Þjóðviljinn - 29.01.1972, Blaðsíða 5

Laugardagur 29. janúar 1972 — ÞJÓÐVTLJINN — SlÐA J
Ég hefi orðxð
fyrir gagnrýni
frá Ixægri og
vinstri. og ég
xnun halda
áfram að birta
LJÓÐSKÁLD
IHRAÐA BLAÐAMENNSKUNNAR
— Nci, ég get ekki safnað
saman efni. Ég neyöist til að
skrifa strax, meðan efnið er
cnnþá ferskt og xmdir lieim
geðhrifum sem ég er í einmitt
l>á stundina. Ég hefi Iátið
smitast af blaðamennskunni.
Hraði dagblaðsins hefur eitr-
að mig^. . .
Maðurinn sem þetta segir er
bókmenntaverðlaunahafi Norð-
urlandiaréðs árið 1972, ssenska
skáldið Kari Vennbierg, og
hantn talar um það, sem er
honum rnest á hjarta, hrátt
fyrir ljóðaigerðdna: daghdöð,
mienndngarrýni.
Á öðrum Norðurlömidum er
Karl Venniberg fyrst og flremst
þeikitotur sem ljóðskáld;, fram-
úrsfcarandi sagnskt sikáld „fjórða-
áratuigsmaður‘
Menn þelklkija vel til efa-
semdarljóða hans og hannhef-
ur einnig verið mefndur „efi-
hyggjumaður með trúarþörf“,
„sósíalískur efascmdarmaður'1
cig flulltrúi „hiinis þriðja við-
horfs“. Hann fær bókmennta-
verðlaun Norðurilandaráðs fyr-
ir síðasta Ijóðasafn sdtt, S.iö
orð I neðanjarðarlestinni, sem
kiom út í fyrra.
En þrátt fyrir bókmennta-
verðlaiuniin er ljóðagerðin
aðein® lítili hluti af starf'i Karls
Venniberigis um þessar rnundir.
Sjö orð í ncðanjarðarlestinni
var fyrsta ljóðasafin hansíell-
eíu ár.
— í raum og veru er ég nú
neyddiur tdl að kjósa sérhlut
og það er þá ekki um það að
ræða fyrst og fremst að velja
á milli ljóðlistar og einhvers
annars. Ég verð að velja á
milli blaðamennskunnar og
biblíuiþýðingar.
Hann reynir að búa til nú-
tímalega bibílíuþýðingu ásamt
nokikrum sénfræðdngum í bibl-
íuneflnd — samtímis bví aö
hann er menningarmálarit-
stjóri á AÆtombladet í Stokk-
hóirni, sem Alþýðusambandið
á. Því starfi hefur hann geignt.
síðan 1957.
Ég heimsótti hann á skrif-
stofu bans á blaðimu- Fyrirut-
an gluggann barst gauiraigang-
ur frá nýbyggingum í Gamda
Klaira, sem eátt sdnm var hið
mdkla blaðahiverfd Stokkhóims.
Þar er nú ekki ammað að sjá
en stóra gíga, hauga mikla,
nýja steinsteypuicassa.
Borgaráætlunin hefur orðdð
til þess, að í Klöruhverfi er
ekki amnað blað eCtir en Aft-
omíbiadet, máigagn Alþýðusiam-
bandsins og ríldsstjómarinnav.
Karl Vennberg er lifandi
þáttur af Aftonbladet. Hann
kernist svo að orði sjálfur, og
menn verða þessa einnig varir
í starfi hans. Þegar deiia reis
á síðastliðnum áratug í for-
ystu blaðsins, yfirgaf hannþað
í eitt ár og flór til keppimaut-
anna á Expressem.
— Þedr voru mér afar vin-
saimlegir, en óg gat ekki þolað
það að- sitja heima og skrifa
ritdóma án sambands við rit-
stjómina. Þegar óg kom aft-
ur til mins fyrra starfs hór á
Aftonlbiadet var eins og ég
byrjaði aftur rétta lifnaðar-
hætti, segir hann um þennan
tírna.
Itíð Vennibergs hefur menn-
imigarsíðam í Aftanbladet
verdð mikdð lesin og rædd —
ednatt lamgt út fyrir hinn
þrö'niga hóp memntamanma.
Rammagreiniin á síðunni, sem
ber nafinið Innsti dálkurinn, er
að því er Vemnbeng segir
blanda af endáieysiu og rót-
tækum atíhiugasemidum um
menn og mélefni, en samt sem
áður er hann einskonar stafn-
un crðin í sænskiu menninigar-
lífl.
— Ja, óg er smitberi blaða-
mennskunnar, segir Vennberg,
og þess vegna er ég alls ekki
halddnn þeirri fyrirlitninigu á
dagblöðumium sem er svo al-
geng nú um stundir. Elf menn
léta sér ekfci nægja hinaskjótu
og brýmu menninigarrýni dag-
blaðanna eiga menn kost á
þrælhuigsuðum úttektum tíma-
ritanna. Sá valkostur á ekki
vel við mig, og það er einnvg
til sú hætta, að útkioman verði
sikrif fyrir fláa útvalda. Það
er áigiætt, aö lögð sé rækt við
þé útvöldtu, en það má ekki
hafa það í för með sér, að
venjulegt fölk sé seitt utan-
garðs.
