Þjóðviljinn - 17.09.1969, Blaðsíða 6

I
SÍÐA — ÞJÖÐVILJINN — Miövifcudatgur 17. septemniber 1969.
Hið ískyggilega ástand á Norður-Irlandi sem enginn sér
I
fyrir endann á hefur verið eitt helzta fréttaefni blaða og útvarps
í sumar. I dag birtir Þjóðviljinn fyrstu greinina af þremur sem
Jacques Amalric hefur ritað í ,,Le Monde“ um Norður-
Irland, atburðina þar að undanförnu og aðdraganda þeirra.
£ldar loga í Dyflinni 1916 Brezkij hermenn
8AGGILIÐINNAR
ÞAÐ SKIPTIR um við Vikt-
oríustöðina, þegar komið ea: úr
suðurátt frá Dytfílinni. Þar er
tollbyggingin og sfcrifstofur út-
lendingaeftirlitsirLS. Þegar kom-
ið er út úr þeseari gráu, ó-
hreinu byggingu, blasir við
siamveldisfáninn. Tvö hundruð
kílómetrum þaðan, á Amdens-
stöðinni, þar sóm lestin
lagði af stað, biafcti við hún
hinn þriíiti fáni írska lýð-
veldisins. En landsiagið er það
sama, sömu grænu litbrigðin
og þar gat að líba, hæðirnar
eru svipaðar, limgerðin, bú-
peningurinn, og fólkið. en í 25
kílómetra fjarlægð frá Belfast
koma vel-ksmiðjubyggingaæna>r
í ljós. Borgin hefur ólíkt svip-
mót Dyflinni. Strætisvagn-
arnir eru tveggja hæða og rauð-
ir, eins og í London, leigubílar
Belfastborgar eru og nákvæm-
lega eins og þeiir, sem aka um
hjairta City, stórir, svartir og
þægilegir. Á matsölustöðum eru
á þoðstólum ýmsar rósavíns-
tegundir frá Suður-Aíríku.
Þegar baldið er út í ■ úthverfin,
finnur maður strax, hvort
hann er staddiur í hverfi kaþ-
ólskra manna ellegar mótmæl-
enda. Muninn sór maður á and-
litum fólksins, og híbýlum
þess. íburðurinn er stórum
meiri í hverfum mótmælenda,
og framian við þau eru gjam-
an fánastengur. Þær er hins
vegar ekkj að finna í hverfum
kaþólskra. Mótmælendur flagga
samveldisf ánanum við öll hugs-
anleg tækifæri. Þeir virðaist
bafa sérstafca naotn af því.
Sennilega eru þeir að sann-
færa sjálfa sig og aðra um
uppruna sinn með þessu móti.
Fáni írska lýðveldisins er bann-
aður á Norður-lrlandi, bg því
flagga fcaþólskir aldæei, og hafa
þess vegna enga ástæðu tjl að
hafa fánastöng firaman við hí-
býli sín.
í HVERFUM mótmælenda
sjást greinileg merki liðinna
tíma. M- a- má sjá vígorðið
„Gefizt efcki upp“ letrað með
tjöru. Þetta eru orð mianna
Vilhjálms af Ónaníu, er kaþ-
ólskar sveitir Jakobs annars
veittu þeim umsátur í London-
derry. Þótt liðið sé hátt á
þrjðju öld fná því að þetta
var, heldur vígorðið sínu gildd.
Skatnmt frá gietur að líta ann-
an „orðskvið“ skráðan stórum
rauðum srtöfum, „Berjið páf-
ann“. Og þama rétt hjá er
hópur ungs fólks vopnað-
ur bareflum, og á jakkaboð-
ungum þess stendur „Munið
1690“. Það ár biðu sveitir Jak-
obs annars algeran ósigur fyr-
ir mótmælendum við Boyne.
