Þjóðviljinn - 27.08.1972, Side 4

4 StÐA — ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur 27. áRúst 1972
STAÐREYNDIR UM TYRKLAND
Flatarmál: 780.000 ferkm. — þar af 350
undir bandariskri herstjórn.
Fólksfjöldi: 35.4 milj. (1970)
ólæsi: 36% karlmanna, 67% kvenna
(1965)
Þjóðartekjur á mann:350$ á ári (1968).
Skipting þjóðartekna: Um 20 fjölskyldur
ráða yfir um 60% teknanna.
Landbúnaður: 38,3% þjóðartekna.
Vinnsluiðnaður: 16.7%
Þjónustugreinar: 35.7%
Námur, orka, samgöngur: 9,3%
Útflutningur: Óunnin baðmull, óunnið
tóbak, hnetur, matarolia, ávextir.
Innflutningur: Vélar,fullunnar vörur
ýmiskonar, efnaiðnaðarvörur, olia
(bandarisk).
Jarðefni: króm, járn, kopar, blý, kol,
olia ofl.
KúgaAir Kúrdar — þeim er lika selt kókakóla
TYRKLAND - NATO:
HENGINGAR 1
ÞÁGU FRELSIS
isma” er orðin tóm. Allt
þetta ber okkur tslend-
ingum að hafa i huga þegar við
litum i eigin barm. Höfum við
eitthvað jákvætt að sækja i
hramm heimsveldisins fyrir vest-
an, og hver eru tengslin milli þess
og þeirrar stéttar sem situr efst á
valdapiramidanum hér heima?
Tilfellið Tyrkland.
Tyrkland er miðdepill milli
ýmissa landa þar sem NATO og
þar með Bandarikin hafa auð-
valdshagsmuna að gæta. Auk
þess á landið landamæri að
Sovétrikjunum. Hernaðarleg lega
landsins og lega oliulinda i
Austurlöndum nær valda þvi, að
landið er austasta varðstaða
Bandarikjanna. Þessi staða er
siðan leppstjórnum Bandarikj-
anna i SA-Asiu nokkur trygging
fyrir sambandi vesturum og
Bandarikjamönnum mikilvæg
miðstöð i „friðunaraðgerðunum”
i SA-Asiu. Þeir hafa bæði flug-
stöðvar, radarstöðvar og meðal-
drægar árásareldflaugar stað-
settar i Tyrklandi alls 100 her-
stöðvar.
Þjóðfélagsmótun i Tyrklandi
einkennist fyrst og fremst af
tveimur timabilum. Það fyrra
nær frá árinu 1923—1949. Arið 1923
var lýðveldi stofnsett og hafnar
nokkrar umbætur i iðnaði og fé-
lagsmálum. Sjálfstæð innlend
borgarastétt treysti völd sin og
reyndi að gæta sjálfstæðis gagn-
vart heimsvaldastefnunni. Tima-
bilið einkennist af togstreitu milli
einkafjárfestingar og tilrauna til
rikisreksturs — en arðrán á
verkalýðnum ekki hindrað.
Iðanaðurinn var i höndum fárra
aðila og aðstaða öreiganna var
gerð þolanlegri — til skamms
tima. Reynt var að koma i veg
fyrir baráttu fyrir betri lifskjör-
um, sérstaklega meðal bænda, og
stjórnvöld reyndu að viðhalda
valda- og eignakerfinu á lands-
byggðinni.
Á þessum tima óx upp nokkur
þungaiðnaður, t.d. rikisrekin
stáliðjuver, pappirsverksmiðjur
og vefnaðarvöruverksmiðjur.
Eitt bandalagslanda tslands i
NATO er Tyrkland. Og eins og
segir i NATO-sáttmálanum erum
við bandamenn til þess að
„....standa vörð um frelsi, sam-
eiginlegan arf og menningu þjóð-
anna — sem byggð er á lýðræðis-
grunni, einstaklingsfrelsi og lög-
ræði”....
Vist hafa Portúgalir staðið
dyggilega þennan vörð i Mósam-
bik og Angóla og kúgað þar ný-
lenduþjóðir. Vist hafa griskir fas-
istar haldið fast við ..lýðræðið og
frelsið” og haldið þjóðinni i
hlekkjum með gerræði og dyggri
aðstoð Bandarikjanna. Vist hefur
..brjóstvörn frelsisins” — Banda-
rikin — fullnægt „markaðs- og
hráefnaþörfum þjóðarinnar” i
skjóli bræðralagsins i NATO,
studd a.f borgarastéttum V-
Evrópu; Guatémala, Dómini-
kanska lýðveldisins, I.aos,
Kambódia, Kórea, Iran. Vietnam
.... og Tyrkland, allt eru þetta
„athafnasvæði” Bandarikjanna.
Vist selja Þjóðverjar Portúgölum
Mótmælaganga gegn 6. flota
Bandarikjanna
vopn og Bandarikjamenn Grikkj-
um.
Vist hafa Bandarikin um 300
herstöðvar á erlendri grund, og
vist hafa Þjóðverjar fjórfaldað
hernaðarútgjöld sin á nokkrum
árum.
Vist gera Bretar viðskipta-
samninga við hvita þrælapiskara
i Rhódesiu.
