Þjóðviljinn - 16.03.1972, Blaðsíða 7

Fimmtudagur 16. marz 1972 — ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA J
I átt til einfaldara og
réttlátara skattakerfis
Frum'Vörpdn tvö um. umbylt-
inigu skattakerfisins ligigja nú
fyriir í þeim búningi, sem gera
má ráð fyrir að endanlegur
verði að þessu sinni. Miklar
deilur haíla staðið um það, h.vort
nýja kerfið sé þungfbærara fyrir
skattfþegnana en Ihið garrjla. Um
þetta þarf þó eíkiki að deila. Út-
reiikningar, sem enginn hefur
véfengt, sýna, að mdðað við
skatbvísitölu 106,5 er skattbyrö-
in í heáldina tekið mjög s*/ip-
uð og hún hefði orðið sam-
kvæmt gamla kerfinu, jaiflnvel
heldiur léttari.
Á meðfylgjandi töflu, sem
byggð er á upplýsingum hag-
rannsóknardeilda'r Fram-
kvæmdastofnunarinnar hef ég
reynt að dnaga fram þœr tölur,
sem máli skipta í þesisu sam-
bandi. Borin eru saman þrjú
skattakerfi:
1. Skattakerffiið, sem notað
var í fýrra.
2. Skattafcerfið, sem fráfar-
andi ríkisstjórn lét sam-
þykkja í fyrravor, en aldirel
kom til framkvæmda.
3. Nýja kertfið, etftir þær
breytingar, sem gerðar hafa
verið á frumvarpinu í með-
ferð Alþingis.
Hvað sýnir
taflan?
1 fyrsta laigi sýnir taflan, að
heildarskattbyrðin er mjög svip-
uð og verið hefði samkvæmt
gamla kcrfinu. Lækkar úr 7641
milj. kr. í 7331, eða um rúm-
lega 4%.
í öðru lagli sézt, að sainan-
lagðir ncfskattar, tekjuskattar
og útsvör eru um 370 milj. kr.
lægri samkvæmt nýja kerfinn
en því gamla, lækfca úr 59:56
milj. í 5586 milj. kr. Þótt eikki
sjáist það á þessum töium er
auglljíóst, að innlimun nefskatt-
anna í tekjuslkattinn veildur hjá
láglajunafóKki almcnnri skatta-
laskkun, sem borin er uppi með
heldur hasrri sköttum á hátekju-
memn.
1 þriðja lagi sýnir taflan, að
eignarskattar einstakldnga hafa
hœllckað um 94 milj., en aðstöðu-
gjöld einstaklinga lætoka um
50. Skattar af tekjum félaga
hafa vaxið um 12 milj. Eign-
arskattar félaga hafa vaxið
um 183 málj., en hins vegar
hafa aðstöðugjöld fyrirtækja
lækkað um svipaða upphæð. í
heildina tekið er um að ræða
heldur þyngri skatta á fyrir-
tæki og eignaaðila en sam-
kvæmt því kerfi, sem áður var
notað.
1 fjórða laigi er sérstaklega
attiyglisvert, að skattar á fyrir-
tæki og eignaaðila hefðu orð-
ið 450 milj. lcr. iægri, ef
notazt hefði verið við það
skattakerfi, sem fráfarandi rík-
isstjórn fékk samþykkt á Al-
þingi si. vor. Eignarskattar ein-
staklinga hefðu lækkað verulega
og tekjuskattar félaga hefðu
lœkkað urn meira en helming.
Enginn þarf að efast um, að
stórlega minnkuð skattabyrði á
fyrirtæki og eignaaðila hefði
orðið á koslnað aimennings með
einhverjum hætti, annað hvort
með lægri útgjöldum ríkisins til
almennra þarfa eða með hærri
sölusikatfci á aillar vörur.
Verður skatta-
upphæðin
lægri eða hærri?