Að baki þessum ungu varðlið-
um sést gli-tta í annað vígorð,
sem leiðjr hugann að löngu
liðnum orustum: „Eigi að
víkja". Svo sagði Sir Edward
Carson í byrjun aldiarinn-
ar, en hann var foringi orang-
ista, og leit svo á, að með
sjálfstæði írlands yrði úti um
allt, það er að segja, að páfinn
myndi ná yfirhendinm.. Hon-
um voru hugstæðar kenningar
þær, sem öllum ungum mót-
mælendum voru innrættar,
heimastjóm, Rómarstjórn, páfa-
stjóm.
Ekki steirtsnar frá þekur
barnaleg veggmynd af. Vil-
hjálmi af Oraníu í orustunni
við Boyne heilan húsvegg. Or-
usta ' þessi var háð 12. júlí
1690. í hálfa öld hefur 12. júlí
verið þjóðhátíðardagur mót-
mælenda í Ulster. Þennan dag,
svo og 12. ógúst, en þá var sig-
urinn við Londonderry unnjnn,
skipuleggja mótmælendur mikl-
ar hersýningar í flesitum borg-
um og bæjum í Ulster. Á þenn-
an áhrifaim'ifcla bátt eru kaþ-
ólskir minntir á ósigra sína.
En þetta ár voru kaiþólsfcu
Rómverjiarnir í Londonderry'
(mótmælendur í Ulster kalla
kaþólsika ætíð Rómverja. af
því að þeár eru þjónar páfa-
valdsins), ekki í sfcapi til að
tafca á móti pennyunum, sem
Orahgistar ffleygðu til þeirra
ofan af virkisveggjum gömlu
borgarinnar í háðungarskyni.
Þeir gerðu uppreisn, og þessi
uppreisn kann að binda endj á
yfirstjórn mótimælenda-
ÞAÐ ER þýðingarlaust að
ætla sér að skilja atburðina í
Ulster, ef maður gerir sér ekki
grein fyrir því, að það eru at-
burðir liðinnar tíðar, sem
blanda loftið lævi, spilla og
ejtra út frá sér. í Ulster end-
urtekur sagan sig ekki. Þar
hjakkar allt í sama farinu. For-
tíðin er konungur, harðstjóri.
Það er í hans nafni, sem þeir
drepa stundum og berjast
gjarnan, svíkja stundum þann
kiristindóm og þann guð, sem
þeir hreykja sér af að styðja.
Þessar mótsagnir, sem samfé-
lögin tvö hengja batt sinn á,
er einnig að finna í tungutaki
fólksins. Orðin mótmælandi, or-
angisti, konungssinni og sam-
einingarsinni háfa sömu þýð-
ingu, og á sama hátt orðin kaþ-
ólsfcur, þjóðernissinni, pápisti
og lýðveldissinni. Þetta sýnir,
að hér er efcki eiinungis um að
ræða trúarbragðastyrjöld, og
sum átöbin minna gjaman á
stríð milli frumstæðr>a ætt-
bálka. En hvað er eiginlega á
seyði í Ulster? Það er ekki
auðvelt að svara þeirri spum-
ingu. Sleggjudómiar eru marg-
ir. „Alþjóðlegt kommúnistasam-
særi“ segja öfgamenn úr hópi
mótmælenda, og hirða nú ekki
lengur um páfann. „Uppreisn
minnihluta, sem á útrýmingu
á hættu“, segja skeleggir þjóð-
•emissinnar. En þótt mál þetta
virðist einstætt, er það ef til
vill ofur einfalt og sígilt, þeg-
ar öllu er á botninn hvolft. Og
er þetta ekki gámla sagan um
þann sterkari, sem óttaðist að
verða sá veikari, meirihlutann,
sem óttaðist að þurfa að láta
í minni pokann? Er þetta ekki
hliðstætt því, sem átt hefur
sér stað í AÍsír, Bandaríkjun-
um, Elsass og Lothringen?
TÖLURNAR tala sinu máli.
