Þjóðviljinn - 17.08.1969, Blaðsíða 6

0 SfÐA — ÞJÓÐVBTjJTNN —- Sunnurilagur 17. ágúst 1969.
kvikmyndii*
VIÐTAL VIÐ MILOS FORMAN
I löngu viðtali við tékkneska
blaðið Film a Doba segir For-
man írá ferli siírtuim, vinnuað-
ferðum og félögum, og raeöir
m.a. um Það brennur elskan
mín. Hér á eftir fara nokkrir
kaflar úr þessu viðtali:
— Um svipað leyti og þú
gerðir fyrstu kvikmyndir þínar
kam fram hópur kvikmiynda-
höfunda og með saimstilltu á-
taiki og samræmidum lástrænum
vinnubrögðum komiuð þið á
stað hinni nýju tékknesku kvik-
myndabylgju. Hvernig gerðist
þetta?
Forman: „Ég laiuk námi árið
1955 og með hverju ári útskrif-
uðust sífellt fledri frá Kvik-
myndaskólanuim. Þetta fólk
myndaði með sér samitök, sem
höfðu svipuð viðhorf til á-
standsins í landinu oig ástands-
ins i kvikmyndamálum okfcar.
Qg þannig gerðist það árið 1962
að við stóðum fimmitán til tutt.
ugu ungir 'mienn fjrrir framan
dyr Barrandov-kvikmyndavers-
ins. Enginn okikar hafði fengið
tækifaeri til þess að gcra sjálf-
stæðar kvikmyndir og þaðvoru
fremur byltingarhugmyndir en
hstræn viðlhorf sem tengduokk-
ur saimian. Þetta kom í ljós um
leið og dymar í Barrandov
stóðu í hálfa gátt; við lögðum
kvikmyndaverið undir okfkur.
Við gerðum allmargar kvik-
niyndiE. sem sýndu að listræn
sjónarmið okkar voru gjörólík,
en vinátta okkar hélzt óbreytt
því við höfðum enga ástæðutil
að öfunda hvier annan, við
höfðum jafnvett allir sömu laun“.
— Þú ferð nýjar leiðir þar
sam þú notar ótteiMærða í stór
hlutverk í myndum þínum. —
Hvers vegna tókst þú þessa
steifnu strax í fyrstu mynd
þinni?
Forman: „Ég hafði aíldrei
unnið með atvinnuleikurum og
ég var 'smeykur við þá og þess
vegna rnotaði ég þetta fólk og
við það varð í rauninni aðmiða
allt í kvikmyndaigerðinni. Því
ég komst brátt að því að ég
varð að aðhæfa aMa kvik-
myndatæknina þessu fólki og
gera hana einfaldairi svo að
það rækist ekki hvert á annað.
mdssti efcki stjóm á skapi sínu,
glápti ekki á kvifcmyndavélam-
ar o.s.frv.
£g hafði skrifað . mjög ná-
kvæmit handrit og ætlaöi að
byggja myndina ajlgjörlega á
því. En ég fann fljótt að „leik-
arar“ miínir álitu mig barnaleg-
an og heimskan því stundum
var þeim ómögulegt að fara
með textann er hann var ekki
sannur eða er hann var illa
skrifaður. Og smám samian varð
myndin til, ekki eingöngu esftir
handritinu heldur fyrir sann.
leika og lífsreynslu þessa fólks
sem hefur unnið með mér. Að
vísu var um 90% þess efnis
sem búið var til í snarheitum
ónothæft, en i þeim 10% sem
eftir eru hefur þetta fólk sýnt
ýmislegt sem enginn gæti upp-
hugsað fyrirfram. Þetta gerir
kvi-kmyndaigerðina að ævintýri
og kvikmyndin verður auöugri
af myndrænni fegurð, sem mað-
ur bjóst ekki við að finna h-já
þessu fólki.
Það sem vakti mesta furðu
mína var, hvernig unnt var að
vekja hlátur án þess að nota
hinar hefðbundnu aðferðir heid-
ur aðeins mjög hversdagsttegar
athafnir þessa fóttks. Eins og
kunnugt er verður sviðsleikari
að ráða yfir margvíslegri tækni
til þess að vekja hlátur. Þetta
fólk hafði enga hugmynd urn
neitt slíkt, en samt gat það
leikið viss atriði af ómótstæði-
legri kímni.
Þegar ég skrifa kvikmynda-
handrit fer ég aðains eftir því
sem ég hef áhuga á. Ég veit
ekki hvernig á því stendur, en
ég hef engan áhuga á hvort
myndin verði rökrétt eða ekki.
Engu að síður verða viss augna-
blik / og atriði rökrétt. Ég þarf
ekki að raða atriðunum fyrir-
fram á venjulegan rökréttan
hátt; áhrif þeirra liggja í á-
kveðnum fáránleika, sem fer
eftir ströngum ragf.um i sál-
arlífi hlutaðeigandi persóna. Ég
hlef ekki áhuga á að spá um
framtíðiqa héldur vil ég láta
aitburðina koma mér á óvart“.
— Gaignrýnendur tala gjarn-
an um „Formans-liðið“, og eiga
þá við ykkur Papousek ■— Pass-
er — Ondricek, sem hafið unn-
ið saman meira eða minna að
öllum myndum þdnum. Hveirs
vegna hefúr þú kosið að vinna
eingöngu með þessum ungu-
mönnum?
Forman: „Ég var sivo hepp.
inn að hitta þá. Itoyndar vorum
við orðnir vinir áðuir en við
hugðum á sam/vinnu um kivik-
myndagerð. Okkur koan alltaf
vel samain og það er þess vegna
ekkert undarlegt þótt við næð-
um liíka saman á þessu sviði.
En samsetning hópsins varlfka
