Þjóðviljinn - 22.04.1969, Blaðsíða 6

/
0 SIÐA — ÞJÖÐVILJINN — Þriðjudagur 22. april 1069.
Soffía Guðmundsdöttir:
Er rétt að hafa sérstakan
menntaskéla fyrir stúlkur?
Um þessar mundir liggur
fyrir Alþingi frumvarp til lajga
ium menntaslkála.
Þessa frumvarps hetfur verið
beðið með eftirvæntingu, og
nú eftir að það hefur séð dags-
ins ljics, hafa Alþingi borizt á-
sikoranir an að hraða afgreiðsilu
þess á yfirstandandi þingi.
í frumvarpi þessu kemur
fram margt það. sem til hedila
horfir, ef hafizt verður handa
um fraimkvæmdir. Er það mál
manna, ekki sn'zt þeirra, siem
gerst mega til þekikja, að ekki
sé seinna vænna að gera stórá-
tak í skóiamálum, eg er frum-
varp þetta talið spor fram> á við,
sem bieri að fagna.
Ekiki er það aetlunin með
þessum linum að ræða einstök
efnisatriði frumvarpsins um
menntasikóla, heldur að vfkja lít-
iHBega að undirtektum mennta-
skólanefndar við tilmælum, sem
fram hafa komið af hálfu for-
ráðamanna Kvennaskólans í
Reykjavík um réttindd til að
brantskrá stúdenta. Skal það
strax tekið fram, að nokkur
atriði, sem fram komu í sér-
áliti tveggja nefndarmanna,
Birgis Thorlacíus ráðuneytis-
stjóra menntaimálaráðuneytisins
og dr. Jóns Gíslasonar skólastj.
Verzlunarskólans, eru tiHefni
þe-ssa greinarkoms. Meirihluti
menntaskólanetfndar, þeir Ár-
mann Snævarr, háskólarektor.
Steindór Steindórssan skóla-
meistari á Akureyri, Einar
Magnússon rektor menntaskól-
ans í Reykjavík, Guðmundur
Amlaugsson rektor menntask.
við Hamrahlíð, Jóhamn Hann-
esson sikólameistari á Lausar-
vatni og dr. Broddi Jölhannes-
son skólastjóri Kiennaraskólans,
er andvígur því, að Kvenna-
skólinn í Reykjavík verði gerð-
ur að stúdenitaskóla.
Svo vitnað sé í fylgiskjal Vla
með frumvarpinu þá rökstyður
téður meirihluti afstöðu sína m.
a. rneð því, að eitt af meginat-
riðum í skólaskipan landsins er
það. að menntaskólar skuili að-
skildír frá gaignfræðastiginu
(slbr. fræðslulög frá 1946). Sam-
kvæmit fræðslulögum og reglu-
gerð menntaskólanna eiga þeir
að vera samskólar, ailmenn
þróun í heiminum stefni til
samsikóla og hérlendis hafi
ekkert komið fram, er gefi til-
efni til að hverfa frá þeirri
meginreglu, að menntaskólar
séu saimskólar. Enmfremur bend-
ir meirihluti nefndarmanna á
bað atriði, sem verður að telj-
ast mikilvægt, að sú skólastærð
sem hér um ræðir, sé næsta ó-
heppileg. Þar verði um of féar
námsleiðir að ræða og sömu-
leiðis muni kennslukraftar nýt-
ast illa við þær aðstæður.
Hér verður ekki farið lenigra
út í þá sálma; einungis er rétt
að taka frarn, að með tilliti til
langrar og merkilegrar sögu
Kvennasikólans í Reykjavík er
engan veginn óeðlilegt, að for-
ráðamenn hans leitist við að
brjóta nýjar brautir og laga
rekstur skólans að nýjum tfm-
um og breyttum aðstæðum.
Varðamdi þá málaleitan, að
Kvennaskólanum verði veitt
réttindi til að brautskrá stúd-
enta, verður hins vegar ekki
betur séð, en þar sé um mjög
varhugarvert skref að ræðasvo
ekki sé mieina sagt, og er hér
með skorað á háttvirta alþingis-
menn, er til þeirra kasta kernur,
að þeir geri sér þess glögga grein,
hvað slík ákvörðun myndi raun-
verulega fela í sér. Sfculu hér
tilfærð nokkur atriði, er fram
koma í séráliti minnihluta
mennitaskólamefndar, Birgis
Thorflacíus ráðuneytisstjóra og
dr. Jóns Gíslai-sonar skólastjóra,
og skal það fúslega játað, að
míg furðaði stórlega á því við-
horfi gagnvart. þjóðfélagsaðstöðu
kvenna í nútíð og framtáð, er
þar gætir. Þeir lýsa báðir yfir
eindregnum stuðningi stfnum við
tilmæli um, að Kvennaskólinn
fái réttindi til að brautskrá
stúdemta og rökstyðja aístöðu
sína m.a. mieð etffcirfarandi at-
riðum, sem ég leyfi mér hér-
með að vitna til.
