Þjóðviljinn - 23.12.1972, Blaðsíða 7

Laugardagur 23. desember 1972 l>.IÓÐVILJINN — SÍÐA 7
Enn vekja íslendingar
um þessi jól aðdáun fyrir
sjaldgæfan hæfileika til að
breyta öllum hugsanlegum
atvikum í bækur. Þessi
undraverði léttleiki i sam-
skiptum landans við
pappírinn hopar hvergi
fyrir nýjum staðreyndum í
heiminum. En er partur af
því stuðlabergi sem við á
sitjum, íslenzk þjóð.
En þessari frjósemi fylgir
sá ókostur, að ekki er unnt
að gera öllum bókum skil i
blöðum. i fyrra brugðum
við á það ráð , er önnur
þraut, að búa til einn kafla
úr hugsanlegri jólabók,
sem nefnd var „Bernsku-
brek og æskuþrek" og
bentum við á, að skoða
mætti hann sem einskonar
umsögn um ýmsar jóla-
bækur í nútíð og framtíð.
Og verður þessi tilraun nú
endurtekin með kafla sem
er í framhaldi af hinum
fyrra, sjálfstæð frásögn
samt.
Harðbalinn
Eins og frá segir i fyrstu sex
köflum bókarinnar, bar leik
okkar grallaraspóanna hægt og
bitandi um húsið, fyrst úr litla
ganginum yfir stiganum inn i litlu
kompuna inn af eldhúsinu þar
sem Jói, Steina, Dóri og Palli
fæddust og kisa dó, siðar niður i
'kjallarann, sjálft bólvirki
leyndardómanna. Þaðan var svo
mál að halda út i heiminn út um
lágar rauðmálaðar dyr, sem Jón
sonur Asgrims á Meisastöðum,
glöggs formanns og veðurvita,
hafði eitt sinn stórskaddað með
heimatilbúnu spjóti. Hét þar
siðan Jónsgat.
Þegar út kom ærlsuðumst við
um hrið i glöðum og heilbrigðum
leik eins og barna er siður i
brekkunni mótsuðri. En hún var i
þá veru óþægileg að hún var
brekka: allt sem oltið gat valt
niður hana eins og fara gerir
niður i kartöflugrasið og stingu-
blómin, sem við svo kölluðum,
meinvætti fótleggjanna á timum
stuttbuxnanna. Það var þvi ekki
að undra, þótt við héldum innan
skamms yfir neðra hliðið, sem
neglt var aftur með þrem spýt-
um, alveg mátulegum til að
klifrast upp eftir, og út i hina viðu
veröld með hættur sinar,
fyrirheit og fagra drauma um
betra mannlif.
Ég mun hafa brölt yfir hlið
þetta um það leyti sem Hitler
réðist inn i Pólland, en tveim ár-
um áður en ég datt ofan af
handriðinu og fékk heilahristing,
eins og frá segir i fyrsta kafla
bókarinnar.
Þar fyrir neðan brekkuna hafði
vinsamleg forsjón gefið byggðar-
laginu sléttan harðbala,
allstóran. Þarna var jarðvegur
þeygi mikill en kjarngóður og
spratt af honum þétt gras og
harðgert ( Sjá nánar dr.
Guðmundur Pálmason. Drög að
jarðsögu Skálmavikur, bls 207 og
áfram). Þarna var af
náttúrunnar örlátu hendi fram
reiddur frábær grasvöllur til
knattspyrnu og margra iþrótta
annarra löngu áður en Reykvik-
inga gat dreymt um slikan
munað.
308 metrar
En i þá daga var múgmennska
ekki eins langt þróuð eins og nú á
dögum, og iþróttir hópsálarinnar
eins og knattspyrna og handbolti
ekki eins vinsælar og siðar varö
þegar Kratar höfðu ráðið rikjum i
Skálmavik i ein tólf ár. Fótbolti
var um þessar mundir eins konar
grin á sjómannadaginn rétt eins
og pokahlaup, mikið um feilskot
og asnaspörk, ekki sizt beint upp i
loftið (sá þótti mestur kappi sem
gat komið boltanum lengst frá sér
upp á við), byltur, sjálfsmörk og
marga aðra saklausa gleði. Nei, á
Ný tillaga um
kafla í jólabók
þeim timum stunduð Skálm-
vikingar fyrst og fremst göfugar
frjálsar iþróttir, sem þroska
einstaklinginn og stæla hann i
frumskógi mannlifsins. Eru þær
ættaðar frá Grikkjum hinum
fornu og tengdar við vopnaburð
fornmanna, sem við lásum i
Lestarfélaginu á sunnudögum
þegar bókavöröurinn var ekki
yfir sig timbraður.
