Þjóðviljinn - 27.09.1970, Blaðsíða 7

Sunnudagur 27. septemíber 1970 — ÞJÓÐVIUINN — SlÐA J
DANÍEL DANÍELSSON, læknir, Neskaupstað:
TÆKNIN
0G
LANDIÐ
Danícl Daníclsson
Páir atburðir munu hafa valc-
ið meiri athygli hérlendis á
síðustu vikum en sá verknaður
Þingeyinga, að rjúfa stíflu Lax-
árvirkjunar í Miðkiviísl við Mý-
vatnsósa.
Ýmsum mun virðast svo sem
hér sé um ofur einfalt mál að
ræða: „Hópur fólks hefur að
yfirlögðu ráði vaidið spjöllum
á mannvirkjum í annara eigu.
Hér er því um augttjóst lögbrot
að raeða, sem verðskuldar refs-
ingu sarnkv lögum“.
Þeir munu þó vera marigir,
sem líta öðrum augum á þetta
mái, og telja, að e£ dýpra er
skyggnzt sé eðli þessa atburðar
allt annað en virðast kann við
fyrstu yfirsýn. Ef við beinum
huganum að viðureign Þingey-
inga við Laxárvirkjunarstjóm
og ytfirvöld raforkumála í land-
inu, svo og sjálft ríkisvaldið,
þá vakna vissulega ýmsar
spumingar, sem kalla á svar, og
ýmislegt, sem áður virtist ein-
falt fer að orka tvímælis.
Lítum fyrst á hin skráðu lög.
Em þau látin ganga jafnt yfir
alla í oltkar þjóðtfélagi?
Hvemig hefiur lögunum t. d.
vecið beitt í virkjunarmálum
okikar yfirleitt? Þetta er ekki í
fyrsta skipti, sem landeigendur
mótmæla virkjun. Mér er eíkld
kunnugt um, að í eitt einasta
skipti hafí tá-llit verið tekið til
slífcra mótmæla.
Hátfcurinn mun yfiríeitt hafa
verið sá, að verkfræðingar hafa
hannað virfcjun á einhverjum
stað, og síðan hefur hún verið
reist án nokkurs tillits til þess,
hverjum spjödluim hún kunni að
valda.
Ekki er mér kunnugt um, að
í nokkru tilfólli hafi farið fram
vísindalegar rannsóknir á áhirif-
um þessara mannvirkja á um-
hwerfið. Vissulega mæla lög svo
fyrir, að réttur einstaklingsins
skuli víkja, er almenningsheill
krefst. En getur ek'ki otft orkað
tvímælis, hvort almenningsheill
kreíst ákveðinnar framkvæmd-
ar eða ekfci? Augljóst virðist, að
öll mannvirkjagerð, sem veldur
spjöllum á eignum manna, og
framkvæmd er þrátt fyrir mót-
mæli þeirra, er Mut eiga að
máli, sé ólögleg, nema fyrir
liggi óyggjandi rannsóknir, er
sanni, að almenningsiheill krefj-
ist þess, að mannvirkið sé reist.
t>ví blasir sú staðreynd við,
að allar frekari virkjunar-
framkvæmdir við Laxá séu a.
m. k. ennþá algjör lögleysa, þar
eð vitað er, að enn liggja engar
niðurstöður slíkra rannsókna
fyrir. Þvert á móti virðast sterfc
rök benda til, að almennings-
heill krefjist þess, að állar slík-
ar framfcvæmdir verði bann-
aðar. Það virðist all áberandi,
hve tregir við Islendingar erum
til að veita stuðning þeim sem
órétti eru beittir alf opinberum
aðilum.
Við eigum það til að þvarga
um það í kunningjahópi eða á
vinnustað, hvílíku ofbeldi beitt
hafi verið gegn bessum eða
hinum. En sé' minnzt á raun-
hæfan stuðninf! við fórnaríamb-
ið, stingur hver hcfðinu í barm
sér.
í þeirri baráttu, sem Þing-
eyingar nú heyja til verndar
mestu verðmætum í héraöi
sínu, ern þeir Islendingar alltof
fáir, sem orðið hafa til þess að
veita þeim að málum á opin-
berum vettvangi. Veldur það
hvað mestri undrun, að sam-
tök bænda um land allt skuli
ekki hafa risið upp til stuðn-
ings stéttarbraeðrum sínum.
Þetta tómlæti er þeim mun
sárara sem Þingeyingar eru hér
að verja hagsmuni þjóðarinnar
allrar.
HUGLEIÐING
UM
LAXÁRMÁLIÐ
Alkunna er, að Mývatn og
Laxá í Þingeyjarsýslu edga
naumast sína lfka á jarðkringl-
unni, hvað náttúruitöfra snertir.
Sterik röfc hníga að þvi, að
innan fárra ára verði tekjur af
ferðamönnum einn meðal
stærstu liða í þjóðarteikjum
ofckar.
