Þjóðviljinn - 29.03.1973, Blaðsíða 7

Fimmtudagur 29, marz 1973. ÞJQDVILJINN — SÍÐA 7
Rúna (Hrönn Steingrimsdóttir), Pétur (Arnar Jónsson) og Manni (Jón Sigurbjörnsson).
Sigurftur Karlsson og Arnar Jónsson I hlutverkum sinum
,,Að vera hamingjusöm
99
Pétur og Rúna
eftir Birgi Sigurðsson.
Leikmynd:
Steinþór Sigurðsson.
Leikstjóri:
Eyvindur Erlendsson.
Pétur og Rúna. Ungmenni, sem
taka saman og fara aft búa i
„greni” ákveftin aft lifa eigin lifi,
utan vift kröfur og verftmætamat
þjóðfélagsins i kring — og verfta
hamingjusöm. Bæfti hafa risift
upp gegn umhverfinu. Rúna er
frá „góðu heimili”, en hefur brot-
izt þaðan. t lýsingu Péturs er
miklu meira borift frá hendi höf-
undar. Hann hefur verift i upp-
reisn frá þvi hann kom til vits;
skip föftur hans var skotift niður i
striftinu, móðir hans var i ástand-
inu, og hann er uppfullur af
beiskju gagnvart öllu þvi, sem
hún stendur fyrir. En aft þessu
turtildúfulifi steftja ýmsar hættur
auk fyrrnefndrar beiskju Péturs,
sem sifelldar heimsóknir móftur
hans magna upp i huga hans.
Hann hefur fengið vinnu i verk-
smiðju hjá bróður Rúnu, en kem-
ur þar smátt og smátt öllu i upp-
nám meft þvi aft vinna aðeins til-
skilda dagvinnu og labba siftan út
i sólskinift. Meft þessari einföldu
sjálfstæðisyfirlýsingu er Pétur
orftinn hættulegur; brátt taka
vinnufélagarnir aft fara aft dæmi
hans, og hrun blasir vift fyrirtæk-
inu. Bróftir Rúnu getur ekki losn-
að vift hann og reynir þvi að múta
honum til samstarfs, samtimis
þvi aö Rúna gerist veikari fyrir
verftmætamati umhverfisins.
Lokaátökin eru óumflyjanleg, og
þau gerast meft miklu braki. Höf-
undur leggst e<ki djúpt i samfé-
lagslýsingu, en hugmyndin er
óneitanlega mjög smellin. Um-
gerft Steinþórs Sigurftssonar er
falleg á einhvern sérstæðan hátt i
fábreytileik sinum og kallar
reyndar fram i hugann málverk
frá 4. áratugnum. Ljósabeiting og
staftsetningar i upphafi þátta eiga
sinn þátt i þessari sviðsmynd.
Leikritift er algerlega hefft-
bundift, en þaft er ekki að sjá, aft
hér sé á ferftinni byrjandaverk.
Þaft er þaulunniö og vinnur tals-
vert á vift nánari kynni, ýmis at -
rifti, sem virðast losaraleg, eru
betur grundvölluft en i fljótu
bragfti sést. Það væri synd aö
segja, að Birgi Sigurðssyni lægi
ekki mikið á hjarta, og hann er
ekki heldur að skafa af þvi. Til-
finningarnar flæða um sviftið,
viða er gripift til hástemmdra lik-
inga og spekimála, einkum i orft-
ræöum Péturs. Þannig liggur
hættan á fölskum tón alls staðar i
leyni vift minnstu mistök i svift-
setningu og hvern vott af óekta
leikaraskap. En sýningin fellur
ekki i þessa gryfju. Eyvindi Er-
lendssyni tekst i sviftsetningu
sinni aft gera áhorfendum þessi
átök trúverðug, stóru orftin ein-
læg og sönn aft vissu marki.
Reyndar vefst saman við megin-
átökin mikil og rikuleg kimni.
Fremstur fulltrúi hennar er
Manni, vinnufélagi Péturs, sem
Jón Sigurbjörnsson gerir frábær-
lega skemmtileg skil. Samspil
þeirra Péturs, Rúnu og hans, þeg-
ar hann reynir að minnka §penn-
una milli þeirra meft bröndurum
og skripalátum, eru meftal
skemmtilegustu atriða sýningar-
innar. Náskylt er þófið kringum
húsbóndastólinn i fyrsta þætti,
bráftfyndift atrifti meft sterkum
tilfinningalegum undirtónum, vel
skrifaft og skemmtilega útfært i
leik þeirra Karls Guftmundssonar
og Arnars Jónssonar.
Meft Pétri stendur sýningin efta
fellur, og vandasamt er aft koma
persónunni sannfærandi til skila.