1 fylgiskjali V segir dr. Jón
Gíslason m.a. sem svo, að fcala
stúdenta hér á landi hafi farið
mjög vaxandi um ailllangt skeið
og rekur orsakir þess, svosem
bættan etfnahag landsmamna og
vaxandi þörf þjóðfélagsins fyrir
sérmenntað fólk. Síðan segir
orðrétt: ,,Saimit er langtífrá,að
allir, sem stúdentsprófi ljúka,
haldi áfram námi í háskólum,
heldur láta margir þar staðar
numið og hverfa að ýmsum
störfum á sviði opinberrar
þjónustu. viðskipta, fram-
kvæmda o.s.frv. sem of langt
yrði upp að telja.
Hér skiptir og miklu, að
þeim stúlkum fer nú stöðugt
fjölgandi, sem Ijúka stúdents-
prófi. Giftast þær margar um
svipað leyti og stúdentsprófi
lýkur og sumar jafnvel fyrr.
Minnka þar með líkurnar fyrir
háskólanámi þeirra verulega“.
íLeturbr. mín).
Síðar segir: ,,Fjölgun náms-
brauta á menntaskölastigi hlýt-
ur að miða í rétta átt. Þenm
mun fleiri námsbrautir þeim
mun meiri ltfkur verða fyrirþví,
að sem flestir finni þar eitt-
hvað við sitt hæfi. Ef gert, er
ráð fyrir mála-, stærðfræði- og
náttúrufræðideildum þá vantar
enn deild eða öllu heldur deild-
ir fyrir þá, sem hætta aðloknu
stúdentsprófi. Þar virðist dieild
geta komið í góðar þarfir, sem
stefndi að því rruarki að gera
nemendur færa um aö gegna
ýmsum störfuim á skrifstofum
rífeis og bæja, í einkafyrir-
tækjum, ýmis konar opinberri
þjónustu o.s. frv. Þjóðlífið verð-3>-
ur æ margbrotnara með hveri-
um deginum, sem líður og allt-
af eru að skapast nýjar og
breyttar barfir fyrir margs
kionar þjónustu, sem aðeins vel
menntað fólk getur af hendl
leyst. Fyrir kvenfólk t.a.m. sem
eins og áður var getið, verður
oft vegna giftíngar og barn-
eigna aö hætta námi um stúd-
entspróf, gæti hagnýt þekking
á skrifstofustörfum komið að
góðu haldi síðar. er aðstæður
þeirra breyttust þannig, að þær
gætu farið að taka upp aftur
störf utan heimilis. Er víða er-
Iendis þar sem skortur er á
vinnuafli, lögð áherzla á, að
þessi vinnukraftur giftra kvenna,
sem aflögu eiga tírpa frá heim-
ilisstörfum, nýtist sem bezt.
(Leturbr. mín). Hve mikil-
vægt þefcta atriði er hér hjá
oss, má bezt af því marka, að
brátt mun að þvtf reka, að
helmingur brautskráðra stúd-
enta verði konur. Grundvallar-
þekking á . rekstrarhagtfræði og
þjóðhaigfræði, mundi einnig
koma mörgum piltum að góðu
gaigni’’.
Síðan lýdíur þessum hluta á-
litsgerðar dr. Jóns Gíslasonar
með því að hann segir mjög
réttilsga sem svo: „Skólamir
eru og eiga að vera aflstöðvar.
þar sem þjóðin endumýjast
andlega. En því betur mun
þeim takast, sem þeir gera sér'
gleggri grein fyrir þörfum sam-
tfðar og framtíðar. Þeir verða
sjálfir að endumýjast með
hverri kynslóð. Þar mega
raddir vorsins aldrei þagna”.
