Þjóðviljinn - 21.02.1971, Blaðsíða 3

Sunmidaigiur 21. febrúar 1971 — ÞJÓÐVILJINN — SlÐA J
ÚTVARPSERINDI FLUTT I ÞÆTTINUM
UM DAGINN OG VEGINN 8. FEBRUAR SL
úl á árinu 1970 sjávarafurðir
eingöngu fyrir rúmlega 5 milj-
arða króna, eða sem næst 39%
af beildairúiflutoingi þjóðarinn-
ar á árinu.
Nú fer auðvitað fjianri því,
að allir íbúar þessa 21 staöar
stondi frannleiðslusitörf. Auk
þess er þar víða verulegur iðn-
aður annar en fiskáðnaður. Ég
nefnd til diaemis skipasmíðaiðn-
aðinn í Y tri-Nj arðvík, hina
stóru skipasmíðasitöð og sem-
entisverksmiðju á Akranesi,
Húsavík er verzlun arstaður fyr-
ir víðlendar sveitir, Seyðis-
fjörður er orðinn skipasmíða-
bær. sem um munar, og í Nes-
kaupstað og Búðaikauptúni er
líka myndarleigur skipasmiíða-
iðnaður.
Auk þassa er á öllum þess-
um stöðum svo og svo mikil
byggingastarfsemi og nauðsyn-
leg verzlun og þjónusta vdð
framleiðsílu og aimenning.
3
Ég vík nú um sinn að út-
flutningi sjávaraf'urða frá ein-
stökum sitöðum.
Vestmannaeyjar eru vafalít-
ið með mest útflutningsiverð-
mætj í þessiari gredn allra staða
á íslandi. Út Úr Vesitmianna-
eyjahöfn flutu 1200 miljónir
króna árið 1970, varlega reikn-
að. Þar búa um 5.20o manns.
Þetta gerir 232 þúsund krón-
ur á hvem þeirra.
Það er hins vegar með Eyj-
ar eins og Binna í Gröf hér
á árunum. Þótt hann væri afla-
kóngur vertíð eftir vertíð. voru
aðrir skipstjórar með hærri
hlut. Eyjar eru ekki með mésit-
au útflutaing á íbúa. Meðan
ég nefni fleiri staðd, mega
menn fara að geta sér til um
þ'að.
Keflavík og þorpin á Beykja-
nesskaga geta sannarlega bor-
ið höfuðið hátt. Út úr Kefla-
víkurhöfn sigldu 37.815 tonn
sj ávarafurða fyrir 1.500 milj-
ónir króna árið 1970 og senni-
lega fóiru um 500 miljónir til
viðbótar frá þessu svæði, sem
flurtt var út gegnum Reykjia-
vík, svo að SuQurkj álkinn hef-
ur skiliað um 2 miljörðum
króna á þessu eina ári.
Akranes seldi sjávarafla ár-
ið 1969 fyrir um 310 miljónir
króna. En töOiur þaðan fyrir sl.
ár eru ekki enn fyrir hendi.
En þaðan voru auk þess fliuitrt-
ar út iðnaðarafurðir á því ári
fyrir 26 miij. kr.
Siglufjörður flutti út sjávar-
afurðir 1970 fyrdr 153 miljón-
ir króna og Húsavík fyriir 110
miljónir. Þá eru ótaldar söiur
Húsavíkurbáta í Norðuirsjó.
Upptalningunni er þá komið
tii Austurlands, sem er svo
fjarlægt og afskekkt, að erlend-
ir samgöngusérfræðingar, sem
áttu að gera tiilögur um sam-
göngur þar, hristu höfuðið og
töldu mifclu einfaldara að flytja
þesisar 11 þúisund bræður til
Suiðvesturlands en reyna að
leggja þaæ vegi, enda sýndust
þeim fáir möguleákar til menn-
ingarlífs á nútímiaivísu á sQík-
um útkjálka.