Þá kann svo að fara, að
óspillt náttúra þessa landsvæð-
is verði ofckiur ísfendingum
meira virði en nofckur stór-
virfcjun.
Einmitt um þessar mundir
eru ýmsar af fremstu menn-
ingarþjóðum heims að vakna
upp við vondan draum, þar
sem í ljós heffiur komið, að í
stóriðjuæði síðusifcu áratuga eru
þær vel á veg komnar með
að eyðileggja néttúruvorðmæti
landa sinna og gera þau ó-
byggileg mönnum.
Við íslendingar erum svo
heppnir, að enn er náttúra
landsins tiltöluiega óspillt, þótt
ýmsar blikur séu á loft komnar
hin síðari ár
Það hlýtur því að vera krafa
okfcar í dag, að bannaðar séu
allar framkvæmdir, sem hugs-
anlega gætu valdið spjöllum á
náttúru landsins.
Því hefur óspart verið haldið
á loft af talsmönnum stór-
virkjunar í Laxá, að andstæð-
ingar hennar væru afturhalds-
seggir, sem berðust gegn raf-
væðingu landsins, og þeim um-
bótum og lífsiþægindum, er
hún skapar. Að sjálfsögðu vita
þessir menn sjáltfir, hversu
fjarri sanni slíkar fullyrðingar
eru.
Við Islendingar eigum senni-
lega greiðari aðgang að virkjan-
legum fallvötnum en flestar
aðrar þjóðir.
Við höfium úr svo mMu að
velja í þessum afnum, að við
ættum algjörlega að geta kom-
izt hjá því að reisa virkjanir
á þeim stöðum, þar sem hætta
er á, að þær geti valdið veru-
legum spjöllum á náttúruverð-
mætum. Það hlýtur þvi að vera
algjör krafa allra raiunsærra
manna, að í kostnaðaráætlun-
um fyrir nýjar virfcjanir verði
fiullt tillit tekið til þeirra nátt-
úruspjalla, er þær muni hafa
í för með sér og áætla raf-
magnsverð frá þeim ákveðið í
samræmi við það. Að setja
ræktað eða rætobanlegt land
varanlega undir vatn er sfcierð-
ing á nýtilegu landi um alla®>-
framtíð Sú skuld, sem við
þannig stoínum til verður ekfci
afsfcrifiuð á örfáum árum. Hún
er varanleg. Sama máli gegnir
um rýmun á fistogengd í ár og
vötn.
Slík spjöll eru því allt annars
eðlis en spjöll á mannvirkjum,
sem aðeins hatfa takmarkaðan
endingartíma, þar sem hér er
um endanlegt afsal lands og
landsgæða að ræða. Til þess að
framkvæma slífct óaflturfcailan-
legt afsal lands, hlýtur að þurfa
mjög brýnar ástæður. Ástæður,
sem örugglega eru ekki fyrir
hendi í sambandi við Laxár-
virkjun.
Að hinu ber að gæta, að Lax-
árvirkjun er einkafyrirtæki.
Það er engin nýlunda, að hags-
munir einkafyrirtækja og þjóð-
arheildarinnar fari ekfci saman.
I slíkum tilfellum hljóta hags-
munir einkaaðilans að verða að
víkja.
Ég hefi hér að firaman fjallað
nokfcuð um náttúruspjöll af
mannvirkjagerð, og þá með
sérstöku tilliti til Laxárvirkjun-
ar.
Ef ræða sfcal sérstafclega
þann atburð, er Þingeyinigar
sprengdu upp stáfluna í Mið-
kvísl, virðist augljóst, að tvær
meginástæður halfi legið að
baki þeim verknaði. Annars-
vegar var verið að fjarlægja
mannvirki, er Mývetningar
töldu, að valdið hetfði alvar-
legu tjóni á silungsveiðj i vatn-
inu. Hinsvogar var hér mót-
mælt í verki öllum frekari að-
gerðum, er kynnu að valda
náttúruspjöllum á þvi dýrmæta
og viðkvæma landssvæði, er
hér um ræðir.
Þingeyingar hafa með þessari
aðgerð, sem og allri hinni ein-
örðu baráttu sinni í Laxár-
mélinu gjört lýðum ljóst, að
ekiki verði lengur þolað, að ó-
metanlegum náttúruverðmætum
landsins sé óafturfcallanlega
fómað á altari blindrar tækni-
stefnu.
Við nútímamenn liggjum for-
feðrum okfcar á hálsi fyrir eyð-
ingu skóga landsins. Vafalaust
að verulegu leyti vegna kola-
gerðar í þégu þeirrar fiábrotnu
tæfcni, er beir höfðu yfir að
ráða. Forfeður okkar hölfðu þá
cildu afsökun, að þeim var
nauðugur einn kostur í þess-um
efnum.
Við nútfmamenn eigum
flestra kosta völ og því verður
dómur framtíðarinnar um það
tjón, er við vinnum landinu,
harður og mistounnairtaus.