1 séráliti Birgis Thorlacius
(sbr. fylgiskjal Vlb) koma m.a.
eftirfarandi atriði fram, sem
ég leyfi mér einnig að tilgreina
orðrétt:
.,Við au'kinn skilning á nauð-
syn góðrar almennrar mennt-
unar og sérmenntunar og við
vaxandi fjárráð almennings
hetfur fjöldi beirra, sem keppa
að stúdentsmenntun og hásikóla-
menntun vaxið til muna. Þótt
mienn greini á um námsefni
menntaskólanna, þá er það
staðreynd, að stúdentspróf er
lykill að háskólaimenntun heima
og erlendis, sem eðlilegt og
nauðsynlegt eir, að ungt fólk
sækist eftir og foreldramir
kappkosti að veita bömum
sínum. Þótt því sé iðulega
haldið fram, að stúlkum henti
annað nám betur en stúdents-
menntun, af því að svo fáar
þeirra Ijúki háskólaprófi, þá
má ekki vanmeta þau áhrif,
sem velmenntuð húsmóðir hef-
ur á heimili sitt og umhverfi
og þvi betri almenna menntun,
sem menn fá, því betri skil-
yrði eíga menn að hafa til
fyllra og ánægjulegra lífs. (Let-
urbr. mtfn).
Ef Kvennaskólinn í Reykja-
vík fengi réttindi til að braut-
skrá stúdenta myndi námsefni
hans, þegar fram líða stundir
vatfalaust verða þannig. að auk
þess að veita þá mennfcun, sem
krafizt er til inngöngu í há-
skóla hér og erlendis,
yrði áherzla lögð á náms-
greinar, sem sérstaklega væru
við hæfi kvenna, enda.mágera
ráð fyrir að í framriðinni verði
námsefni hinna ýmsu mennta-
skóla landsins meir sitt með
hverju móti en nú er“. (Letur-
breiting mín.) Plaggi þessu
lýkur með stuðninigsyfirlýsángu
dr. Jóns Gíslasonar við sérálit
Birgis Thorlasius, sem endar
með þessum orðum':
„Einkum verður að teljast
mikilvægt, að til sé stúdenta-
skóli á landi hér, sem lokar
ekki augunum algerlega fyrir
þeirri staðreynd, að fliestar
stúlkur, er stúdentsprófi ljúka,
eiga fyrir sér að verða mæður
og húsmæður. Verði Kvenna-
skólinn í Reykjavfk eflldur og
gerður að stúdentaskóla, er að
nokkru ráðin bót á stórri van-
rælkslusynd memntaskólanna,
sem fyrir eru. að því er varðar
hinar sérstöku menntunarþarfir
kvenna". (Leturbr. rnin).
Svo mörg eru þau orð,
en hvort það er rödd vorsins
MSM'h

- ÍiitH
Soffía Guðmundsdóttir
og fraimtíðarinnar, sem hér
kveður við, kýs ég að eftirláta
hverjum og einum að dæma
um.
í þeim atriðum, sem hérhafa
verið tilgreind, kemur ýmdslegt
fram, setm vert væri að ræða
nánar, en það er einkum
tvennt, sem ég vildi mega benda
á. í fyrsta lagi virðist mér það
höfuðatriði, þegar fjallað er
um vasntanlegar breytingar á
stkipan menntaskólanna og
fjölgun námsbrauta innan vé-
banda þeirra, að þar sé það
einungis námsefnið sjálft sem
til grun'dvalllar liggur. Neim-
endur velji sér deild eftir þvi
sem huigur og geta stendur til,
en þar komd engin skipting efV-
Framhald á 9. síðu.
Yfirlýsing „utanríkisrái-
herrans" um kafbátsmáiið
Eftirfarandi yflriýsingu tflutti
Gylfi Þ. Gtfslason setfcur ufcan-
ríkisráðherra í nafni ríkisstjóm-
arinnar utan dags'krár í efri
deild. um kafbátsmálið 17. apr-
íl, — og mun hún síðar þykja
hin merkasfca söguheimtfld ef
að lfkum lætur:
Á fumdi sameinaðs þirrgs í
gær var beint til ríkisstjórnar-
innar fyrirspurn um komu
FRÍMERKI
Htfinn 22. marz s.l. átti Flug-
félag Islands, hið fyrsta með
þessu nafni, 50 ára atfimæli. —
Árið 1919 er merkisár í sögu
flugimiálanna hér. — Þá er
heimsstyrjöldinni fyrri lokið
fyrir ári, en einmitt á stríðs-
árunum flerygði flluigtækninni
fram. Þá var það, að nokikr-
ir áhugamenn um fllug boð-
uðu til fundar hér í Reykja-
vík og Flugfélag Islands sér
daigsins ljós. — Og síðar á
þessu sama ári, eða 3. seiptem-
ber, hóf fyrsta fluigvélin sig
á lotft af íslenikri grund. —
Fluigvellir voru þá enigir til,
en notazt var við Vatnsmýr-
ina f Reykjavík. — Pósbmála-
stjórnin ætlar að minnast
þessa atburðar mieð frímerkja-
útgáfu 3. septerruber á hausti
komanda. — f íslenzku dag-
blöðunum frá 4. septemiber
1919 er þanmig sagt frá þessu
ísl. flugi: — „Flugfélagið þoð-
aði, að fllugvélin yrði til sýn-
is kl. 8 i gærkvöldi. En um
kl. 5 í gær gerðist óvæntur
atburður suður á flugvelli.