í kaupstöðunum tveimur og
hinum 10 sjávarþorpum &á
Höfn í Bakfcafirði tdl Hafnar
í Homafirði búa um 7 þúsund
manns eða 3 V2 % þjóðarinnar.
Þesisir 12 staðir fluttu út sjáv-
arafurðir fyrir um 1.225 milj-
ónir króna árið 1970, eða sem
næst 9%% af útflutningi lands-
manna.
Höfn í Hornafirði er þar efst
á blaði með sínar 270 miljónir
króna, sem gerir 313 þústmd
krónur á hvem hinna 865 íbúa,
og er það þannig með allmiklu
hærri einstaklingshiuit en Veist-
miannaeyjar.
En hæstan hiuit aihra staða,
sem ég hef fengið upplýsingár
um. hefur Stöðvarfjörður, lítið
þorp á sunnanveir'ðum Ausit-
fjörðum. Hinir 237 íbúar Stöðv-
arfjarðar færðu heáldveirziiun-
inni í Reykjavík hvorki meira
né minna en 80 miljónir króna
að ráðska með árið 1970, en
þetta þýðir 338 þúsund krónur
á bvant mannsbarn, eða rúm-
lega 1.400 þúsund krónur á
meðalfjölsikyldu í plássinu.
Það virtist ekki óviðeigandi,
að SÍS og Félaig íislenzkra stóæ-
kaupmanna sendd Stöðfirðing-
um kveðju í einhverri mynd í
þaikklætissikyni fyriir hjálpina.
Fast á eftir Stöðvarfirði og
Höfn í Homafirði fylgir litla
Breiðdalsvík með sína 150 íbúa.
Hún skilaði út 45 miljónum
króna eða 300 þúsund krónum
á ibúa.
Mér þykir rétit að geta þess.
Frá Stöðvarfirði.
að það eru ekkí mörg ár, síð-
an Stöðvarfjörður komst í
vegasmband við umheiminn —■
og það voru Breiðdælingar,
sem lánuðu í byrjun fé til
þeinra framkvæmida, af því að
ríkið hafði ekki fé handbært.
4
En hrverfum nú aftur tii
Reykjavíkur og hiuigum að þvú,
hvað menn aðhafast þar og
hvaða íbúa hennar við megum
misisia — frá efnahagslegu sjón-
armiði, svo sem fuilyrt var
hér í upphafi.
Við sníðum þessi 30 þúsund
utan af pýramídanum mikla,
sem byggður er upp af verzl-
un, þjónustu ýmiss konar og
skriffinnsku.
Ofit er rætt um skriffinnsku-
um það að þessu sinni. En
annað bákn — enn sitærra og
þyngra ;— hvíliir á baki þess-
arar litlu þjó'ðar: Verzlunar-
og þjónustubáknið í Reykjavík.
Ég skal nú nefna fáeinar töl-
ur, sem gefa hiugmynd um,
hverniig bákn þetta er saman
sett — og sleppd ég þó ótal-
mörgum einingum þesis. Tölur
þessar voru gefnar út af Hag-
stofu íslandis fyrir árið 1969.
Þá voru í Reykjavík fcringum
525 heildsölufyrirtæki, sem
vafalítið er heimsmet, miðað
við íbúatölu borgar.
í smásöluverzlun voru þá urn
990 fyrirtæki og mega naumast
færri vera, svo að hedldisölum-
ar bafi eittovert verkefni.
Bankar og fjárfestingarsjóð-
ir voru þatta ár ekkj færiri
en 53.
Vátryggingafélög voru svo
mörg, að vart varð tölu á kom-
maSur gæti gert sér um fjölda
þeirra. 34 var talan, sem mér
tóksit að staðnæmasit við. ís-
lendingar ættu þanniig að geta
verið tryggðix í bafc og fyrir.
Lögfræðiskrifstofur og fast-
eignasölur reyndrjigt veria 133
í höfúðsitaðnum, enda hafa lö'g-
fræðingar sett vaxandi sivip á
opinbeæt líf í seinnt tíð.