Þeigar fyrir liglgur, að saman-
lagðir tekjuskattar eru 370 milj.
kr. lægri en nefskaittar, takju-
slkattar og útsvör hefðu orðið
samkvæmt gamlla kerfinu, má
þá reikr.a með, að haildarupp-
hæðin á skattseðlinum verði al-
mennt lægri en í fyrra? Nei,
að sjálfsögðu ekki. Skattar
munu vsfalaust hækka í knómu-
tölu hjá mjög mörgum gjald-
endum. I fyrsta laigi er talið,
að brúttótekjur manna hafi
haékkað að meðaltali um 21,5%
milli áranna 1970 og 1971. I
öðru lagi veldur innlimun nef-
skattanna í tekjuskattinn því,
að tekjuskattsuipphæðin á miðl-
ungstekjur og hótelkjur verður
heldur hærri en áður. Af þess-
um tveimur ástæðum munu
margir fá stórum hærri skatta í
krónum talið og bölva hressi-
lega, en þess vegna er þó ekfci
unnt að tala um almennt aukna
skattabyrði. Byrðánni er dreift
mieð rétttátari hætti og þess
vegna hlýtur hún að þyngjast
hjá ýmsum og léttast hjó öðr-
um.
Skattvísitalan
106.5 eða 121.5
Rétt er að taika skýrt fram,
að það sem hér hefur verið
sagt miðast við skattvísitölu
106,5, þ. e. vísitölu í samræmi
við hækkun framfærsíluvísitölu
milli áranna 1970 og 1971.
Stjómarandsfcaðan heldur því
fram, að eðlilegt hefði verið að
ákveða skattvísitöluna 121,5 stig
til samræmds vdð þá staðreynd,
að reiknað er með að tiekjur
manna hafi að meðaltali aukizt
um 21,5% málli áranna 1970 og
1971. Vissulega er það rétt hjá
talsmönnum stjórnarandstöð-
unnar, að skattvísitala, sem ekki
er í takt við síaukna dýrtíð og
skattabyrðar. Spumingm er hins
penlngaveltu, leiðir til þyngri
vegar sú, við hvað rétt er að
miiða? Hvort er eðlilegra, að
sikattvísitalan fylgi hækikanöi
vfcrð-lagi eða hækkandi kaup-
greiðslum?
Fyrst er rétt að hafa í huga,
hvað það er, sem á að breytast
í samræmi við skattvísitölu.
Það er fyrst og flremst persónu-
frádráttur einstaklinga, en hann
má skoða sem eins fconar nauð-
þurftarfceikjur hvers heámilis. í
tekjuskatti er persónufrádráttur
meðalfjölskyldu, þ. e- hjóna með
tvö böm, 280 þús., eða um
23.300 kr. á mánuði. Um leið
og verðiag á almennum neyzlu-
Ragnar Amalds.
ast, að skattvísitala sé látin
fylgja þétt í kjölfar visdtölu
meðalatvinnutekna, því að ella
fari skattarnir hlutfallslega vax-
andii miðað við tekjur.
Það sfcal Cúslega viðurkennt,
að þegar þannig stendur á, að
tekjur manna vaxa hraðar en
verðlag á neyzluvörum, þ. e.
launakjörin fara' raunverulega
batnandi og kaupmáttur laun-
anna eykst, þá verður afleið-
inigán sú, ef skattvísitala fylgir.
aðeins framfærsiluvísitölu, að
skattamir verða hlutflallslega
hærri mdðað við heildartekjur.
En það er ekki þar með sagt,
að sfca.ttbyrðin hafi þyngzt. Ef
verðlag á nauðsynjavörum
hreyfist hægar upp á við en
tekjumar, verður meira afgángs
hjá hverjutm og einum, begar
búið er að greiða nauðþurftar-
útgjöld (sbr. persónufrádrátfcinnj,
og það er skatturipn á þessar
auknu umlframtekjur, sem ger-
. ir skattupphæðina hlutfallslega
hærri miðað við heildártekjur.
En skattprósentan á umfrarru
takjumar, þ. e. það sem eftir
er, þegar þúið er að draga nauð-
þurftarútgjöldin frá, er samt
sem áður hin sama og fyrr, —
og það er það, sem máli skáptir.