Flugmaðurinn, Faber, ólk flug-
vélinni út á vöfll, settist við
sfcýrið og renndi • sér aif stað.
— Velin ramn nolíkra tugi
faðma niðttr etftir túninu eins
og álft, sem flýgur upp af
vatni og loks losnaði hún
frá jörðu og smáhækkaði
tflugið. — Hljóðið frá hreyfl-
inuim hieyrðist inn í bæinn og
menn fóru að skima í kring-
um sig. Og allir sáu þaðsama:
vélin leið um lotftið eins og
risavaxinn fuigl, sfcöðuigri en
niokkur vaign á sléttum vegi,
sneri sér krappar beygjur og
tylllti sér efltir dálitla stund
aftur á grassvörðinn. — Sama
dag, 3. septemiber 1919 M. 8
um kvöldið vair fluigsýning.
Effcir ræðuihöld settist flug-
maðurinn undir stýri og etft-
ir að fyrirsfcaða hjólanna hafði
verið tekin frá, rann vélin af
stað á fleygiferð. Fólkið
horfði á fluigvélina, fullt af
etftirvæntingu. Og þegar hún
losnaði við jörðina, dundi við
lófafcak cg köll. Fjöldinn allur
hafði aldrei áður séð flugvél
lyfta sér til fluigs og það hef-
ur einkennileg áhrif á jarð-
buudnar verur. — Eikiki aðeins
á mennina. Hestamir á næsta
túni við flugvöllinn gláptu á
þetta tfurðuverk og voru
sfceinhissa. Og einn hundur,
sem þama var, ætlaði að
tryllasfc”. —
Þannig fór það fram fyrsta
flluigið okkar hér á Islandi
þennan haustdag 1919. Flug-
völlurinn var tún í Vafcns-
mýrinni og vélin var notuð
herflugvól frá Brefclandi. —
Þetta var lífcil flugvél, tók að-
eins einn farþega auk flug-
manns, enda var hún aðail-
lega notuð til hrinigfllugs yfir
Reykjavík og nágrenni. Einnig
var hún nofcuð til þess. að
leita að nofchiætfum lending-
arstöðum á Suðvesturlandi. —
Flugið lá alveg niðri yefcurinn
etftir, en vorið 1920 var aftur
tekið til við að fljúga, m. a.
var þá reypt að lenda í Vest-
mannaeyjum. SIuppu flug-
mennimir nauðuglega frá
þeirri tilraun. — Þegar leið
á sumarið, varð Flugfélagið
að hætta starfsemi sinni sök-
um fjárskorts og var vélin
seld úr landi, — til Danmerk-
ur. —
Fluig á Mandi liggur pú
niðri um hríð, eða til ársins
1928 að tvær sjóflugvélar
voru keyptar frá Þýzkalandi
og nokkuð flogið það suimar
m.a. til Akureyrar. — Bkki
er rúm hér til þess að mkja
sögu fllugsins á lslandi, en
segja má, að fyrst etftir lok
heimssfcyrjaldarinnar síðari
komst ísl. fllugið verulega á i
legg. — Fyrsfca flarþegaflug
landa á miilli, þ.e.a.s. frá Is-
landi til Evrópu, var árið
1945. Var það Cataflínu-flug-
bátur, sem það flug þreytti.
— I dag lítum við naumast
til lotfts, þótt þotur fljúgi yfir
svo hversdagslegt er það orð-
ið. — Þegar flugvélaflug á Is-
landi varð 40 ára, eða 3. sept.
1959 voru gefin út tvö frí-
merki til að minnast þess. —
Frimerki þessi voru 3.50 kr.
blágrátt og 4,05 kr. grænt.
Upplag var 750 þúsund af
lægra verðgildinu, en 500 þús.
atf því hærra. Myndir aí tveim
fliugvélum voru á hvoru merki,
sem sýna muninn á „mcdel”
1919 og 1959. — Þesstf ártöl
standa líka á merkjunum. —
Munu bessi frímerki hafa
verið te#cnuð í Englandi etftir
myndum af fllugvélunuim. —
bandarísks kafbáts til Hval-
fjarðar til þess að taka olíu.