Stjórnmílokkarnir munu notn
völd sín til þess ni sviptn
menn rnunkæíum kjnrnbótum
— segir í ályktun kjördæmisráðs Alþýðubandalagsins
í Austurlandskjördæmi um dýrtíðarmál og kjaramál
■ Samningar um hækkað kaup og um vísitölutryggimgu
launa duga skammt, ef á alþingi og í ríkisstjóm ráða þeir
flokkar, sem þar hafa ráðið undanfarin ár. Völd sín á
alþingi munu þeir nota til að ógilda í fra’mkvæmd allar
raunverulegar kjarabætur launafólks. — Meðal annars
á þessa leið er komizt að orði í ályktun aðalfundar kjör-
dæmisráðs Alþýðubandalagsins á Austurlandi um dýrtíð-
ar- og kjaramál. Ályktunin er birt í heild hér á eftir.
„Kjördæmisréðisifundiur Al-
þýðuibandalagsins í Austur-
landskjördæmj haldinn á Fá-
skrúðsfirði dagana 5. og 6. sept-
ember 1970 telur, að sú þróun,
sem orðið hefir í verðlagsmál-
um á liðnu sumri, sé hin
háskaiegasta og beri auigljósan
vott um getu- og viljaleysi rik-
isstjómarinnar til að hafa stjóm
á efnahaigsmálum þjóðarínnar.
Stjórnvöld
bregðast skyldu
sinni
Hver verðhækkunin hetfir
rekið aðra. Rafmagn hefir
hætokað, ölíur hafa hækkað,
flutningsgjöld hafa hækkað,
allar helztu nauðsynjavörur
hafa stórihækfcað, flest þjón-
ustugjöld hafa hætokað og nú
síðast hefir verið tilkynnt stór-
felld hækkun á öllum landbún-
aðarvörum.
Verðhækkanir þessar verða á
engan hátt skýrðar sem eðli-
legar afleiðingar af þeim kaup-
hækkunum, sem samið var um
í sumar á milli verkalýðisfé-
laganna og aitvinnuretoenda.
Þær kauphækkanir, sem þá var
samið um, vtcru sannigjamar og
óhjákvæmilegar vegna þeirrar
kj araskerðingar, sem áður hafði
átt sér stað
Ljóst var, að stjórnvoldum
landsins bar skylda tíl, að af-
loknum hinum nýju kaup-
gjaldssamningum, að setja
skorður gegn öllum óeðlilegum
verðhækfcunum og gera þannig
ráðstafanir til að tryggja þá
samninga, sem gerðir höfðu
verið og stuðla að fiestu og
öryggi í atvinnulifi landsins.
Stjómvöldin hatfia brugðizt
þessari skyldu. Þau hafia sjálf
gengið á undan með verð-
hækkanir og efckert gert tíl
að kioma f veg fyrir stóraukna
dýrtíð.
Af hverju
kosningar í
haust?
Engum getur blandazt hugur
um, að tillögur Sjálfstæðis-
flokksins um aö flýta Aliþingis-
kosningum, voru í bednu sam-
hengi við ástandið, sem er að
skapast í efnahagsmálum vegna
dýrtíðaröldunnar miklu.
Foringjar Sjélfstæðisflokksins
hugsuðu sér að komast fyrst
í gegnum kosningar Og síðan
átti að beita sömu gömlu ráð-
unum og áður gagnvart launa-
fólki, banna vtfsitölulbæbur á
laun, fleUa gengið eða endur-
heimta af vininandi fólki með
öðrum hætti umsamdar kjara-
bæbur.
Reynsla urtdanfarandi ára og
sú þróun, sem orðið heör í
sumar í verðlagsmálum, ætti
að hafia sýnt öllu launafóilM,
að það verður að standa betur
saman en það hefir gert á
stjómmálasviðinu.
Samningar um hækkað kaup
og um vísitölutryggingu launa
duga skammt, e£ á Alþingi og
í ríkisstjóm ráða þeir fldkkar,
sem þar hafa ráðið undanfarin
ár. Völd sín á Alþingi munu
þeir nota tíl að ógilda í fram-
kvæmd allar raunverulegar
kjarabætur launafólitos.
Aðeins Alþýðu-
bandalagið
Alþýðubandalagið er forystu-
floktour vinnandi fóilks til sjév-
ar og sveita. Það stendur við
hlið stéttarfólaganna í kjara-
deilum og það eitt stjómmála-
fiokka stendur öruggan vörð
um hagsmunamái alþýðufólks á
Alþingi.
Allt vinnandi fólk, verfca-
menn, sjómenn, bændur og
annað launafólk, verður því að
efla ainn fflokik — Aiþýður
bandalagið — það er eina ráð-
ið til að tryggja varanlegar
kjarabætur, eina ráðið til að
koma í veg fyrir óeðlilegar
verðhæfckanir, eina ráðið til að
tryggja, að unnið verði eftir
áætlun að atvinnuiegri upp-
byggingu í landinu og þannig
lagður grundvöllur að bættum
lífskjörum“.