Þetta fyrirkcmulaig skattvísd-
tölunnar er einnig eðlilegt og
óhjákvæmilegt, ef litið er á mál-
ið í víðara samihengi. Þegar al-
mennar launatekjur aukast
hraðar en verðlagið og meira
verður afgangs hjá hverjum cg
einum, þá er að sjólfsögðu ó-
heilbrigt, að þessum viðbótar-
tekjum. í þjóðfélaginu sé öllum
varið í einkaneyzlu. Samneyzlan
verður að vaxa í svipuðum masli
og einkaneyzlan, og hærri lífs-
kjör kalla á aulfcnar kröfur um
þjónustu ríkis og sveitarfélaga.
Hvemig ætti að vera mögulegt
aö auka lífeyrisgreiðslur til ör-
yrfcja og aldnaðra um 32—104%,
eins og nú hefur verið gert á
hálfu ári, án þess að sikattar
verði Mutfallslega heldur hærri
Framlhaild á 9. síðu.
vamingi hækkar er að sjálf-
sögðu óhjáfcvæmilegt að hækka
persónufrádráttinn í sömu Mut-
föllum, O'g einmátt þess vegna
er eðlilegast, að skattvísitalan sé
máðuð við framfærsluvísitölu.
Rétt er að rifja upp, hvemig
ska.ttvísitala hefur verið ákveð-
in sednustu 10 árin. Á árunum
1960—1963 var skattvísitala lát-
in standa í stað, þrátt fyrir að
tekjur manna færu stórlega
vaxandi og framfærslukostnað-
ur að sama skapi, — oft óx dýr-
tíöin jafnvel enn hraðar eins og
kunnuigt er. Árið 1965 fékkst þó
affcur jafnvægi milli skattvísi-
tölu og framfærsluvísitölu, miðað
við tflimm undangienjgán ár, en þá
hafði vísitala meðaltekna laun-
þega komizt nokkuð fram úr.
1967—1969 stóð skattvísitalan í
stað, eai hækkaði talsvert 1970
og 1971. Af þessu er Ijóst, að
skattvísitalan hefiur oftast fylgt
í humátt á effitlr framtfærslu-
visátölu, og þó var skattvísitalan
talsvert á efrfr um næstseinustu
áramót. Aftur á móti er fjarri
lagi, að sfcattvisitalan hafi fylgt
breytingum á meðalatvinnutekj-
um í þjóðfélagmu.
Samneyzlan
verður einnig að
aukast
Nú kunna menn að segja, að
ávirðingar fyxri stjórnar séu
enigán afsökun fyrir nýju stjórn-
ina. Það hljóti að vera eðliieg-
Samanburður skattkerfa
(ólagningartölur í miilj. fcróna — miðað við skattvtfsitöiu 106,5)
Skattar cinstaklinga Lög við áiagn-
ingu 1970/1971
Alm. trygig. og sjúkras.gjald 1.257
Tefcjuskattur 1.709
Tekjuúfcsvör 2.990
Almennir skattar alls
Ný lög sett
vorið 1971
1.257
1.709 3.099
2.990 2.487
Skattaiög í
marz 1972
5.9561) 5.9561) 5.586
Eignaskattur 130 18 136
Eignaútsvör 125 125 0
Fasteignaskattur 97 352 97 240 310 446
Aðstöðuigjödd 144 144 94
Skattar af eignum og rekstri alls 496 384 540
Skattar fyrirtækja
Tekjuskattur félaga 198 100 555
Tekjuútsvör félaga 345 125 0
Tekjuskattar fyrirtækja alls 543 225 555
Eignaskattur félaga 52 90 179
Eignaútsvör félaiga 51 51 0
Fasteignaskattur 33 33 140
Eignaskattar fyrirtækja alls 136 174 319
Aðstöðugjöld fyrirtækja 510 510 331
Skattar fyrirtækja alls 1.189 909 1.205
Skattar fyrirtækja og eignaaðila 1.685 1.293 1.745
Skattar alls 7.641 7.249 7.331
d) Miðað við skattvísitölu 121,5 hefðu aimenmir skattar orðið 5.341.