Fyrirspyrjandi gaf í skyn. að
hér væri um óvtenjuilegain at-
burð að ræða og bæri sérstak-
an vott um, haignýtingu Hval-
fjarðar í sambandi við stríðs-
undirbúning.
Mér var laust eftir hádegi i
gær ekiki kunnugt um þennan
atburð og gafc því saigt það eitt,
að ég sikyldi athuga þetta mál,
en gerði hins vegar ráð fyrir
því, að hér væri um venju-
legia afgreiðsflu á efldsneyti til
erlends herskips að ræða, en
um nauðsynleg fonmsafcriði í
því sambandi fjölluðu embætt-
isimenn, án þess að gera réð-
herra aðvart.
Athugun málsins hefur leitt i
Ijós, að tilgáta mín var rétt
og að það er nánasfc spaugilegt.
að atburður sem þessi sé gerð-
ur að sérsfcöku umræðuetfni á
Alþtfmgi íslendinga.
1 varniarsamningnum milli
Isflands og Bandarikjanna frá
1951 er gert ráð fyrir þvi, að
skip vamarliðsins gseti fengið
efldsneyti á Isflandi, og hefur
mér vifcanlega aldrei verið
fiundtfð að þessu ákvæði sérstak-
lega, svo sjálfsagt sem það er
úfc aif fyrir sig.
Síðan árið 1951 hetfur Olíu-
félagið h.f. geymt fyrir vam-
arliðið varabirgðir af olíu f
oflíustöðinntf í Hvalfirði. Her-
skip hatfa komið í Hvalfjörð að
jatfnaði einu sinni til tvisvar á
ári frá þessum tíma. Auk þess
hafa ýmiss konar herskin. þar
á meðail kafbátar, verið atf-
greidd í Reykjavtfkurhöfn. Hefur
brezki flotinn einnig saimið við
Ofltfuifélagið hf. uim atfgreiðslu
á olíu, og aðrar þjóði r hafa
siamninig við hin olíuifélögin um
aifgreiðslu oflíu til herskipa
sinna.
1 samræmi við þá samninga,
sem ég hef nú netfnt og í fram-
haldí atf hliðsfcaeðufln atfgreiðslum
á undanfömum áratugum. var
eldsneyti afgreitt frá Olíufé-
laginu h.f. í Hvalfirði til kaf-
báts á vegum vamarliðsins tf
gær. Kafbáturinn hatfði fenigið
heimíld íslenzkna stjómvalda
til þess að korna inn í íslenzka
landihelgi, en herskip annarra
þjóða verða jafnan að sækja
um sltfka heimild. Er því aug-
Ijóst, að hér var ekki um neitt
frávik að ræða frá fyrri reglum
eða framkvæmd í þessum efn-
um. Nauðsynleg formsatriði
voru atfgreidd af hlufcaðeigandi
embættismönnum og en.gin á-
stæða til þess að sfcýra ráð-
herra frá þessu. Skip vamar-
liðsinis hafa á grundvelli vam-
arsamninigsins um langt árabil
fengið atfgr. eldsneyti úr birgða-
stöðinni í Hvalfirði og í öðrum
íslenzkum höfnum, kafbátar
iafnt sem önnur sikip. Eru bvtf
fullyrðingar um, að hér sé um
einhverja stetfnuhreytingu að
ræða af hálfu fslenzkra stjóm-
valda í þessum efnum algjör-
lega úr lausu lotfti gripnar.
Loks má geta þess, að sam-
kvæmt aflþjóðareigilum fá öll w-
lend herskip nauðsynlega af-
greiðslu í íslenzkum höfnum,
hverrar þjóðar sem þau eru. —
Þannig var t..d. sovézkt herskip
tekið til viðgerða f skipasmíða-
stöð á Seyðisfirði fvrir fáum
árum, og þófcti engum tíðindum
sæta. Þá má ennfremur geta
bess, að f fyrravor sótti póflskt
hersfldn um levfi ttl bess að
koma inn í íslenzka landhelgi
til aið fá vatn og vistir. fékk að
sjálfsögðu levfið. og var af-
greitt í Revkjavfkurhöfn. án
bess að fréttnapimt þætti. Ef
hingað kæmi sóvézkur kafbátur
og óskaði eftir bví að kaupa
olíu af ísflenzku olíufélagi, mundi
honuim eflaust verða veitt sflfk
heimtfld.
Högg bað, sem reitt var til
hér á Alþingi f gær, hetfur þvtf
reynzt vindhögg af sfcýrusfcu
gerð.
I