Þjóðviljinn - 21.02.1971, Blaðsíða 5

— SfÐA g
kvfkmyndip
KV1KMYNDAKLÚBBUR NUL
SJO NYJAR OG EIN SIGILD
Sl firmntudag var
sagt frá þrem þeirra
mynda er sýndar
verða á síðara misseri
M.R.-klúbbsins.
í dag fjallar kvik-
myndasíðan um aðrar
þrjár myndir
af hinum glæsilega
lista þeirra
anenntaskólanema.
Hefnd leikara
Kam Ichikawa hefur lengi
verið í hópi fremstu leikstjóra
Japana. Nokkrar myndir hans
hafa verið sýndar hérlendis:
Nóbí, Kagí, Tókíó-Olympíu-
leikamir. Hann er gæddur frá-
bæru fegnrðarskyni og tókst
því að gera mynddna um Ol-
ympíuleikana að hrífandi lisita-
verki, endia þótt sjálfur hafi
hann engan áhuga á íþróttum
sem slíkum. En þótt Ichikiawa
sé ekki einskorðaður í efnis-
vali, er hann alls ekki innan-
tómur fagurkeri, heldur lista-
maður, sern lætur sig mannleg
vandamál miklu skipta. Minn-
ast menn ekki sízt Nóbí í því
sambandi.
miðuð og táknræn beiting Kta,
og myndvísi drottnandi.“ (T.V.)
Þessir eiginledikar etru einndg
mjög áberandi í liisit Ichikawa.
Enginn annar leiksitjóri nema
Mifclós Jancsó hefur jafn fuQl-
komið vald á breiðtjaidsmynd-
inni, og litameðferð hans er
ævintýrið uppmálað. Var Ichi-
kawa raunar farinn að nýta
dramiaitiska möguleika litanna
löngu á undan Antonioni í
„Bauðu eyðimöirkinni". Hvar-
vetna dregur þetta fegurðar-
skyn hans úr áhrifum ofbeldis-
ins og gri mmdarÍTin ar á tjald-
inu.
„Hefnd leikara“ gerist í Ka-
bu:ki-leikhúsi í Edo (nú Tokíó)
árið 1830. Aðalsöguhetjan Ka-
buki-leikarinn Yukinojo, hefur
nýlega funddð þrjá menn, sem
ollu þvi. að foreldrar hans
frömdu sj álfsmor’ð er hann var
í bemsfcu. Allt sitt líf hefur
hann beðið þess að fá hefncjar-
þorsta sínum fullnægt, en hiann
ásetur sér að búa þannig um,
að mennirnir tortími hver öðr-
um eða sjálfum sér. En starf
hans gerir það að verkum, að
hann er ætíð búinn gervi kven-
manns, jafnt á sviðinu sem ut-
an þess, og 'verður a'ð tala og
bera sig eins og kona. Þetta
á ekki sízt þátt í þvá að gera
lýsinguna á hefnd leikarans
engu líka, og leikur Kazuo
Hasegawa tengir han,a leiklist-
arhefðinni á einstæðan hátt.
Jafnframt er myndtúlkun Ichi-
kawa slík, að efcfci verður með
orðum lýst og á vafalaust simi
Hefnd leikara. Leikstjóri: Kon Ichikawa. — Japan 1965.
Og jafnframt því að vera
húmanisti á borð við Kuro-
sawa og Miszoguchi er Ichi-
kawa eins og þeir í nánum
tengslum við hina merku leik-
listarhefð Japana. Hvergi kem-
ur þessi skyldleikj við Kabuki-
leikhúsið betur fram en í
„Hefnd leika;ra“. „Kabuki-leik-
húsið er auðugt og margþætt;
samspum úr leikdönsum, ljóð-
textum, epískum söguþræðd,
látbragðsleik, kórum, söngvum,
ásamt með tónlist mjög sér-
stæðri og jáhrifasjóðum; hireyf-
ingar mjög háttbundniar, hnit-
þátt í þVi að Ichikawa heldur
sjálfur mjög upp á þessia mynd.
Aðal'viðfangsefni Ichikawas
í myndum sínum virðist vera
hlutskipti einstaklingsdns, hvorj,
sem um er að ræða lítilmaign-
ann eða utangarðsmianninn.
Söguhetjur hans þjást oít af
sektartilfinningu eða taugabil-
un, en jafnframt gerir gálga-
húmor hans þa’ð að verkum, að
stemmningin verður efc'ki of nið-
urdrepandi. Uppbygging mynda
hans er oft flókin og svip-
myndir úr fortíðinni tíðum not-
aðar. Hann á því einna mest
„Fortíðin kvödd“. — Leikstjóri: Alexander Kliige. — Vestur-Þýzkaland 1966.
sfcylt með Pasolini og Resnais
af vestrænum leikstjórum.
