Þjóðviljinn - 21.09.1969, Blaðsíða 1

AUKABLAÐ I
t
Sunnudagur 21. septeimlber 1969 — 34. órgangur — 205. töluiblað.
Frá þjóðhátíð í Eyjum: Það getur verið anzi flókið að komast á
milli.
nú. íslenzk tún munli rösklega
100 þús. hektarar og ef að af-
rakstur hefur skroppið saman
um fimmtán hestburði á hvern,
þá er þair um að ræða upp-
hæð sem svarar til 600 miljóna
króna á ári. Það mundi muna
miklu fyrir íslenzka bændur
nú, ef þeir gætu siparað fóður-
urbætiskaup með eðlilegum
afrakstri af túnum sínum. Ég
tel að íslenzkum bændum hafi
verið seldur vondur áburður,
að þeir haíi ekki fengið þann
áburð sem þeir óskuðu eftir,
vegna þess að ríkið hefur
fengið því hlutafélagi sem rak
Áburðarverksmiðjuna aðstöðu
til að skammta bændum áburð.
Menn tala mikið um harða vet-
ur, og ekki að ófyrirsynju, en
harðir vetur hafa áður komið:
ég held við ættum að beina at-
hyglinni að þeirri staðreynd að
afrakstur á hektara er miklu
minni en um aldamót.
★
Ef við svo víkjum að útgerð,
þá liggur það Ijóst fyrir, að
meiriháttar lausn á hafnar-
málum Sunnlendinga er ekki
fundin. Á Suðurlandi er raun-
verulega aðeins ein höfn sem
um munar, Vestmannaeyjar, og
hún hefur ekkert uppland. En
úti fyrir allri suðurströndinni
eru þau fisikimið. að önnur eru
gfefei betri, naegtabnxnnur sem
ekki aðeins Sunnlendingar
heldur íslenzka þjóðin öll hef-
ur lifað á.
Það hefur verið samfellt stór-
átak um áratugi að gera Vest-
mannaeyjahöfn nothæfa. Og
ríkisvaldið hefur oi't sýnt
Viðtal við
Karl Guðjónsson
mann
í broddi lífsins. svo herská að
mörgum útgerðarmönnum þótti
nóg um, enda var það svo, að
sjómenn þar nutu betri kjara
en annarsstaðar. Nú hefur þetta
jafnazt og kjör sjómanna eru
ekki betri í Eyjum en annairs-
staðar. En útgerðarbær, sem
allt á undir sjósókn, og hefur
góða aðstöðu, á að borga sín-
um sjómönnum betur en aðrir
staðir gera. Það er hagur sam-
félagsins á þeim stað og þá út-
ari og ódýrari samgöngum
milli lands og Eyja. Fólk sem
býr við vegkantinn gerir sér
alls ekki grein fyrir því, hve
mikið íyrirtæki það er fyrir
Vestmannaeyinga að koma til
meginlandsins, ég tala nú ekki
um ef að bíllinn er hafður
með — í það kostar álíka mikið
að senda bíl til Kaupmanna-
hafnar og hér á milli. Lausn
á þessum málum liggur ekki á
laiusu, en Vestmannaeyingair
mannaeyingar sjálfir að reka
sinn sjómannaskóla, þótt hann
njóti að vísu nokkurs ríkis-
styrks.
í»að eru á þessu svæði alls-
konar félög um tónlistar- og
leiklistarstarfsemi eins og
menn vita, en ekki geri ég ráð
fyrir því, að í þeim efnum sé
neinna sérstaikra breytinga að
vænta. í Eyjum hefur verið
ansi líflegt í músíkinni, bæði
í kórum og lúðrasvedt, þar
i
IspjaJU við Karl Guðjónsson
alþingismann ber að sjálf-
sögðu margt á góma: landbún-
að, útgerð, félagsmál á Suð-
urlandi og í Eyjum; er ekki
víst að einstakar spurningar
þar að lútandi verði upp sikrií-
aðar, heldur svörin sett fram
sem samfelld frásögn. En þetta
samtal byrjaði á forvitni bláða-
manns um reynslu þingmanns,
reynslu af.því að fulltrúi Eyja-
manna verður um leið fulltrúi
hinna stóru landbxinaðarhéraða
Suðurlands.
— Ég var, sagði Karl, meðai
þeirra sem mæltu með því að
kjördæmin yrðu stækkuð, og
ég held að sú breyting * hafi
gefið góða raun þegar á heild-
ina er litið. Mér finnst hún
haíi opnað fólki til sjávar og
sveita meiri víðsýni, kennt því
að taka meira tillit hvort til
annars. En auðvitað dettur mér
ekki í hug að haldá' því fram,
að þessi kjördæmaskipan sé sú
eina rétta.
Það er svo ljóst, að það kjör-
dæmi siem ég er fulltrúi fyrir
er að ýmsu leyti erfitt: það er
eiginlega tvö lönd, því Vest-
mannaeyjar eru heimur út aí
fyrúr sig. Félagslega er mjög
torvelt, eins og gefur aiuga leið,
að ná saman því fólki sem er
í hvarskonair heildarsamtökum
á þessu svæði. Og þessi skipt-
ing er, frá gömlu sjónarmiði,
ekki aðeins landfræðileg held-
ur og atvinnuleg: snávarútveg-
ur hefur alla daga verið snar-
asti þáttor í m'annlífi í Eyjum,
en landbúnaður á íslandi á sér
höfuðstöðvar á Suðurlandsund-
irlendiniU.