Karl Venniberg Ibyggir é eigin
reynsiu. Þegar í byrjun fjórða
áratugsdns byrjaðd hann sem
bókmenntagagnrýnandi í viku-
blöðum og tímaritum.
— En ég þredfst ekki vel við
þessa sýslam. Elf óg skrifaði í
þann tíð umsö'gn um verk, gátu
liðið margar viikur áður en
hún kom á prent. Og þá gat
ég verið handviss um að öli
mín sjómarmið höfðu þegar
komið fram í umsöignum dag-
blaðanma.
— Hér er semsaigt enn og
aftur um fonvitni blaðamanns-
ins aö ræöa. Ég vil skrdifia um
bók meðan hún er enn ung
og fersk. E£ tdl viii verður út-
komiarn ekki ailtaf j'alfln gióð og
Viðtal við
Karl Vennberg,
sem hlaut bók-
menntaverðlaun
Norðurlanda-
ráðs í ár.
Ljóðskáld,
ritstjóra,
biblíubýðara og
vinstrimann
hún hefði orðið, ef ég hefði
beðið og hugsað mig betur um.
En þegar einhver bók er ný-
komin og er til umræðu, er
alltaf hægt að gera ráð fyrir
að hugsanieigur lesamdi fiáii á-
huga á uimsögninni og þé hef-
uf maður ef til viil unnið
menningairsíðunni nýjan les-
anda.
Að vinma menningarsíðunni
nýjan lesanda, segdr þú.
Pinnst þér ekká, að memming-
arsíðan í dagblaði sé einskomar
sparihonn fyxdr svokaiiaða æðri
menninigu? Að fóik eiigi erfitt
með að lesa þær?
— Af þeim bréfium að dæma,
sem við fáum frá flólkd, ó-
greindleg bré£, lítt skéialeg,
skrifuð kannski með óstyrkri
hendi, eru það mjög margir
utan við mienntamannaihópdnn
sem sjá menningarsíður okfc-
ar. Sjáifsaigt er margt sem
bæta miætti í þessum efnum.
En ég er o£ gamali orðinn til
að vinna að þedm umbóitum.
Ég heid þó, að það sé verið að
rífa niður miúr þarm sem stoii'ið
hefur að fréttablaðamennskuog
FramlhaM á 9. sáðu.
y
ÉG ER FORVITINN
Það er aigengt á þessum
ffægu breytingatímum, að
af stað fari nýr útvarpsþétt-
ur undir freistandi nalfni.
Bilaðamenn eru því miður
hættir að fcippa sér upp við
annað eims. Engu að síður
eru nú settar á blað nokkrar
aflhugasemdir um þátt, sem
byrjaði á þriðjudaginn var
klukkan hálfþrjú og nefnist
Ég er forvitin (það var víst
missfcilningur, að sú forvitni
hefði átt að vera rauð, eins
og siædddst inn í fréttaklausu
í þessu blaðd).
Það er auðheyrt eð þettaer
Rauðsokkaþáttur þótt sú
hreyfing staindi ekki að hon-
um sem slík. Að þessu sinni
var fjallað um heimahúsmóð-
urina svonefnidu, tíndar sam-
an athuganir, heimildir og
tilsvör sem varða stöðu henn-
ar, mat á störfum hennar,
þamn vítahring opinskárra og
duldra fordóma, sem sú kona
er sett í, sem á sér ekki ann-
an vettvang en veggi heim-
ilisins. Hvort sem hún hefur
kosið sér hann sjálf eðo
„lent“ innan hans fyrir rök-
vísi félagslegra aðstæðna.
að var áreiöanlega rétt
með staðreyndir farið (að
[LÆMUKSB^IP
IPQgBTFniLQ,
svo mikiu leyti sem hægt er
að afla féla*gsiegra stað-
reynda á íslainidi). Flutning-
ur var reyndar misjafn, en
þó greinargóður yfirleitt.
Einna bezt tókuist stutt inn-
skot, partar úr algengriræðu
eða auglýsdngum, sem í réttri
klippinigu lýsa allt í einu upn
stórt svið. „öðlizt aðdáun
karlmanna og öfund annarra
lcvenna" var haft eftir einrii
fegurðanfabrikkunni og er
þetta með gagnorðari texturn.
Mig langar tii að gera at-
hugasemd við annars ágæta
frásöign af lesefni fyrir kon-
ur, eins og það heitir (Læilcn-
irinn hennar, Hugarstríð önnu
Maríu o.fl.). Það sakar eklci
að minnast á það á einu
bretti, að „afþreyingarlesn-
ing“ sem er búin á færibandi
til „fyrdr karlai“, „fyrir ung-
liniga“,' „fjrrir börn“ er ailtaf
eins í eðli sínu og lesning
„fyrir konur“ og byggir á
sömu aðferðum. Unddr yfir-
borði æsiiegra tíðinda felst
rækileig viðleitni til að við-
halda hverskyns hjátrú og
hindurvitnum um stöðu og
hlutverk manns og konu,
fuliorðinna og barna, ríkra
og auraiausra.
