Þjóðviljinn - 23.07.1972, Blaðsíða 3

Þjóðviljinn - 23.07.1972, Blaðsíða 3
Sunnudagur 23. júli 1972 ÞJÓÐVILJINN — StÐA 2. Þögn. Myrkur. Ofurhægt birtirog hæöarbrúnir koma í Ijós er sólin rís. Fuglar kvaka i kyrrðinni. Hundur geltir í fjarska. — Skyndi- lega kveða við ógurlegar drunur: sveit flugvéla skriður af stað, klunnaleg- arog ferlegar hlunkast þær i loftið, hlaðnar sprengj- um........ Svo hefst hin magnaða mynd Mike Nichols, Catch 22, sem Há- skólabió sýnir nú undir nafninu ,,Galli á gjöf Njarðar ’!! bað er árið 1944. Striðinu um ítaliu er eiginlega lokið, en for- ingi bandariskrar flugsveitar heldur mönnum sinum við efnið. Á hverjum morgni sendir hann þá til loftárása. Skotmörkin hafa alls cnga hernaðarþýöingu; árásirnar eru aðeins aðferð foringjans til að auka hróðursinn heima fyrir með loftmyndum af fallegu sprengju- mynztri: að koma nafni sinu á prent fyrir góða frammistöðu eins og sumir aðrir foringjar bandariska hersins. Flugmenn- irnir, flestir ungir strákar, eru orönir meira eða minna ruglaðir af þessum djöfulgangi; foringj- arnir fjölga stöðugt ferðum þeim sem hver þarf að fljúga áöur en hann losnar. Yossarian flugliði er kannski hinn eini þeirra með ótruflaöa skynsenii. Ilann skilur geggjun- ina og glæpinn og er trylltur af hræöslu við dauðann sem er alls staðar nálægur. Hann neitar að fljúga framar og biður herlækn- inn að úrskurða sig geöveikan. En læknirinn bendir honum á ,,Reglu 22” (Catch 22): ,,Hver sem óskar að komast burt frá þessum hild arleik er ekki með öllu sturlaður. Þess vegna er ekki hægt að skipa honum að hætta aö fljúga. En' til þess að vera settir i flug-bann verða menn að vera sturlaðir. En menn hljóta að vera sturlaðir ef þeir geta haldið áfram að fljuga. En ef flugmaður óskar að hætta að fljúga, þá táknar það að hann sé ekki sturlaður lengur, og þvi verður hann að halda áfram að fljúga.” Svona hringavitleysa og hunda- logik er einmitt einkennandi fyrir skáldsögu Joseph Hellers, er kom fyrst út i Bandarikjunum árið 1961, og hefur siðan selzt i miljón- um eintaka um allan heim. 1 niu ár lá kvikmyndarétturinn ósnert- ur, þvi að ekki tókst aö koma sam- an kvikmyndahandriti. Leikstjór- arnir Richard Lester og Orson Welles vildu ólmir kvikmynda söguna en uröu að hætta við. Það er áreiðanlega engin tilviljun að Welles leikur með i mynd Nichols og að kvikmyndatökumaðurinn er aðalfilmari Lesters, David Watkin (filmaði m.a. Bitlamynd- ina ,,Hjálp”). Og til að bæta einu nafni við svona til gamans, þá er höfundur handritsins Buck Henry. en hann leikur hlutverk annars foringjans, Korns (menn muna sjálfsagt eftir skemmtileg- um leik hans i hlutverki fööur stúlkunnar i mynd Milos For- mans, Kynslóðabilinu (Taking Off))_. Það er ekki heiglum hent aö kvikmynda þessa sögu sem er all- flókin i byggingu. Heller: ,,Ég bjóst við að veröa fyrir vonbrigð- um með myndina, — þvi i raun- inni átti ég ekkert i henni. En ég komst að raun um að Mike Nichols haföi ekki gert eina af þessum venjulegu and-striðs- RÍSPAPPÍRSLAMPINN FRÁ JAPAN Japanski ríspappirslampinn fæst nú einnig á Islandi í 4 stærðum. Hentar hvar sem er, skapar góöa birtu og er til skrauts bæði einn og einn og i samsetningum eins og á myndinni. Athyglisverð og eiguleg nýjung. HOSGAGNAVERZLUN ,\XELS EYJÓLFSSONAR SKIPHOLTI 7 — Reykjavlk. Simar 10117 og 18742. myndum og ekki heldur brjálaða gamanmynd. Hann náöi kjarnan- um. Hann skildi verkið. —” Einstaka kaflar myndarinnar eru kannski full-langir, einkum fatast Nichols tökin i seinni hlut- anum. En svo eru önnur atriði of snubbótt, eins og t.d. mótmælaaö- geröir Yossarians. Maður á svo- litið erfitt með aö trúa þvi, er braskarinn Milo Minerbinder gerir samning við Þjóðverja um að bombardera bómullarbirgð- irnar og i rauninni sjálfa banda- risku herstöðina. Eins er hann smalar saman hórum borgarinn- ar i eitt allsherjar fyrirtæki fyrir hermennina. En hvað getur ekki gerzt i striði? Af miklum hraða og krafti skiptir myndin stöðugt um sviö og tima. í upphafi sjáum við Yoss- arian á tali við foringjana tvo,en flugvélagnýr yfirgnæfir tal þeirra. Yossarian gengur frá þeim spölkorn; það er ráðizt aftan aðhonum og hann stunginn hnifi. Hann fellur i dá, og sem hann liggur á skurðarborðinu og sjúkrahúsi milli heims og helju hrúgast atburðirnir upp i huga hans i brenglaðri timaröð. Fimm sinnum skýtur upp sama atburð- inum er verður alltaf fyllri og fyllri meö hverri