Allt jxetta skapar einum
manni, sem á að vera í för-
svari fyrir þessi meginlönd,
aerin verkefni — allt verður
þetta léttara hjá stóru flokk-
unum. En ef ég segi í stuttu
máli, hver sé munurinn á því
að vera fulltrúi Vestmannaeyja
og alls Suðurlands, þá er hann
fýrst óg fremst sá — einkum
ef maðurinn er alinn upp í
Eyjum, að hann verður að
setjast við og læna sína nýju
lexíu — um landbúnaðinn.
★
Landbúnaður, sjávairútvegur,
iðnaður — þésisir þaéttir
vindast saman með þekktum
hætti á svæðinu, og eins og
annarsstaðar er iðnaður held-
ur í sókn. En ef við nefnum
það sem brýnast er, efst á
baugi, þá eru það erfiðleikar
þeir, sem bændur hafa' við að
glíma. Það má kannski segja
sem svo, að einn náungi utan
úr Vestmannaeyjum þurfi ekki
svo mjög að bera landbúnað-
inn fyrir brjósti, einkum ef
menn hugsa til þes® að Sunn-
lendingar éiga sér að fyrsta
þingmanni landbúnaðarráðherr-
ann. Hitt er annað mál, að
ekki finnst mér að landbúnað-
ur hafi notið þess eins og
þyrfti.
Mér finnst það skipta einna
mestu máli í landbúnaði, að
afrakstur af íslenzkum túnum
hefur farið minnkandi. >ann-
ig að þar sem áður fengust
— fyrir einum fimmtán til
to'ttugu árum — 40 - 45 hest-
burðir af hektara þar fást 30
binda miklar vonir við þróun
loftþófiaskipa, sem enn eru
ekki nógu langt á veg komin,
því miður.
★
Suðurland er kannski betur
sett með skóla en mörg
svæði önnur, við höfum t.d.
menntaskóla á Laugarvatni.
Hitt er svo annað mál að rík-
ið hefur oft verið mjög tregt
í taumi að virða allar aðstæð-
ur. Til dæmis verða Vest-
Frá Þorlákshö/u
þessu hjarta íslenzks atvinnu-
lífs ærið lítinn skilning og
skorið lengst af við nögl efna-
hagslegan stuðning við upp-
bygginguna. Það hefur nánast
alltaf verið farið með þær fjár-
veitingar eins og ölmusugjafir
til deyjandi fólks, en lítið bor-
ið á skilningi á því, að ein-
mitt úr þessum stað kom sú
blóðgjöf, sem íslenzkt þjóðfé-
lag gat sizt án verið.
Stéttarsamtök sjómanna hafa
verið herská í Eyjum, ekki sízt
meðan Siigurður Stefánsson var
gerðarinna,r einnig. Menn veirða
lík,a að muna, að það eru ýms-
ir annmarkar á því að búa á
eyju, menn eru allave-ga^ ekki
eins inni í samfélaginu og 'þsir
sem búa við vegiakerfið — og'
það eru þá aðeins betri tekj-
ur sem geta jafnað þann mun
að nokkru. Og strit kynslóða
við að byggja upp Vestmanna-
eyjar og sú aðstaða sem þar
er gefur svo sannarlega tilefni
til að svo verði gert.
Það er mikil nauðsyn að
finna ledð til að koma á örugg-
hafa lika verið ágætir forystu-
mehn á þessu sviði eins og
Brynjólfur Sigurðsson og Odd-
geir Kristjánsson. Og þótt t.d.
Selfoss sé miklu yngri bær þá
hatfia menn þar komið sér upp
hliðstæðum samtökum, auk
þess sem þar er sterkt leik-
félag.
Rangárvallasýslan var talin
eina sýslan sem ekki ætti sér
þorp. en nú eru þar tvö mynd-
arleg þorp til þjónustu við
bændur. Hella og Hvolsvöllur.
Samskonar þorp er Selfoss að
sj álfsögðu í Ámessýslu, en þar
eru fleiri pláss og verkaskipt-
ing meiri: fiskiþorpin þrjú á
ströndinni, Hveragerði gróður-
húsanna, og fcelja má að þoi-p
sé einnig risið við Ljósafoss;
ekki skulum við heldur gleyma
skólasetrinu á Laugarvatni. I
Skaftafellssýslu er þorp sem
stendur á gömlum merg og
annast störf fyrir landbúnað-
inn, Vík, og vísdr að öð.-u siíku
á Kirkjubæjarklaustri.
Þetta er semsagt mikið svæði
og fjölskrúðugt. Nú sem stend-
ur er það þj akað af afleitri
veðráttu og er ’ vitanléga hsett
við að 1 andbún aðarxramleiðsl-
an dnagist saman, þótt varla
verði kjötsíkortur í bili, því að
líklegt er að bændur verði að
fækka allmiikdð bústofni sínum.
Að lofeum viidi ég aðeins
segja þetta: Suðurlandsifejör-
dsemi er að öllu * samanlögðu
ein blómlegasta by®gð á ís-
landi, og það er von mín að
þetta ágaeta svæði megi í
fram-tíðinni búa við sér bag-
kvæmara stjórnarfar en nú
heúxwr versð wn sfeesð. — áb.
>, ■> .4
*