Þjóðviljinn - 14.11.1971, Síða 7

Simnudiagui' 14. nóvemiber 1971 — I>JÓÐVILHNN — SÍÐA ^
kvlkmyndir
Brook
Líf og dauöi
Paul Scoíicld í mynd Brooks.
Peter Brook er án efa ein-
hver umdcildasti, en um leið
einn snjaliasti leikhúsmaður
ckkar tíma. Hann hefur nú
stundað leikstjórn í nærri þrjá
áratugi og hafa sýningar hans
oftlega valdið straumhvörfum
í brezka Ieikhúshciminum og
víðar. Nægir Irar að nefna ótal
Shákcspéárc-sýningar hans, þar
sem allir helztu leikarar Breta
hafa komið við sögu, þó sér-
staklfega^ául Seofield. Frá síð-
ustu árum mætti nefna Marat/
Sade, sem markar að vissu
leyti hátind á frábærum ferli.
SI. sumar gafst mér kostur
á að sjá tvö verk Brooks. hau
voru ólík scm dagur og nótt,
þótt höfundurimr Væri sá sami,
Shakespeare gamli auðvitað. En
það var ekki einungis að verk-
in væru ólík, hcldur voru list-
formin tvö; leifchús og kvik-
mynd.
Gagnrýnendur hafla kallað sýn-
ingu the Royal Shakes;x>are
Company á Jónsmcssunætur-
draumi „leilcsýningu aldarinn-
ar‘‘, og annað álíka hástetmmt.
Víst er om það að allir miðar
seljast mánuðum fyrirfram, og
aldrei hef ég fundið svo al-
menna undrun, hrifningu og
kótínu fara um leiklhúsgesti
sem á þessari sýningu. Hún er
stórkostleg. Sviðsmyndin er að-
eins þrír hvítir veggir, en inn
í þennan ramma dembirBrook
litum og skirinigilegum, undur-
fallegum Mutum, sem eru svo
listilega samofnir efni leiks-
ins, að áhorfandinn er um
leið með á nótunum og skynj-
ar þennan nýja heim álfa og
manna áreynslulaust. Auðvitað
er þetta ekki verk Brooks eins.
Hann vinnur þarna með einum
bezt þjálfaða leikarahópi heims
ins og, það sem er ekki síður
mikilvægt, frumlegum, sjálf-
stæðum leikmyndateiknara er
hefur einmitt lýst því mjög
skemmtiiega hvemig þau
Brook unnu saman að skapa
þetta umtoverfi leiksins, sem
helzt mætti rekja til kínversks
sirkuss. Ég vil beinlínds halda
þvi fham, að skortur á slíku
skapandi samstarfi leikstjóra og
leikmyndatedknara hafi verið
mjög tilfiinnanlegur í íslenzlcu
leiktoiúsi og staðdð því fyrir
þrifium. Því miður virðist lítt
rofa til í þessum efnum. En
þetta átti víst ekki að vem
leiktoúspistiiU heldur kivikmynda-
þáttur. Jónsmessunæturdraumi
Bér konungur: Betor Brook<19W). Bræóurnir IXUnund og Edgar bcrjast.
Jönsmessunæturdraumur; Xitania gælir viö asnann, Óheron og BokJki horfa
þsyrfti að gera rækáteg skil; ég
hef aðeins minnzt á þessa sýn-
ingu sem algjöra andsteeðu
kivkmyndarinnar um Lér kon-
ung, sem Brook gerði með Paui
Scofield í Danmörku veturinn
1968—69.
Bi'ook: „Venjuieg umgjörð
leiksins á ledkisviðimi em haM-
ir og fagtír búmdngar og hdnn
sterki ævintýrabdær sem oft
er látirm ráða, vedkdr ledlkdinn og
dregiur úr merkingu hans.
Vegna þess að sterkasta afl
kvikmyndarinnar er raunsæið
var nauðsynlegt í þessari kvik-
mynd að endiurbyggja iþann sál-
arheim og það umhverfi sem
atburðir leiksins gerðust í“.