Þá' sýnir klúbburinn einnig
nýja mynd eftir Pólverjann
Wajda, Allt er falt, sem áður
hefur verið rækilega kynnt hér
á síðunni. Og loks er að geta
myndiarinnar Absied von Ges-
tern eftir Alexander Ktuige,
ein merkasita mynd V-Þjóð-
verj,a á sednni árum.
Oft hefur prógram M.R.-
kiúbbsins verið girnilegt,, en
kannski aldrei jafn spennandi
sem á þessum vetri.
Ítalía 1965
Leikst.: Bernaldo Bertolucci
Helzti hugmyndafræðingur ít-
alskra 'kvikmynda nú, Pier
Paiolo Pasólini, telur kvikmynd-
ir tvennskonar: prósamyndir
og ljóðrænar.
Bernaildo Bea’tolucci, sem nú
er talinn standa einna fremst í
hópi ungra leikstjóra. er greini-
lega „Ijóðrænn" kvikimynda-
srniður. Myndir hans eru á
margan hátt sjálfiýsandi, en
jafniframt gerir hann grein fyr-
ir hugarástandi ungs ítalla. og
þeiixi hugmyndafræðilegu lá-
deyðu og ístöðuleysi, sem rikir
meðal :;ngu kynslóðarinnar á
ítalíu. Vandamálið er ekki fólg-
ið í sikorti á þjóðfélags.vitund
heldur úrlausnum. Titillinn á
þessari mynd er tilvitnun í orð
Talleyrands: ,,Aðeins þeir, sem
lifðu fyrir byltinguna, hafa
kynnzt gæðum lífsins", og að-
ailsöguhetja myndarinnar fær
ekki umfiúið áþján síns borg-
arailega umihverfis, heldur lifir
hann sífellt „fyrir byltinguna“.
,,I þessari mynd leitast ég við
að deila á dauða hugmynda-
fræði á sama hátt og aðalper-
sónan, Fabrizo," segir Beirtol-
ucci. „Þetta er tvíræð mynd um
tvírætt efni, gerð á óvissutím-
um. Ungt fólk á mínum aldri,
(B. gerði myndina 22ja ára), og
aðaipeirsónan lifa í hugmynda-
fræðilegu og siðferðilegu tóma-
rúmi . . . En jafnval hóttmynd-
in sé tvíræð. vona ég að mér
hafi tekizt að vairpa fram milc-
ilvægum, áleitnum spuming-
um.
Bertolucci hamrar ekki á rök-
semdum, heldur höfðar hann
til trlfinningalíifs áhonfandans.
Það gefur litla hugmynd um
ræmuna að rekja söguþráöinn.
B. reynir ekki að prédika á
kostnað trúverðugleika, heldur
gæðir myndina djúpu, tilfinn-
ingalegu innsæi. Hún gerist
í fæðingarborg B„ Parma, og
lýsir lífi nokkurra persóna, sem
eiga sér ekkert sérstakt tak-
mark eða lífsstefnu, en eru því
dæmigerðar fýrir þjóðfé'ag
þeirra. En þó að B. bendi eikki
beinlínis á leiðir til úrbóta,
kemst áhorfandinn ekkd hjá
því að skynja það, sem undir
býr í myndinni. Einnig vegna
þess að B. skipuleggur ekki
söguþráðinn út í æsar fyrir
töku, — og e.t.v. einndg vegna
þess að leikararnir eru valdir
úr því umihverfi sem þeim er
markað í myndinni, — tekst
honuim að skapa ljóðrænan
natúralisma, sem leiðir per-
sónuleika söguihetjanna betur í
Ijós en noikkur röksemdafærsla
eða táknmél.
B. vkr þekkt ljóðskáld, áður
en hann hóf kvikmyndagerð, og
hann lýsdr afstöðu sinini til
breytingarinnar þannig: „Að
mínu áliti er enginn munur á
kvifcmynd og ljóði. I kvik-
mynd er enginn þröskuldur
milli hugmyndar og fram-
kvæmdar fremur ern í ijódi.
E£ ljóðræna er ekki fólgin í
hugmyndinni að ræmunni,
verður ræman aldrei ljóðræn.
Þes® utan er kvikmyndin auð-
vitað Ijóðræpt tjáningarform.-1
Tímaritið „Cahiers du Cin- ®
ema“ kaus myndina beztu
mynd ársins 1969, en þá var
hún fyrst sýnd í Frakk-
landi.
Dagbók þjófs
frá Shinjúkú
Nagisa Oshima er enginn ný-
græðingur í japönskum kvik-
myndum, en tiltölulega stutt
er síðan farið var að sýn,a
myndir hans á Vesturlöndum.