í Ulster eru mótmælendur um
ein miljón talsins, og eru meira
en 60% íbúanna. Ef frland
yrði sameinað, yrðu þeir varla
fleiri, því að í írsfca lýðveld-
inu aðhyllast aðeins 4% af
þrem miljónum íbúa mótmæl-
endatrú. írum er ekki gefin sú
dyggð að sýna umburðarlyndi
í trúarefnum, það hefur sagan
sýnt og nú, eins og í byrjun
aldarinnar, er nauðsynlegt að
heyja baráttu til að viðbalda
skiptingunni, og láta ekki við-
gangast að Ulsterbúar bregð-
ist köllun sinni, og láti kaþ-
ólskuna ríða yfir sig eins og
loga yfir akur. Og þannig álít-
ur mikill fjöldi mótmælenda,
að það sé algerlega loku fyr-
ir það skotið, að slaka á gagn-
vart kaþólskum. Viðkoman
hjá kaþólskum er geysimikil,
og þessi staðreynd er býsna
þung á metunum. Kaþólska
kirkjan í írlandii er sennilega
íh>aldssam>ari en í flestum lönd-
um öðrum, og lætur alla.r sitað-
hæfingar um gaignsiemi getnað-
arvama sem vind um eyru
þjóta. En þrá-tt fyrir þetta hef-
, ur kaiþólskum í Ulster heldur
lítið fjölgað, einfcum vegna
þess, að fólk leitar þaðan á
brott ýmdsisa hluta vegna. Ár-
ið 1937 vom 33,5°/o þjóðarinn-
ar kaþólsikrar trúar, og árið
1961 aðeins örlitlu ffleiri, eða
34,9%. Þessi blutfallstalia virð-
„ ist lítið hiafa hækkað síðustu
árin, enda þótt 51% skóla-
barna séu nú fcabólskrar trú-
ar. Þannig er brottflutningur
kaþólsfcra alger forsenda fyr-
ir áframhialdiandi yfi.rráðum
mófjmælenda á Norður-lrlandi-
Þessd valdafíkn mótmæl-
enda er óumdedlanleg. Þess
gerist ekki þörf að ræða við
skeleggustu foringjana, svo sem
séra Paisley, eða Ronald Bun-
ting sem stjórnar sveitum „Lög-
hlýðinna borgara" til að ganga
úr stouigga um þetta. Nægilegt
er að kynna sér að nokkru leyti
starfsemd Reglu orangista, en
aðalstöðvar hennar eru til húsa
á Dublin Road 65 í Belfast.
ALLIR Ulsterbúar kunna
einhver skil á þessum félags-
skap. Mikil^. fjöldi orangista á
aðild að honum, sumir telja að
þeir séu um 100 þúsund, en
mjög örðugt er að afla sér
upplýsinga um starfsemi hans.
Samt sem áður er hann án efa
mjög öflugur. Hann á íulltrúa
í hverju einasta þorpi í. Ulst-
er. Fall O’Neills fýrir fjórum
mómiðum skýrir nokkuð vald
reglu þessanar, sem starfar að
sumu leyti á svipaðan hátt og
frímúrarar og hefur innan
sinna vébanda presbytara sem
hókirkjumenn og meþódista.
25. apríl sl. tófcu hielztu tignar-
menn innan reglunnar höndum
saman og samþykfctu vantraust
á stefnu þáverandi forsætis-
ráðherra O’Neill, en hann hafði
verið Vinsamlegur í garð kaþ-
ólslkra. Aðeins þremur dögum
síðar sagði O’Neill af sér. Eft-
irmaður hans, Chichester-Clark,
fer efckí í neina launfcofa með
aðild siína að reglunni. „Auð-
vitað er ég félagi í henni og
stoltur af“, er h-aft eftir hon-
um, skömmu efti-r að hann
komst til valda. Sama er að
segj-a um fflesta ráðherra h-ans.
Aðeins 5 af 39 þingmönnum
íhaldsmanna („Únionista“) eru
Sjálfstæðisbarátta íra hefur kostað miirg mannslífin. Blóðugustu átökin urðu í páskaupp-
reisninni 1916 scm lyktaði með ósigri írsku þjóðfrelsissveitanna en var þó undanfari þess að
írska lýðveldið var stofnað. Myndirnar eru frá páskaupprcisninni. Efri myndin (teikning) sýn-
ir uppreisnarmcnn í aðalpósthúsinu í Dyflinni þaðan sem uppreisninni var stjórnað. Ljós-
myndin sýnir hvernig umhorfs var í pósthúsinu eftir að Bretar höfðu náð því á sitt vaid.