Ein tala fyriirtækjia var hins
vegar í öfuigu hkiítfialli vdð hin-
ar, miðað við þá þýðingu, sém
manni gærtj sýnzt þau bafia: í
útflutningsverzlun reyndust
ekki vera nema 20 fyrirtæki.
Fjöldi þeirra fyrirtækja, sem
ég hef nú nefnt, var þannig
1.754 árið 1969 í 80 þúsund
manna bæ.
Skal nú lokið dæmitökum að
sinni, þótt löng sé runan, sem
enn mærbti rekja.
5
Reynium nú að sieitja okkur
fyrir sjónir allian þann mann-
fjöldia, sem bundinn er í þass-
airi starisiemi ásamt óvirku
skylduliði.
Hugsum okfcuir alla fjárfest-
inguna, allar sfcrifsitafumar,
allia skri&tofiuvélvæðinguna,
sem orðin er, síðan Tómas
byrjaði að praktdséra og kvað:
„Svo opnaði ég kontór
með skrifborð, skáp og síma.
l>að skortj ekki vitund
á þessi húsakynni",
— og samit var allt fáibneyttara
á þeim ánim!
Verzlun og ýmiss fconar þjón-
usta er nauðsynleg og góð og
gild — í hófi, en hvoru tveggja
má haga á ýmsa vegu. Ég hygg
að Reykvíkingar hafi lent á
dýrusto leiðinni, siem binduir
mest fé og mannaflia, ef á
heildina er litið.
Manni fyndist ósköp haefi-
le®t að sníða sosum eins og
eitt núll afitan af tölu bedld-
sölufyrirtækja og Silli og Valdi
og Kron gætu séð um smásiölu-
verzlunina að mestu. en síðan
vaeri igatt að haifia eina 300 sma-
kaupmenn til þeiss að araka
fjölbreytm í vöruvali og
skreyta borgina með neomljós-
um.
Lögfiræðingum otg í’astietgna-
söten mætti að ósekju fækka.
Þjóðarbúið myndi ekki skað-
aist. Þvert á móiti má fæira
gild rök fýrir því, að þaið
myndd haignast á að faeikka
hvorum tveiggja.
Vissulega eru til rruargir
sóma- og ágætismenn í löig-
íræðingastéitt, lika. mieðal
þeirra sem pratotáséira, En mds-
jiafn er sauður í mörigu fé.
Lögfræöingum hefiur giefSzt
tækifæri til| að njóifca góðrar,
hiúmiainístorar mennfcunar, en
margir þednria noita síðan þelkik-
ingu sína gegn þjóðfélaginu, Ég
á hér við það, siem affir vifcai:
Þedr eaxi mennirnir, sam hjálpa
til við skattsvikin — og gera
þau raunar möguleg £ svo stór-
um stíl, sem raun er á —
þessa ólæknandi mednsemd í
þjóðfélaigi oktoar. Aumingja
iaunamenniimir eru þeir einu,
sem etokd gata svildð undan
stoaifcti, og fyrir braigðið bera
þeár byrðar, sem öðrum tekst
rangiaga að gera sér léttari. —
með lögfræðilegri aðsfcoð.
f sambandi við þessa starfs-
stétt og fræðigrein hennar
koma mér ofit í huig hdn fleygu
orð Áma Bálssonar um
drykkjumennina, siem kæmti
óorði á vínið.
6
Það er einkenni á hinu svo-
nefnda neyzluþjóðfélagi okkar
táma, að hlutfallislega fænra og
færna fólk vinnur við þá firum-
vinnslu, sem ber uppi alla þjóð-
félagsbyigginguna og algengast
er, að það folk bari minnsfc úr
býtum, þótt það leggi á sdg
mesfc erfiði. Hins vegar eykst
stöðugt fijöldi þess fiólks, sem
stundar margvíisteg þjónusfcu-
störf.
Eðli neyzluþjóðlélagBdns er,
Fraawhald á ■* sáðu
é hverjum?