Vöktu þær þá þegar óhemju
athygli, og lýstu sumir gagn-
rýnendur því m.a. yfir, að Os-
hima væri mesti listamaður,
sem fram hefðj komi’ð í jap-
önskum kvifcmyndum. síðan
Misoguchi leið. Aðrir töldu
næst sanni að nefna hann hinn
japanska Jean Genet. Mynd
Ichikawas, „Hefnd leikara",
var hefðbundin, en þessi mynd
Oshimas nálgast viðfangsefnið,
Japan nútimans, á gersamlega
nýjan hátt. Myndamál hans or
fjölskrúðuig blanda úr þjóðfé-
lagsádeilu, tilvitnunum í bók-
menntimar, sönglögum, viö-
töium, allegóríu, symbólisma
og fantasíu, sem leggur frelsi
í kynferðismálum að jöfnu við
stjórnmálalegt frelsi. — Mynd-
in fjallar um endumýjun (eða
byltingu) og ímyndun (hugsýn)
frá ótal sjónarhornum. Hver
þáttur myndarinnar stendur í
flóknu samhengi við annian.
Fyrst þyríti að geta þess, að
Shinjúkú er hverfi í Tókíó,
sem að mifclu leyti er byggt
stúdentum. Það er því prýðis-
vettvanguir fyrir það, sem á sér
stað í myndinni, atriði í til-
raunaleikhúsi, stórri bókabúð,
stúdentaóeirðir. Jafnframt er
vikið að mögulegum hliðstæð-
um við Shinjúkú, í öðrum
borg'um: New York, Moskvu,
Brazzaville, Saigon ...
Tengja má hin ýmsu við-
fangsefni myndarinnar á ótal
vegu. Þau eru fyrst og fremst:
stúdentaóeirðir, kynlífsvanda-
mál, leikur o„ þjófnaður. Stúd-
entaóeirðir og atriði í leik-
húsi eru klippt saman og sýna
hliðstæðuna: bæð; eru bylting-
arstarfsemi enda þótt hið
fyrra sé það á beinan og gaign-
geran hátt en hið siðara hug-
myndalega. Þegar hefur verið
berat á lögregluöflin, er reyna
að bæla allt niður, og leikur
Kara Jtrros á torgi Shnxjffifcú
kallar strax lögreglulið á vebt-
vang. Þegar Umeko Suzuki
gengur berserksgang á nætur-
khibb eftár ófullnægjandi sam-
fardr, er lögreglan um leið konv-
in á staðinn. Héir er því enn
ein Miðstæða: ofbeldisaðgerðir
hennar stafa af því að hiafia
ekki fengið útrás í kynlífi sínu,
og á sama hátt hiaifia stúdent-
arnir ekkd fengið kröfum sín-
um fullnægt. Ef leikhúsið er
byltingarsinnað, eru stúdenta-
óeirðimair j.afnframt leiksýn-
ing. Það er kynlifsathöfnin
einnig, eins og sýnt er fram á
í geisba-húsi.
Form myndarinnar er að
mestu fólgið í sögunni aí Bir-
dey og Umeko og þróun þeinra
frá þjófnaði til kynferðislegrar
fullnægju. í byrjun hennar sést
Kara Juro stela visum af
klukku og Maupast á brott
með þá. Aðrir vegfarendur hafa
hendur í hári hans og neyða
hann til að afklæðast, til aO
komast að raun um hverju
hann hefur stolið. Það leiðir
í ljós þjóðartákn Japana. sem
er tattóverað um nafla hans og
veldur þvd, að áhorfendur fara
að standa á höfði dolfallnir.
Skyndilega gengur ungur mað-
ur úr þvögunnd; það reynist
veira Birdey. Hugmyndinni um
þjófnaðinn „steluri’ hann þann-
ig frá Kara Juro. Því næsit
er hann sýndur í bókabúð með
„Joumal d’un voleuri* efitir
Jean Genet. Oshima vdðurkenn-
ir sfculd sína við Genet með
því að „steLa“ þessum bófcar-
titii fyrir myndina, enda þótt
hún eigi ekkert skylt við dag-
bók. Frá Genet hefur Oshima
þá hugmynd, að leikurinn gefi
fólki tæikifæri til að leika inni-
byrgðar langanir og drauma og
geri þannig það, sem venjulega
er nefnt raunveruleiki að engu.
Fyrir Birdey er þjófnaður
greinilega ráð til að ná kyn-
ferðislegri fullnægju.
Myndin er fyrsit og fremsit
um hugmyndafluig og þörf-
ina á því að brjóta viðtek-
in kerfi, sem myndazt hafa
úr hugmyndum er glaitað hafa
öflu lífsmarki. Hún fjall-ar um
nauðsynina á eilífri byltingu,
sífelldri endurnýjun og ’ end-
urmati. Hún getur tæplega tal-
izt hliðhollari venjulegum bylt-
ingarsinna en íhaldsmanni. En
jafnframt er þe-tta áleitnasita
verk kvikmyndahöfundar, sem
öðrjm fremur er líklegur til
að endumýja kvikmyndaform-
ið. i
(Úr „The Second Wave“.
Ian Cameron). Studio
Vista bók.
KLÆÐASKÁPAR

Teak
Eik
Álmur
Palisander 1
4 stærðir.
Húsgagnaverzlun Axels Eyjólfssonar h.f.
Skipholti 7. Símar 10117 og 18742.
«