Samkvæmt textanum virftist t.d.
ekkert þvi til fyrirstöðu aft gera
hann að einhvers konar mann-
kynsfrelsara, málsvara alls, sem
er einhvers virfti, en undir þvi
mundi leikritift ekki risa. Túlkun
Arnars Jónssonar (og leikstjór-
ans) er framúrskarandi vel
unnin og yfirveguð. Hann leggur
megináherzlu á þrjózku Péturs,
sem veldur þvi, aft hann hvikar
ekki, biturleika og prakkaraskap,
og persónusköpunin er i góftu
samræmi vift lýsingar á honum i
bernsku. Hrönn Steingrimsdóttir
(Rúna) myndar varla hæfilegt
mótvægi. Leikur hennar ber vott
um skilning á persónunni, en i
túlkuninni nær hún ekki til fulls
þeim tilfinningaskala, sem hlut-
verkið gefur tilefni til. Annars
magnast hún upp eftir þvi sem á
liður svo að e.t.v. er taugaóstyrk
aft einhverju leyti um aft kenna.
Hift fjandsamlega umhverfi
kemur fram i þremur persónum.
Kiddý, bernskuvinkona Rúnu, er
eins konar persónugervingur
„komaséráframveikinnar”, sem
þau kalla svo, og eru lögð ýmis
mjög fyndin tilsvör i munn. Leik-
ur Margrétar Helgu Jóhannsdótt-
ur var algerlega vift hæfi, irónisk-
ur og blæbrigftarikur og gervi
hennar skemmtilegt, þótt þaö
minnti kannski fullmikift á eigin-
konuna i Tiu tilbrigftum. Helztu
ógnvaldarnir eru auftvitaft for-
stjórinn bróftir Rúnu og móftir
Péturs. Sigurður Karlsson er hinn
myndugasti forstjóri og gerir
hlutverkinu beztu skil, ekki sizt i
draumafrásögninni og átökum
lokaþáttarins. Persóna móftur-
innar er sú eina, sem ekki er
nægilega undirbyggft frá hendi
höfundar. Þær hvatir, sem
stjórna gerftum hennar, eru ekki
alls kostar ljósar, nema þá öfug-
snúin þörf til aö ná sér niftri. Þessi
vöntun er siftur en svo leiknum aft
kenna: Sigriður Hagalin skilar
öllu þvi, sem vænta má — og
meira til. Persónusköpun hennar
er bráftsnjöll og jafnframt ólik
öllu, sem Sigriftur hefur áður
Aukið flug
Vift upphaf eldgossins i Vest-
mannaeyjum lagftist áætlunar-
flug Flugfélags tslands þangaft
niftur, en flogift var óreglulega og
flugvélar jafnan hafðar til taks aft
beiftni yfirvalda fyrstu þrjár
vikur eldgossins. Eftir þaft hófst
takmarkaö áætlunarflug. Þessu
fór fram um hrift, en um miðjan
marz ákvaft Flugfélag tslands, aft
morgunferft milli Reykjavikur og
Vestmannaeyja skyldi flogin
samkvæmt vetraráætlun, og er
brottför frá Reykjavik kl. 9:30
alla daga. Einnig eru flognar siö-
degisferftir fjóra daga i viku, á
þriftjudögum, fimmtudögum,
gert. Pétur spyröir þessar tvær
persónur skemmtilega saman i
bibliutilvitnun i leikslok. Sú sam-
tenging er ekki tilfallandi snjöll
hugdetta höfundar, heldur á hún
rætur i einni grundvallarhug-
mynd, sem verkinu er ætlaft aö
miftla, enda þótt deila megi um,
hversu til takist. Astandið, strifts-
gróftinn, lifsþægindakapphiaupift,
gróðafikn brófturins, feitu rott-
urnar á haugunum, allt er þetta
af sama toga i huga Péturs. Mót-
vægift er sett fram i tákni svolitils
hörpudisks, sem á eftir aft finnast
i fjörunni og gera alla menn gófta.
Þetta er auftvitaft billegt mótvægi
og er alveg á mörkunum að vera
framsetningarhæft i þrígang, en
einhvern veginn skilar það sér
samt eins og flest annað.
Þorleifur Hauksson.
til Eyja
föstudögum og sunnudögum.
Brottför frá Reykjavik er kl.
18:00 og brottför frá Vestmanna-
eyjum kl. 19:15.
Samkvæmt vetraráætlun
innanlandsflugs var gert ráö fyrir
17 ferftum i viku milli Reykja-
vikur og Akureyrar. Nú hefur
veriö ákveftift aft fjölga um eina
ferft, þannig aft 18 ferftir verði á
viku milli þessara stafta. Ferftin,
sem nú bætist vift er á miftviku-
dagskvöldum. Verða þá morgun-
ferftir og kvöldferftir alla daga
vikunnar, og miftdegisferftir á
mánudögum, m iftvikudögum,
föstudögum og sunnudögum.
12. Alþjóðaleikhúsdagurinn
Alþjóftaleikhúsdagurinn er
27. marz ár hvert. Alþjóða-
lcikhússtofnunin sendir ávarp
dagsins til allra landa, sem
eru aðiiar aft samtökunum.