lýsingu, Yossar- ian stumrar yfir heisærðum, deyjandi vini sinum um borð i flugvél. Það er greinilegt sam- band milli þessa atviks og hnif- stungunnar, viss liking. Þau eru bæði endurtekin og flugvéladyn- urinn er sameiginlegur. Þegar hnifstungan er endurtekin siðar i myndinni er hávaðinn minnkaður þannig að samtal Yossarians og loringjanna heyrist. Þeir bjóða Yossarian að fara heim ef hann lofi að bera þeim vel söguna. Yossarian sér enga aðra leið til að losna og semur við þá. Hann gengur burt og er stunginn. Þessi tvö atriði eru mjög þýðingarmikil og i rauninni miðdepill myndar- innar. í flugvélinni verður’ Yoss- arian fyrir hræðilegu áfalli sem verður til þess að sýna honum fram á hversu striðið er, og hann þarf annað áfall (svöusárið til þess að skynja að hann kemst alls ekki i burtu með þvi að skriða fyr- ir íoringjunum. Aðeins flótti mun koma honum út úr þessum skyn- semdarlausa heimi. Það er ekki ætlun min að rekja einstök atriði myndarinnar, en á spitalanum i lokin kemur fram i samtali prestsins og Yossarians hver réð- ist að honum, og ættu menn að fylgjast vel með þvi: ég hef orðið var við að margir missa af þessu atriði. Joseph Heller skrifaði sögu sina Catch 22 er Kóreustriðiö stóð sem hæst... ,,-en sagan er ekki um banda- riska flugherinn og heimsstyrj- öldina. ég var i rauninni að skrifa um kalda striðið”. — Það þarf svo sem engar útskýringar. Catch 22 er um hvaða strið sem er og hefur öðlazt sérstaka merkingu nú á dögúm Vietnamglæpsins. Upp- reisn Yossarians sem Heller lýsti fyrst árið 1961, er talin hafa haft umtalsverð áhrif á hugsanahátt ungu kynslóðarinnar i Bandarikj- unum, sem neitar að fara i strið. ,,Þvi miður ", varð hinum fram leiðandanum að orði, ,,þá getum við alveg treyst á þjóð okkar, að hún aðhafist þá hluti sem gera þessa kvikmynd sigilda” Hlutverk Yossarians gerir ó- trúlegar kröfur til leikarans. Alan Arkin er i einu orði sagt stórkost- legur á hverju sem gengur. Og Itómaborg. Nichols og félögum tókst ekki að fínna nógu einangr- aðan stað við Miöjarðarhafið fyr- ir herstöðina. Þetta var ekkert smáræðis fyrirtæki; 700 manns unnu við að undirbúa töku mynd- arinnar i Mexikó, m.a. við lagn- ingu flugbrautarinnar sem gerð var þarna milli fjallanna fyrir þessa mynd. Margar skemmti- legar sögur eru til af kvikmynda- fólkinu á meðan það dvaldist þarna i einangrun. Einn daginn kom ,,striðshetjan” og fasistinn John Wayne i einkaflugvél sinni til þess að athuga ástandið i her- búðunum. Hann bjóst við höfðing- legum móttiikum að herforingja sið. Enginn kom til móts við hann. Hann brá sér þá á barinn, drakk sig augafullan, braut og braml- aði. valt loks um koll og rifbeins- brotnaði. hann er dyggilega studdur af öll- um leikarahópnum, enda er Mike Nichols þekktur fyrir sérstaka leikstjórnarhæfileika, eins og tvær fyrri myndir hans ,,Hver er hræddur við Virginiu Woolf og The Graduate (Frú Robertson) sýna. Catch 22 var tekin i Mexikó og Sumum þótti sem Orson Welles væri full-ráðrikur meðan hann stóð við. En Nichols hlustaði á all- ar ráðleggingar Welles og sá gamli gerði allt sem Nichols bað hann um. Og auðvitað gáfu þeir báðir út yfirlýsingar um, hversu stórkosllegur hinn væri. Catch 22. Anthony Perkins " " uicipresiurinn) reynir að útskýra fyrir Yossarian (Alan Arkin). ■ hvers vegna ekki sé hægt að fá viðtal við yfirnicnniiia (Iláskóla hió) * C3 John og Mary. Dustin Hoffman og Mia Farrow (Nýja bió) Strákur hittir stelpu á veitinga- húsi. Hún l'er með honum heim, þau sofa saman. Hún ætlar heim morguninn eftir, en það dregst lram eítir degi. Þau reyna að kynnast hvort öðru og spyrja margs og draga ályktanir um hvort annað i huganum. Hann segir: ,,Þetta gengur aldrei hjá okkur, þú skalt fara”. Hún fer. Hann leitar um alla borgina. Hann veit ekki einu sinni hvað hún heitir. . . . ★ Þetta er sagan um John and Mary, ekki ýkja frumleg en bráð- skemmtileg. Nýja bió sýnir nú þessa mynd brezka leikstjórans Peter Yates. llún gerist öll á ein- um sólarhring, en inn i fléttast at- vik úr lifi sögupersónanna tveggja. Við heyrum ekki aðeins tal þeirra, heldur lika hugsanir sem oftast eru hnitmiðaðar og fyndnar. Yates teflir hér saman tveim framúrskarandi ungum leikurum. Dustin Hoffman og Miu Farrow, og tekst að halda áhuga og ánægju áhorfandans alla myndina þótt efniviðurinn sé hvorki flókinn né nýstárlegur. Þ.S. og Mary John

x

Þjóðviljinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.