eintoar heppileig; þótt við skild.
um aMitaf h/ver annan þegar
við unnum saiman vorum við
rnjög óttálkir að eölisfari og hvier
ókkar hafði til að bera einhverja
eiginleika sem hina vantaði. —
T. d. ef Papouseks hefðd ekki
ncrtið við hefðd ég ékki gert
eina einustu mynd, en hann
var eini iðni maðurinn í hópn-
um. Á hinn bóginn reitti Ivan
Passier mig oft til neiði með
sárau dásamlega kæruleysi og
fékk mig til þess að taka á öllu
sem ég átti. Mirek Ondricek,
hamn var ffflið — og það er
attltaf nauðsynlegt að hafa edtt
fíffl í svona hópd.
Skýrasta sonnunin hviersu ó-
líkir við vonim er sú staðreynd,
að um síðir urðu þeir Passerog
Papousek sennilega svo óánægð-
ir með áranigurinn a£ ^amvinnu
ottdkar, að þeir ákváðu að gera
kvikmynddr' uipp á eágin spýt-
ur. Ivan Passer byrjaði með
hinni ágætu mynd „Við nánari
athugun" (sýnd í Kvikmynda-
klúbbnum, innsk.), og Jaroslav
Papousék er að gera myndina
„Fegurstu árin“. Mirek Ondric-
ek hetfiur þegar tettcdð tvær
kvikmyndir fyrir Lindsey And-
erson í Enigllandi“.
— Hvemig var verkaskipting-
in hjá ykkur?
Forman: „Engum okkar tókst
noklkum tímann að slkrifa nokk-
um slkaipaðan hlut ef hinár voru
ekkd viðstaddir. Annars er
mjög hagkivæmit að vinna þrfr
saman, því þegar ©inn dedrtur
út af geta hinir hattdið áfram.
Það tók okkur venjulega þrjá
til fímim mánuði að semja hvert
lcvikmyndahaindrit. Meðan á
myndatökunni stendur vii ég
alltaf hafa að mdnnsta kcsti
einn aðS'toðartteikstjóra, því þeg.
ar maður er U'pptékinn viö
venjulegar leiðbeiningar er gott
að háfa einhyiern óþreyttan sem
getur ednbeitt sér að því að
fyflgjast með myndatökumý og
hefur tóm til að benda mér á
mistökin, en ednnig til aðkoma
með nýjar hugmyndir, sem á-
standið fyrir framan mynda-
vélina gefur venjulega tiletfni
til“.
— Hvemig finnur þú .,Mk-
arana?“. Skrifarðu handritið
með ákveðið fóttk í huga, eða
leitarðu að þvi eftir að persón-
an er fulttsköpuð í öttlum meg-
indráttum?
Forman: „í fyrsta la,gi reyni
ég að fflnna leikarana í kunn-
ingjaihópnum svo það gerist oft,
að ættingjar minir eða ættingi-
ar samstairfsmanna minna fá
hlutverk í myndunum. Þar af
leiðandd eru þsitta hálfgerðar
fjölskyldumiyndir hjá mér. T. d.
í Ástum ljóshærðrar stúlku lék
systir fyrri konu mdnnar aðal-
hlutverkið. Faðir stúlkunnar
var leikinn af frænda vinkonu
myndatökumannsins. Tvedr af
hinum þrem fedmnu hermönn-
um voru gamlldr skólafélagar
mínir. Bf ég finn ekkf leikara
meðal ættingja og vina leita
ég á götum úti, í sporvögnum,
á krám, o.s.frv., en ég verð
allltaf að kynnast fólkinu áður
en ég segi því að mdg lanigi til
þess að fá það í kvikmynd. —
Þetta þýðir að ég kynnist þvi
áður en hugmyndin um aö það
eigi að leika og látast hefur
haft nokkur áihrif á það.
Fyrsta handrxtið er venjulega
sikrifað án tillits til leikaranna,
ég leita þeirra seinna. Stund-
um reyni ég jafnvel fóttk heima
í fbúð mdnni. Þessar æfin'gar
eru líkastar leikjum; tiilgang.
urinn er eklki að kenna fólki
sérstök hllutverk eða leáð'bedna
því. Síðan skrifum við annað
handrit með ákveðið flóttk í huga
og það sem við vitum um það“.
— Að hve mdklu leyti leyfír
þú „ledkurum“ þínum að
„semja“ textann?
Forman: ,,Ég lieyfi þedm aldr-
ei að taka handritið með
heim cg læt þá jaflwel ekki
lesa það. Ástæðan er ekki sú
að ég vilji hattda öttlu leyndu.
síður en svo, því ég skýri alllt
fyrir þedm áður en myndatak-
an hefst, segd þeim sö'guna og
lýsi persónunum. Ef ég lána
þedm handritin heim þé færu
þeir að læra hlutverkin utan að.
Það er í sjálfu sér ágætit, en
þar koma eiginkonumar til
sögunnar og segja: „Þú átt efcki
að segja þetta svona“. Að lok-
um yrði myndinni stjómað af
eiginkonum ,.leikaranna“. Ég
fer þannig að: Ég segd þeim
orðin rétt áður en atriðið er
kvikmynd'að, sagi þau ednu
sinni, tvisvar, þrisvar, þangað
til þeir muna efnið og merking-
una, en stundum ekki nógu oft
til þess að þau lærist uitanbók-
a,r. Rétta andartakið til þess a.ð
mynda atriðið er þegar þeir
verða enn að huigsa um hvað
þeir eiga að segja, en endur-
tafca ekki vélrænt það semþieir
haifa lært og hlusta = hvernig
þeir segja það. Ég kv jfst ekki
að textinn sé saigður orðirétt,en
Hljóp heim og fór í bikini.

\

I
i
i
i