdnni sem
svara 45 miljónum islenzkra
krónia. Þeim fannst að það
væri of lítið.
Hertogaynjan af Meddrna Sid-
onia — „verið gefcur að ég sé
hertogaynja að nafinbót en í
hjarfca mínu tilheyri ég fólk-
inu“ segir hún, leigði stræt-
isvagn og hugðist fara til Mad-
rid ásamt með sendinefnd
þorpsbúa til að bera fram
mótmæli.
Af því ferðal-agi varð þó
ekfoi. Tveir lögregliumenin þar
i plássinu tóku skipuleggj ara
þessara aðgerða fasta. Níu
mánuðum síðar var hún leidd
fyrir rétt í Madrid fyrir „ólög-
legair mófcmælaaðgerðir“. Hún
hlaut tólfi mánaða fang'elsis-
dóm og 10 þúsund peseta setot.
Endurskoðun dómsins var
bafnað nú síðast í desember.
T-jessi pólitíski fanigi Francos,
*■ sem talin er einna ætt-
göfugastur, hefur um árabil
valdið valdhöfunum ýmsum á-
hyggjum. En þó hefur her-
togaynj-an vegna stöðu sinnar
og forfeðra notið viss frelsis
í ríki, sem telur sig þurfa að
bera virðingu fyrir ýmsum
gömlum hefðum.
Því verður ekki á móti
mælt, að sjö alda gömul saga
ætfcar þessarar óþægu konu er
ósmár þáttur af sögu Spánar.
Ættf-aðirinn varði hina suður-
spænsku borg Tarifa með á-
gæfcum gegn umsátri Mára ár-
ið 1296. Maður af ættinni Me-
dinia Sidonia slýrði árið 1588
„fflotanum ósigrandi“ sem Fil-
ipus annar sendi gegn Eh-g-
landi, liggur sá ffloti á hafs-
botni eins og merni vita. Allt
Hertogaynjan af Medina Sid-
onia.
fram á þennan dag, haía með-
limir þessarar ætta-r löglegan
rétt til að koma á hestbaki
inn í kirkju eða dómssal, ef
þá langar tii. en að vísu
munu fáir ha£a notað séx svo
merkilegan mö-guleika.
Hið aðalbom-a vandxæða-
barn, sem hér segir frá, fcall-
ar fólk sinn-ar stéttar „for-
heimskað, einskis nýtt og úr-
kynjað“ og þótti, satt að segja,
engum mikið.
Hún les Marx, Len-in og hef-
ur miktar mætur á Fidél
Gastro, samt vill hún ekki
telja sig ti'l sósialista. En hún
er jafinian komin á stað hve-
nær sem hún firéttir af þjóð-
félagslegu óréttiæti, hvort sam
það er af „landsmóðurlegum"
hvöitum eða einhverýum öðr-
um.
★
Þegar tekinn var af ostru-
fiiskimönnum firá landssefcri
hennar í Andálúsíu hefð-
bundinn réttur þeirra til
skattfrj álsra veiða gekfost her-
togaynjan fyrir þöigulli kröfiu-
göngu. Húr, hlaut 10 þúsumd
peseta sekt.
Þegar Franco efndi til þjóð-
arat-kvæðagrei ðsl u um nýj'a
stjóimiarskrá í desember 1966
hvatti hún bændur í Palo-
mares til að hunza kosning-
ama-r. Stjómdn tók af henni
diplómatapassann, sem hún
hefur rétt til sem meðlimur
háaðalsins.
Hún hefur lýst hinum
hrottalegu aðferðum spænsku
lögreglunnar í skáldsögu sem
heitir „Verkfallið“ og kom út
í París á útlagaforlagi árið
1967. Þar lýsir hún, bersýnd-
lega af góðri kunnáttu. hvem-
ig hinn svonefndi borgara-
vörður brýtu-r á bak aftur með
harðýðgi og vernd dómstól-
anna verkfall landbúmaðar-
verkam-anna í Andalúsju.
Höfundur slapp með naum-
indum undan þriggia mánaða
fangelsi fyrir að móðga lög-
regluna og dómarastéttina.
Það kom að vísu tuttugustu
og fyrstu hertogaynjunní af
Medina Sidonia nokkuð á ó-
vart. ]>egar hún var nú loksins
sett inn, en hún lét ekki á
neinu bera. Þegar hún kvaddi
viini sína áður en hún færi í
fan-gelsið saaði hún:
Þolinmæði — einhverntíma
kemur lýðræðið einnig hingað.
Gestapomenn fyrir rétti í V-Berlín
VESTUR-BERLÍN 18/4 — Otto
Rovensiepen, fyi-i'um yfirmaður
Gestapo í Berlín hefur verið á-
kærður fyrir aðild að morði a.in.
k. 30 þúsund Gyðinga, en hann
bar ábyrgð á því að senda Berl-
ínargyðinga til ýmissa fa-ngabúða.
Bovensiepen hafði stondað verzl-
unarstöri í Ruhr síðan striði
lauk, en var handtekinn fyrir
tveimur árum. Mifclum gögmirn
hefur verið safnað í málinu og
540 vitnum úr ýmsum löndurn
verður stefnt til Berlínar. Ásamit
með honum koma sjö aðrrr
Gestapomerm fyrir rétt-
i
>