NORÐUR-
ÍRLAND
N
ekki félagar í reglunni. Tveim
þeirra hefur aldrei hlotnazt
sú sæmd, einn sa-gði sig úr
henni, þar sem dóttir haps
ha-fði í hyggju að giftast kaþ-
ólskum manni, sá. fjórði var
rekinn úr reglunni, því að
hann hafði sézt í k-aþólskrá
kirkju. Sá fimmti, R’ichard Fer-
guson, sagði sig úr féla-gsskapn-
u-m mjög nýlega. Á úrsögn
sinni gaf hann eftirfarandi
skýringu, og oHi hún miklu
fjaðrafoki í Belfast: „Það er
kominn tími til. að eining riki
í Ulster. Þar sem ég er stjórn-
málamaður, t-él ég sikyldu mína
að segja mig ú-r reglunni.
Stjórnmál eiga að vera hafin
yfir trúarbragðaerjur... í-
haldsmenn eig-a ekki að láta
líta svo út sem þeir verði að
sitja og standa eftir þvi sem
reglan býður þeim.“ En það
er einmitt þetta, sem þeir virð-
ast vera að gera. Reglan var
stofnuð árið 1790 að undirla-gi
ungs lö-gfræðings, Wolfe Tone.
Hann var mótmælendatrúar,
en reyndi að fó samfélögin
tvö til að sætta sig við brezk
yfirráð. Allt frá stöfnun hef-
ur reglan verið mjög sterkt afj,
mjög hliðhollt Bretum, og segja
má, að undanfarin 50 ár h-afi
hún í raun réttsri ráðið lögum
og lofum í Ulster fyrir milH-
göngu íhia-ldsmanna („Únion-
ista“).
En hverjar eru kenningar
reglunnar? Þrátt fyrir margar
tilraunir reyndist okkur eíf-
itt að fá svör ábyrgra aðila.
Hins vegar var okkur bent á
lítinn bækling, sem hefur að
geyrtia helztu sjónarmið féla-gs-
manna, og þar fengum við svör
við nokkrum spumingum okk-
ar. Höfundu-rinn séra Dewar
segir Vþar á einum stað: „Það
er ógerlegt að aðskilja trúmál
og stjórnmál á Norður-írlandi.
Þesis vegna verða orangistar.
sem eru sannir mó-tmælendur
og trújr þegnar brezkti krún-
unnar að verja stjórnarskrána.
trúna og sameininguna við
Stóra-Bretland. Land-amærin
(hér eir átt við 1-ándamæri Ul-
ster og Suður-írlands) eru því
sá virkisveggur, sem tryggir
þeim stjórnmálalegt frelsi und-
i-r samveldisfánanum, -svo sem
virkisveggir Lond-onderry fyrir
þremur öldum“.
Hverjar eru skyldur hjnna
sönnu orangista? Séra Dewar
sikýrgreinir þser á eftirfarandi
h-átt: „Þeir eiga að rækta með
sér sannleiksást. réttlæti og
bróðurkærleik, trú og ■ til-
beiðslu. Þeir skulu vera h-átt-
vísir og kuirteiisir. Þeir eiga að
rækja féilagssikap dyggðugra,
en forðast þá, sem djöflinum
þjóna. Þeir e-iga að elska, virða
og verja trú mótmælenda, og
le-itast við að útbreiða h-ana,
en berjast gegn villu-kenning-
um kirkjunnar í Róm, og láta
aldrei sjá sig við pápískar
guðsþjónuistur. Á allan hátt
skulu þeir berjasit gegn áhrif-
um kaþólsku kirkjunnar, —
svo fremi að það gangi ekki í
berhögg við lög, — gegn út-
breiðslu henna-r og valdi, en
hugsa þó hlýlega og með kæ-r-
leifca til sinna ka-þólsku
bræðina“.