Meðan á öllu þessu stendur
benda þessir sömu samstarfsaðil-
ar okkar i austur og segja:
„Þarna eru Kina og Sovétrikin, —
þar eru óvinirnir. Tengizt okkur,
og þá mun ykkur borgið”.
Og islenzk borgarastétt þakkar
fyrir, og fáir sjá Guatemala eða
Vietnam eða tran — eða eru átök-
in þar kannski mistök Bandarikj-
anna eða „barátta gegn heims-
kommúnisma”? Eða grunar okk-
ur. að samstarfið við „lýðræðis-
þjóðirnar” i NATO sé einhverjum
innlendum aðilum i hag? Varla er
það óbeit á Vietnömum eða
afriskum blökkumönnum eða
griskri alþýðu, sem fær islenzka
auðvaldið til þess aö brosa við
bandariskum stjórnvöldum og
tindátum Pentagons og lýsa yfir
samstöðu i NATO og ósk um auk-
in tengsl við „vestrænar lýð-
ræðisþjóðir”?
lslenzku auðvaldi er ákveðin
trygging fyrir aðstöðu og völdum,
i veru NATO-herliðs á fslandi og
tengslum landsins við hernaðar-
bandalagið. Enda sést ljóslega,
að bandalagsþjóðirnar eru flestar
uppteknar við að berja á innlend-
um andstöðuöflum, kommúnist-
um og róttækum aðilum. Ótti
forráðamanna auðvaldsheimsins
á rætur sinar i baráttu andstæðra
stétta innan bandaiagslandanna.
Stéttabaráttan i þessum löndum,
eins og trlandi, Bandarikjunum,
Frakklandi og Grikklandi, verður
ekki fyrir atbeina Kina eða Sovét-
rikjanna. Um er að ræða uppreisn
gegn kúgun borgarastéttarinnar
— baráttu lágstétta fyrir sósial-
isma —, þannig aö frasinn um
„andófið gegn stækkun austur-
blokkarinnar og baráttu hins
frjálsa heims gegn kinverskum
eða sovézkum heimskommún
Einræðisherrar Tyrklands
Fórnarlamb pyndinga
Notað var að mestu innlent fjár-
magn — nema i vefnaði. Þar kom
stórtlán frá Sovétrikjunum til aö-
stoðar.
Seinna timabilið hefst með
stofnun NATO og auknum tengsl-
um landsins við Bandarikin. Urðu
þá til sterk tengsl við auðvalds-
skipulag vesturheims, — pólitisk,
hernaðarleg og fjárhagsleg.
MacNamara, varnarmálaráð-
herra Kennedy-stjórnarinnar,
sagði, að Tyrkland væri hern-
aðarlega mikilvægt, milli Sovét-
rikjanna og oliulinda Austurlands
og islausra hafna. Einnig var
áhugi vestrænna auðvaldssinna
mikill á jarðefn. og ódýru vinnu-
afli i Tyrklandi, Innlend borgara-
stétt var siður en svo á móti
tengslunum, og lénsherrar voru
ákafir i að komai veg fyrir þjóð-
félagsendurbætur til hagsbóta
fyrir öreigana á landsbyggðinni.
Bandariskir „leiðbeinendur”
gerðu ráð fyrir fjármálalegu og
pólitisku „frelsi", og það varð til
þess að allir stjórnmálaflokkar
aðrir en sósialiskir voru leyfðir.
Stórborgarastéttin og lénsherr-
arnir komust til fullra valda i
kosningum árið 1950 — þar með
var öllum tilraunum til umbóta
innanlands lokið. Gripið var til
„aðgerða vegn kommúnisma” og
gengið i NATO árið 1952 — „vest-
rænni samvinnu” til halds og
styrks.
t efnahagsmálum hefur þróun-
in verið þessi:
Einkafjárfestingar auknar og
rikisrekin fyrirtæki látin i hendur
einkaaðila. Þróunarbanki i
tengsium við Alþjóðabankann
settur á stofn. Erlendu fjármagni
hleypt inn i landið og alþjóðlegir
hringar skjóta rótum: Chrysler,
Coca Cola og jafnvel Tuborg. Er-
lent fjármagn er ráðandi i efna-
iðnaði, matvælaiðnaði, gúmmi-
iðnaöi, málmiðnaði o.s.frv. Mars-
hall-hjálpin kom þegar fyrir 1950
og þróunaraðstoð eftir það, bæði
frá S.Þ. og Bandarikjunum.
t kjölfar alls þessa óx innflutn-
ingur hömlulaust og fjárfestingar
voru aðallega gerðar þar sem
eigendunum bezt hentaði þ.e. i
borgum. Landsbyggðin varð þvi
æ fátækari og bændur flosnuðu
upp. Ógurlegar verðhækkanir
áttu sér stað, en þær urðu brátt til
þess, að gengisfellingar skullu á
alþýðunni.
Um leið og auðvaldið styrkti sig
i sessi jukust stéttaandstæður i
Tyrklandi, og oft varð róstur-
samt. Loks tók herinn völdin árið
1960 og hélt þeim i eitt ár. Ráða-
menn reyndu að hagræða efna-
hagsmálum, án þess að skerða
Frh. á bls. 15