Nú verð óg aö taka það ■
fram fýrir mína parta, að
í þeim þætti sem nú var
nefndur var mér persónulega
ekkert nýtt, nema þærmerki-
legu upplýsdngar. að á geð-
deild Borgairspítalanis eru
tveir briðju siúklinsa konur
á- fimmtuigs'aldri Þetta cr
lýgilogt hlutfall og sú skvr-
ing virðist trúanieg, að hér
sé ekki aðeins um líffræði-
legt fyrirbæri að ræða (breyt-
ingatímann) hel'dur og (ekki
síður?) þann tómleika, sem
vel getur siótt að komum u:n
þetta leyti eftir að brottför
bama að hedman hefur svo
sem kippt botninum úr h'fs-
starfí þeirra til þessa. Þetta
voru helztu nýmæiin — enda
þótt undimtaður sé alls ekki
skólaður í fræðum Rauö-
sokka. Það er blátt áfram
svo komið, að jafnréttisum-
ræðan sem konur hafa sitað-
ið fýrir um hríð (og ekfci
þær eiinar reyndar) hún hef-
ur smám saman siazt út til
fóiks, a.m'.k. til þeirra sem
efcki eru enn miðaldra og
hafa urn leið1 vanizt nokkurri
félagslegiri fo'rvitni. Það má
reyndar heyra, að Rauðsoikkur
(óg á við kvemlegan meiri-
hluta í hreyfingumni) séu
sjálfar flestar á aldrinum
25-40 ára, tekjur um og ofan
við meðallag, menntun all-
m'ikiu ofar meðallagi. Þetla
mun, eins og eðlilegt er, vera
sá hópur sem virkastur er oe
tekur bezt við vafcningarboð-
skapnum. Og bað má gera
ráð fyrir því, að tilgangur
útvarpsþáttanna „Ég er for--
vitin“ sé fyrst og fremst sá.
að ná út fyrir þemmam hóp.
„vekja“ heimaikonur af höfga
bökumarilmsins og sírenu-
sönig ryksugunnar: Tak sasng
þína’ og gakk. Það verður
forvitnilegt aö frétta af við-
bröigðum. Hvort það koma
upphringingar, bréf. fyrir-
spumir, formælingar og ano-
Kaffikerlingar úr leikritinu Hvað er í blýhólknum?
að það er gieður alla boðend-
ur. Það má reyndar segja
þriðjudaigsrauðsokkum til
hróss, að þær vita vei, að
„heimah,úsmóöirin“ hefurreist
urn sig veigg í sjálfsvarnar-
skyni til að vemda trúna á
hluflverk sitt, hvað sem á
gengur. Sá múr er ansd hár.
Það er flátítt að menn geti
hiustað á no'kkuð það, sem
rasfcar aö ráði þeirri hug-
mynd, sem þeir hafa um sjáifa
sig. Við munum kotkarlana,
nágranna Fais í Eystridal í
Atómstöðinni. Þeir hlustuðu
á aila flrambjóðendur en
reid'dust aðedns eiinum, koman-
únistanum, af þrví að hann
kallaði þá flátæka menn.
Líklega skiptir mestu að
koma raiunhæfri jafnréttis-
umræðu inn í skóiaj, á tEram-
færi við það fólk, sem hef-
ur enn ekki fcosið sér hlut,
eifcki enn skolazt í ákveðinn
flarveig.
Enginn veit hverju umsvií
Rauðsokka og skyiduliðs
þeirra andieigs koma til leið-
ar nú eöa síðar. En það er
rétt að mimna á það, að sá
hópur heflur nú þegar alveg
áikveðna hluiti sér til ágætis.
Hanin hefur safnað saman
dýrmætri reynsiu, og Idklega
meiri en nokkur önnur sam-
tök í’ þvi, að virkja flólk í
samstarfehópai, þar sem reynt
er að ná staðreyndum um
fyrirbærin út úr umbúðum
ímynduniarafla eða fcrdóma,
í því að dreifla félagislegu
starfi og fcomast af án flor-
ingjamiðstjómar. Hann hefur
eininig stigið slkref, sem er
mikdlvægt flyrir allan skiin-
ing á mamnlegu félaigi: Hann
hefur rakið af dæmi kvenna,
að edtt er lagabóksflafur,
formleg réttindi, fallegar
viljayfírlýsimgar, en annað
íélagslegur veruieiki, raun-
• verulegdr möiguleil-car til
þroska. Þessi skilningur er
hinn hollasti til að beita á
hvaða mismun og stéttaskipt-
ingu sem vera skal — hvort
sem er í opinskáu kúgunar-
kerfi eða olíkax værukæra oe
blandaða samfélagi.
Arni Bergxnann.