Þarna var stökkgryfja og kast-
hringur og slár og þrjú hundruð
og átta metra löng hlaupabrautin
var einmitt 308 metrar en ekki til
dæmis 300. Kenndu sumir um
Hopparanum framliðna. Meira
um hann siðar.
A þessum velli sáust ýmsir
kynlegir kvistir eins og að likum
lætur. Þar geröust kaflar úr lifs-
reynslusögu þjóðarinnar. þar
mátti sjá margar magnaðar
mannlifsmyndir, máske ekki
siðri en þær sem brá fyrir á úffn-
um vettvangi alheimsstjórnmál-
anna meðan Stalin, Churchill og
Rosevelt voru og hétu.
Mér er það til að mynda mjög
minnisstætt þegar Kalli kisa, eins
og hann var kallaður vegna
yfirskeggsins, setti landsmet i
kúluvarpi, sem stóð allar götur
fram á daga Gunnars Husebys.
islandsmetið
Kalli var mikill vexti og alltaf
meö léttan hattkúf á hausnum til
að fela skallann, einnig þegar
hann kastaði kúlu. Kúluvarpið
var honum listræn helgiathöfn.
Hann stóð lengi gapandi eins og
fiskur við jaðar kasthringsins og
lyfti kúlunni og lét hana siga á
vixl með hátiðlegri stillingu áður
en hann tæki eitilharða atrennu.
Þannig æföi hann sig dag hvern,
en fór sjaldan yfir 13,50 metra.
Þennan dag var efnt til bæjar-
keppni við Keflvikinga og þeirra
höfðukappi, Valli sveri, var i
fyrsta sæti eftir næastsiðustu um-
ferð um 13,95. Nú var komið að
siðasta kasti hans. Vindur var
EFTIR
ÁRNA
BERGMANN
svalur af hafi, en sól i heiöi. Eftir-
væntingin var mikil, það heföi
mátt heyra tyggjó detta. Kalli
kisa vó kúluna langa lengi á öxl
sér og horfði til himins opnum
munni eins og hann vildi drekka i
sig æðri þrótt. Þá beygði hann
hnéð allt að þvi glæfralega mikið,
tók atrennuna mjög lágt með
eldingarhraða og snaraði kúlunni
frá sér með þeim glæsibrag að
menn gleymdu að anda um hrið
Kúlan kom niður rétt við tærnar á
Ragnari oddvita Guðbjartssyni
frá Náströnd. sem hafði þokað sér
einum of nálægt i sinni nærsýnu
forvitni. Hoppaöi kúlan upp úr
farinu, þar eð hart var undir sem
fyrr segir og kom á rist oddvitans
og rak hann upp angistarvein.
Itagnar oddviti ristarbrotnaði, en
það var ekki nema fyrsti liðurinn
i keðjuverkunum þessa afreks,
sem var landsmet 14,98 metrar!!
Oft veltir...
Veröandi sigurvegari þeirra
Keflvikinganna brast i grát eins
og þýzku stúlkurnar sem misstu
boðkeflið i 4X100 metrunum i
Berlin 1936. Var hann aldrei
kallaður annað en Valli stelpa
siðan og hrökklaðist að lokum til
Kanada. Keflvikingar voru að
öðru leyti mjög slegnir yfir þessu,
þvi þeirra metnaður var að eiga
sem sterkasta menn — höfðu
reyndar unnið Reykvikinga i
reiptogi nokkru áður. Töpuðu þeir
öllum öðrum greinum keppn-
innar og hafa ekki náð sér á strik
siðferðilega upp lrá þessu.