„Norðmenn „styðja " atvinnuvegi
strjálbýlisins á ýmsan hátt"
í Þjóðviljanum 18. jan sl.
birtist grein undir fyrirsögn-
inni „Norðmenn styðjia at-
vinnuvegi strjálbýliis'ins á
ýmsan hátt“, er þar um að
ræða nefndarálit, sern nefnd
skipuð atf norsku stjóminni
setti fram á siínum tima, þ.e.
a.s. stjóm borgaraflokkanna.
Án þess að fara noku.ð út í
einstök atriði álitsins og laga
þeirra sem af því spruttu,
sfcal hér bent á bverjar af-
leiðingar það hefur baft fyr-
ir nors'kan iðnað, einkum iðn-
aðinn í strjálbýlinu.
Lögin notuð eins og
til var stofnað
Sjóður nokkur_ Distriktens
Utbygningstfond (Uppbygging-
arsjóður strjálbýlisáns), var
stofnaður og alls komar lög
samin fyrir hann. Eitt er að
hafa lö'g, annag að fara eftir
þeim og nota þau rétt. I
þessu tilfelli hafa lögin vorið
notuð eins og til þeirra var
stofnað, þ.e. borgarastéttinni
í hag með þvi að einkiaiaðil'ar
bruðla með fjármrani almenn-
ings í gróðaskyni. Sjóðurinh
er notaQur til að flytja fjrrir-
tæki á milli byggðarlaga og
landshluta, án þess að tillit
sé tekig tii íbúa staðanna, í
þvú skyni að framleiðslam
gangi befcur vegna hagkvæm-
ara umihverfis (ódýrari flutn-
ingar, meiri möguleikar á að
fá sérþjálfaðan starfskraft, o.
s. frv.). Þetta veldur því að
mörg fyrirtæki slá sér saroan
í eitt í von um betri sam-
keppnishæfileika (því stærri
þeim mun sterkari) og er þá
venjulega hluta verkamanna
saigt upp þar siem eila yrðu
tveir um hvert vinnupláss, en
hagræðingar gera ráð fyrir
einum. Önnur fyrirtæki þola
ekki samkeppnina o5 verða
gjnldþx-ota. Yfirstjóm fjár-
myndunarvaldsins hverfur
stöðugt meir úr höndum rík-
isvaldsins í hendur fjármiála-
spekúlanta og einkabamka.
Gjaldþrot fyrirtækjia er bein
afleiðing þeirrar fjármála-
stetfnu sem 'bankamir og
stóru f j árfestingarfyrirtækin
refca. Sjóðurinn styrkir þá
stefnu og er í naun og veru
aðeins einn þáttur hennar.
Gjaldþrota fyrirtæki eru seld
á uppboði. Bankamir bafa
yfii-leitt fyrsta rétt og sölsa
þannig undir sig smáiðnað-
iim. Þá er ekki spurt hvort
fyrirtækið sé nauðsynlegt
byggð eða bæ, heldur hvar
það borgi sig fyrir bankamn
að reka fyrirtækið eða hvort
hagkvæmast sé að leggja það
niður vegna hagsmuna ann-
arra fyrirtækja í eigu bank-
ans.
Samþjöppun
iðnaðarins
Allt miðar að samþjöppun
iðnaðarins. Raunverulegum
stuðningi fjármálavaldsins við
iQnað strjálbýlisins er bezt
lýst í eftirfarandi upptaln-
ingu, þar eru aðeins tekin
nokkur dæmi af hundruðum.
10 fyrirtæki í trjáiðnaðin-
um hótu'ðu lokun á árinu
1971. Þama er um að ræða
vinnustaði . fyrir um 1400
verkamenn. Þau stærstu eru
Greaker Cellulose með 370
starfsmenn, A/L Vestlandske
Treforedling, V aldheim í
Sogni með 50 starfsmenn.