Þetta umtoverfi fann Brook á
sandöldum Norður-Jótlands,
þar sem yfirgefnir bóndaibædr
eru toélfir á kafi í sandi.
Brook hefiur lýst þedrtí skoð-
un sinni, að rússneska Hamlet-
mynddn eftir Kozintsev og
japanski Maobetto eftir Kuro-
sawa (báðar sýndar í M.R.-
ldútobi) væru etou dæmi þess
að tekizt hefði að gera kvik-
mynd eftir leikritum Shake-
speares. „Kvikmyndasaga
Shakespeares“, segir hann. „er
áloafloga dapurleg. Teknar hafa
verið um edtt hundrað kvik-
myndir eftir leikritum hans og
eru filestar þeirra ólýsanlega
slæmar. Myndir þessar spegla
ástandið í leikhúsmólunum á
hverjum tíma. Á fyrsta tugi
aldarinnar voru gerðar ótrú-
lega margar Shakespeare-mynd-
ir, eingöngu vegna þess að
þar var hægt að nota mdkinn
manmsöfnuð, veglegar hállár og
skrautlega búninga, eins og
nauðsyrflegt var í stórmyndum
þessa tána, Síðan kiemur lamigl;
tímaibil stjömumynda, þde. hiug-
myndasnauðar upptökur þar
sem frægir leikarar em í að-
alhlutveikiunium. Þessar mymd-
ir voru gerðar samkivænit þeim
skdntogi manna á Shakiespeare,
er ríkjandi var á 19. öiddnind,
þegar menn einblíndu á álit
hið „stórtorotna“ og töldu að
hljómfailil setndmganna og leik-
ræn atburðarás hefði verið að-
admarkmið Shakespeares. Þetta
er einfaddur en algjörlega
ramgur hugsanagangur, og það
er þess vegna sem rithöfund-
um er reyndu að steela Stoake-
speare mistðkst öllum. 1 stað
þess að skrifa firá sérstökium
kjarna, eins og Shaikespeare
gerðd og ha£a svo í lokin styxk-
an stofn með ótal gredraum, þá
lýstu þeir hástemmt stórbrotn-
um atburðum og auðvitað varð
árangurinn hroðaiegur. Þaðvar
náfcvæmdega þetta sem gerðdst
í kvikmyndunum"
— Athygdisvert er, að þótt
filestir giáEuðustu leiiœtjórar
addarinmar hafi femgizt við kvik-
myndagerð, hafa þeir ekki haft
áhuga á að brjóta Shakespeare
til mergjar í lcvikmynd. Það er
einkennilegt, að allt frá Pabst
til leiktoússmanms eins og Kaz.
ans, þá hefur enginm þeirra
gert Shakespeare-kvikmynd.
Prá þessu eru auðvitað tvær
undantékninigar, þeir Laurence
Oldvder og Orson Welles. En
þótt myndir þeirra geti talizt
fyrstu tilraunimar til að filma
Stoakespeare, þé eiru þær að
verulegu leyti umdir sömu sök
seldar og eddri myndímar. Og
þær em eirmdg mdlklu fremur
„leiktoús" en fcvrkmynd. — Ot-
hello- og Madhbeth- myndir
WeSdies • þola engan samanburð
Enamhald á,-9. -SÍðu,
Lér konungur
eftir Brook sýnd-
ur í Háskólabíói
Háskólabíó hefur fest kaup
á Lér konungi eftir Brook og
mun væntanlega sýna myndina
cftir áramótin. Bíóið sýndi í
fyrra mynd Books, Flugnahöfð-
ingjann (Lord of Flies) og ekki
er Ioku fyrir það skotið að
okkur gefist kostur á að sjá
Marat/Sade á mánudagssýning-
um áður en langt um líður.
P. S.
Rússneskur Lér í nýrri mynd
Kozintsevs.
*