Hér með fylgir ávarp 12.
Alþjóðaleikhúsdagsins, sem
aft þessu sinni cr eftir italska
leikstjórann Luchino Visconti
Mér virftist þróun i leikhúss-
málum hafa stefnt i þá átt, að
héðan af verfti aft krefjast af
leikhúsinu algildra sanninda,
sem geti lyft þvi á æftra svift,
opnaft þvi nýja frægftarbraut,
sambærilegt viö þaft, sem bezt
gerðist fyrr á timum. Ef ég
leifti hugann aft sögu leikhúss-
ins á þessari öld, hvar sem er i
heiminum, hafa ekki aðeins
komift þar fram nýjar kenn-
ingar, nýr skáldskapur og ný
tækni. Þar hafa lika orftið aðr-
ar breytingar. í fyrstu virtist
leikhúsift neyðast til aft hopa
vegna ofurþungans i sókn fjöl-
miftlanna, en eftir að hafa gert
sér ljóst raunverulegt eftli sitt
og hlutverk, hefur þvi tekizt að
ná fótfestu á ný. Þaft dróst
fram úr skugganum út i dags-
Ijósið, þegar þaft var orftið sér
meðvitandi um raunverulegt
gildi sitt, aft þvi bæri aft vera
sá staftur, þar sem mannleg
verftmæti og mannleg sam-
skipti mæla sér mót.
Veiku hliftarnar á leikhús-
unu — vonbrigðin, mistökin,
þaft sérkenni leiksýninga aft
vera aldrei nákvæmlega eins,
hættan á, að leikritift ,,falli”,
sem stöftugt er fyrir hendi allt
frá frumsýningu og hefur oft
reitt mig til reiði og komift
mér til aft hugsa feginsamlega
um hina endanlegu og
óbreytanlegu gerft kvik-
myndarinnar — allar þessar
veiku hliðar hafa einmitt staft-
fest þann skilning minn (og i
þvi er ég sammála Camus), aft
leikhúsið sé mannlegt i eftli
sinu.
Þvi aö um leift og leikhúsið
lýsir þeim breytingum, sem
verða á manninum og ein-
stökum þáttum i daglegu lifi
hans og venjum, þá eykur þaft
löngum mannsins til aft kom-
ast sem lengst, jafnvel ganga
fram af sér. Oftrum þræfti sýn-
ir þaft dýpstu sorg, geigvænar
hættur og dularfyllstu afkima
mannlegs lifs, en á hinn bóg-
inn rekur þaö innsta eftli þess
og sýnir manninn i stöftugt
nýju ljósi, þar sem skilningur
dýpkar á tilverunni og merk-
ing hinna ýmsu þátta hennar
verftur skýrari.
t dag hafa aftrir fjölmiftlar,
sem leikhúsift áftur ranglega
taldi keppinauta sina, i vax-
andi mæli tekift aft sér aö sjá
fólki fyrir hvers konar dægra-
styttingu. Leikhúsift hefur far-
ift varhluta af þessu og virftist
snauftara en áftur, en þaft
hefur þvert á móti auftgazt,
það hefur komift sterkara út úr
baráttunni. Nú, þegar leikhús-
ið þarf ekki aö sinna minni-
háttar verkefnum, hefur það
tekift að fást vift stærri og
mikilvægari viftfangsefni, eins
og mér finnst, aft þaft heffti
alltaf átt aft gera.
Þvi aft sé uppgötvun og lýs-
ing furftulegra og fjarlægra
hluta ætluft öftrum listgrein-
um, sem nota aðra tækni og
aftrar aftferftir, þá er hlutverk
leikhússins eftirfarandi: aft
taka til meftferftar sannmann-
leg verkefni, samfélag, sem
biftur einhvers og væntir sér til
hjálpræftis, óhagganleg
grundvallarsamskipti manna,
sem eygja von um betri tift.
Þaft er af þessari ástæðu,
sem maðurinn gengur til móts
vift sjálfan sig og örlög sin i
leikhúsinu (sem er orftiö
neftanjarðargrafhýsi, aft þvi
er sumir segja). Hann leggur
þar aft vefti trú sina og tilfinn-
ingar i leik, sem hefur tvieggj-
aft vald veruleika og imyndun-
ar. Leikhúsift, sem virtist
komiðá yzta glötunarbarm, er
nú aftur oröift þungamiðja
sameiginlegrar reynslu og
átaka. Þess vegna ganga
menn i leikhús i dag meft
„annars konar” hugarfari en
áftur. Nú er þaft orftift tákn
þess aft velja, gera fyrirfram
ráft fyrir ljósum og algildum
sannindum. Og þetta aftur-
hvarf til sameiginlegrar upp-
sprettu tilfinninga og sann-
leika ber i senn vott um ást og
auftmýkt.
Luchino Visconti