Skálmavikingar aftur á móti
hresslust m jög við þessi liðindi og
fylllusl sjálfstrausti. Stofnuðu
þeir á þessu ári og þvi næsta þrjú
iþróttafélög, lúðrasveit, tvo
karlakóra og myndlistarskóla
lyrir börn og eru þar nú fleiri
málverk i húsum á hvern ibúa en
dæmi eru til annarsstaðar i
heiminum. Upp úr þessari
iþrótta- og menningarþróun
gerðust menn og djarltækari i
atvinnumálum — stórkallar úr
kúluvarpinu urðu slórhuga og
skuldseigir útgerðai menn, for-
menn sundfélagsins og karlakós-
ins Þemba stofnuöu niðursuðu-
verksmiðju.
En það er af Kalla Kisu að
segja, að bátsfélagar hans báru
hann á gullstól út á aflaskipið
Skessuna og settust þeir að
sumbli. Kalli hafði aldrei bragðað
brennivin fyrr og fór svo að hann
stóð ekki framar upp frá sumbl-
inu. Sannast þvi hér hið forn-
kveðna að oft veltir litil kúla
þungri heysátu örlaganna. En við
tápmiklir sveinar bjuggum til
þessa visu:
Kisi með hattinn
kastar einsog skrattinn
glennir upp kjaftinn
kemur aldrei aftur
Má vera að einhverjum finnist
þessi gamla visa úr Skálmavik
minna að einhverju leyti á nýlegt
barnakvæöi úr sjónvarpinu:
minnir þetta reyndar á þá stað-
reynd, að samhengið i islenzkum
bókmenntum lætur ekki að sér
hæða.
Þolhlaup
Upp frá þessu var kúluvarp að
sjáll'sögðu yndi og eftirlæti
Skálmavikursveina. Þella var á
timum mikilla peninga en alls-
herjar vöruskorts og drengjakúla
af réttri þyngd var öldungis ófá-
unleg i héraðinu. Við gripum til
þess ráðs að saga nokkurn veginn
perulaga stykki af akkeri og hella
blýi i-gatið — en þvi miður
vanlaði 320 grömm upp á að þessi
gripur okkar næði réttri þyngd.
Þessi kúla var alltaf á vellinum
og henni var kastað meðan sól
vará lofti, og engum hefði doltið i
hug að stela svo helgum grip. Er
hún nú á byggðasalninu ásamt
brennivinstunnu Dybvaads kaup-
manns, málbandinu sem tslands-
met Kalla kisu var mælt með og
flciri góðum gripum (Kúlan sem
metið var sett með hrökk l'yrir
borð á Skessunni). Arangurinn af
köslum dagsins færðum við inn i
dagbækur , og það var aum vika
sem ekki færði manni nýtt
persónulegt met.
Þeir sem ekki komust að við að
kasta stunduðu allar greinar
stökka , 100 metra hlaup 308
melra hlaup og svo þolhlaup.
Þolhlaupið var meðal annars til
komið af þvi, að við grallarar
gátum ekki komizt yfir skeið-
klukku til að skrá timann á
hlaupinu, var þó hjartfólgnastur
draumur allra að hlaupa með
skeiðklukku i lófanum eins og
Paavo Nurmi. Þess i stað keppt-
um við um það, hver gæti hlaupið
flesta hringi. Einn fullorðinn
maður,Gunnar nærbrók, sem var
svo kallaður af þvi hann átti ekki
alminnilegar æfingabuxur, tók
þátt i þessu þolhlaupi með okkur.
Hann fór jafnan rösklega af stað,
en við drógum á hann, og reyndin
var sú aö hann gafst upp eftir 25
hringi eða svo. Tuldraði hann þá
jafnan fyrir munni sér: Eigi er
við menn að eiga. Þá hófst venju-
lega dramatisk keppni milli
okkar Bjössa Veigu rolu, en svo
ar móðir hans kölluð af þvi að hún
þótti meiri vargur en aðrar
konur. Þessi keppni stóð venju-
lega meðan ratljóst var, þvi við
Bjössi vorum þrautsegir, þótt við
værum lifandi að drepast. Og auk
þess horfðu þær á Anna á Meisa-
stöðum og Lóa Péturs. Þær áttu
það til að bjóða okkur að skreppa
Framhald á 15. siðu.