Blómapottaverksmiðjan Jiffy
Pot verður flutt til Árhug og
5o manns verða atvinnulaus-
ir.
Nú upp á síðkastið bafia
fyrirtækin fallið eins og strá
fyrir ljá. (Talið eftir lands-
hlutum).
Austurlandið
A/S Cathrineholm. Halden,
150 manns sagt upp frá því
17. 12. 1971.
Axo Kjemiske, Osló, gjiald-
þrot, 6 starfsmenn.
Figfort A/S í Kongsberg,
gjaldþrot, 40 konur urðu at-
vinnulausar Á’öur hafði hluti
fyrirtækisins verið fluttur til
Portúgal.
A/S Mesna Kartongfabrik
í Lillehammer stöðvaðist um
áramót.
A/S Fjellfly Skien. gjald-
þrot, 35 starfsmenn.
Fu/sjon Follum-Union gert
upp í febrúar.
Suður- og Vestur-
landið
Foma Skofabrik. Stavanger,
tflyfcur til Eik í Lund-héraði,
25 sfcarfsmenn missa atvinnu
sína.
Myra Plast selt á uppboði
til Distriktenes Utbygnings-
fond.
Pedek Tekstilfabrikk, Berg-
en. tilkynnir lokun frá og með
apríl, 55 starfsmenn, þar aí
helmingur yfir sextugt, missa
vinnu. Mjög ertfitt er fyrir
eidra fólk að fá vinnu.
Sör-Norge Aluminium lækk-
uðu ferðapeninga verka-
manna, greiðslu sem þeir fiá
vegna lan,gra ferðalaga til og
frá vinnusifcað.
ELKEM A/S og Christiania
Spigerverk skipuleggja sam-
einingu og uppsögn hluta
verkamanna.
Norður-Noregur
Málselv Auto Servis. Ittoen
í Málselv gjaldiþrota. Ein-
siiafca verkamenn eiga á hættu
að tapa c.a. 200 þús ísl. kr. í
vinnulaunum.
Mosjöen Veveri, Arne Fab-
rikker A.S. og Höye Fabrik-
ker A/S sameinast með aQ-
stoð iðnaðarráðuneytisins,
870 startfsmenn. hluta þeirra
verður sagt upp.
Þesisi upptahiing ætti að
gefa örlitla mynd af þeirri
gjaldþrotaöldu sem gengur
yfir Noreg.
„Nú er tímabil offram-
leiðsiu og gáfurlegrar sam-
keppni“, segir Torgeir Höv-
erstad forstjóri við Elkem
A/S. „Árið 1972 mun verða
ár gjaldþrotanna", segir Karl
J. Bjerktand forstjóri í Sam-
bandi norskra vöruibíleig-
enda.
Atvinnuleysi
En þeir sem sfeipuleggj'a
gjaldþrotin, græða — Den
norske Creditbank, Kredit-
kassen Bergens Privatbank.
o.s.frv.
Stuðningur stjómvalda við
iðnað sttrjólbýiisins er hiarla
lélegur Þegar yfirvöid segj-
ast ætla að kornia i veg- fyr-
ir samþjöppun, eykst hún,
þegar koma á í ve@ fyrir at-
vinnuieysi, verða sífelR fleiri
atviimulausir og þegar koma
á £ veg fyrir að fólk neyðist
til að fflytj a búferlum til
þéttbýlisins í atvinnuleit.
fflytur æ ffleira fólk.
Þetta er affleiðingin atf
þeirri pólitík sem rekin er af
valdlhöflunum. hvort sem um
er að ræða borganalegum eða
leiðtogum svokallaðs „Verka-
mannaflokks.“ Hann er i einu.
og öllu handbendi auðvalds-
ins, nú stfðast með því að
sigla með Noreg á móti vindi
og báru í áttima til auðjöfra
Evrópu í EBE. Þessi þróun
er liður í viðleitni auðvalds-
ins til að auka enn framledðni
sína og þar með auðmagn s1tt
á kostn að alþýðu landsins.
Osló, marz ’72,
Albert Einarsson