Þjóðviljinn - 04.04.1973, Qupperneq 4

4 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Miðvikudagur 4. april. 1973
I F.IKFF.I.AG AKUREYRAR
FJALLA-
EYVINDUR
Eftir Jóhann Sigurjónsson. Leikmynd: Magnús
Pálsson. Leikstjóri: Magnús Jónsson.
Halla og Eyvindur (Sigurveig Jónsdóttir og Þráinn Karlsson)
Það er einkennileg tilfinning að
sjá aftur Fjalla-Eyvind eftir að
hafa ekki leitt hugann að
leikritinu f langan tima. Að
undirrituðum læddist sú hugsun
i fyrsta þætti, að ef til vill .væri
þetta leikrit orðið úrelt og hætt að
höfða til manns.
Upphafsþættirnir tveir eru
öðrum þræði einhvers konar
glansmyndir af islenzku sveitalifi
og þjóðtrú, ætlaðar dönskum
áhorfendum. Ekki fer hjá þvi, að
þessi atriði verki sums staðar
barnaleg og óþörf á islenzka
áhorfendur nú. En þegar á leið
leikritið i hinni áhrifariku og vel
unnu sviðsetningu Leikfélags
Akureyrar, viku slikar efasemdir
eins og dögg fyrir sölu. Siðari
hluti leikritsins er svo meistara-
lega skrifaður og gefur svo rika
túlkunarmöguleika, að það á
vafalaust lengi eftir að hrifa leik-
húsgesti.
Sviðsetning Ejalla-Eyvindar
virðist lengstaf hafa fylgt talsvert
fastmótaðri hefð. Þjóðlifslýsingin
hefur t.a.m. skipaö mjög mikið
rúm sem eins konar rómantisk
óskamynd fortiðarinnar — og þá
óhjákvæmilega á kostnað megin-
hugmyndar leikritsins, sem
hverfist um samskipti og ást
þeirra útlaganna. I annan stað
hefur persónusköpunin verið með
upphafnara móti. Halla og
Eyvindur hafa komið fram sem
fagrir og frjálsbornir einstakl-
ingar, sem hlýða rödd ástar
sinnar og leggja ótrauð inn á óblið
öræfin með hana eina að leiðar-
ljósi. Slika túlkun virðist þó
skorta ákveðið jarösamband, þá
skapgerðarlýsingu, sem er nauð-
synlegur undanfari 4. þáttarins.
Það er einmitt einn af meginkost-
um sviðsetningar Magnúsar
Jónssonar hversu óbundin hún er
af viðtekinni hefð. Leikritið hefur
verið tekið til gagngerðs endur-
mats, og niðurstöðum þess er ég
yfirleitt algerlega sammála.
Meginatriði felst i persónusköpun
aðalpersónanna, eins og siöar
verður vikið að.
Þjóðlifsmyndin skipar tiltölu-
lega litiö rúm utan þess að gefa
framvindu leikritsins æskilegan
ramma. Andrúmsloftið kemst
samt fyllilega til skila, i stilfærðri
og listrænni leikmynd Magnúsar
Pálssonar, i fornlegri áferð bún-
inga, allt frá sauösvörtu og gráu
yfir i brúnt og mosagrænt.
Persónur þjóðsögunnar og
leikritsins eru auðvitað sitt hvað.
„Skapgerð Höllu er mótuð eftir
sál danskrar konuj’ skrifaði Jó-
hann Sigurjónsson i danska
útgáfu Fjalla-Eyvindar. Leikritið
fór að taka á sig fasta mynd vet-
urinn 1909—10, þegar Jóhann var
á ferðalagi suður i álfu ásamt ást-
konu sinni, sem þá var velmetin
kafteinsfrú. Siðasta þáttinn
samdi hann fyrst sem einþáttung,
en siðar prjónaði hann upphafið
framan við. Við þurfum reyndar
ekki að lita til sköpunarsögu
leikritisins til að sjá, að Halla er
aðalpersóna þess. Allt miðar að
þvi að skýra og dýpka mynd
þessara stórbrotnu konu, sem
fórnar öllu fyrir ást sina og lifir
aðeins i henni. Sigurveig Jóns-
dóttir fer með hlutverk Höllu á
mjög áhrifarikan hátt. Leikur
hennar er borinn uppi af rikri inn-
lifun og ástriðuhita, sem nær hæst
i átökum 4. þáttar. Þessi frum-
raun Sigurveigar i aðalhlutverki
á vegum Leikfélags Akureyrar er
mikill og eftirminnilegur leik-
sigur, sem hvergi ber skugga á
Eyvindur er lagður upp nokkuð
öðru visi i þessari sýningu en
tiökazt hefur. Oftast hefur hann
verið sýndur sem hetja og ofur-
hugi, eins konar glæsilegur ofjarl
öræfanna. En fyrir slikri túlkun
eru mjög hæpnar forsendur.
Þegar Eyvindur segir: ,,Ég er
auðugur. Ég er konungur fjall-
anna... Þegar ég reiðist, bólgna
fljótin og grjótið urgar botninn”.
er það aðeins þáttur i baráttunni
milli þeirra Höllu, hliöstætt þvi
atriði i 4. þætti, þegar Halla særir
hann til ástarjátningar með þvi
að þykjast hafa hlaupizt á brott
meðhonum af eintómrifáránlegri
ævintýraþrá. Sá skilningur, sem
Þráinn Karlsson og leikstjórinn,
leggja i hlutverkið, er fyllilega
sannfærandi. Eyvindur er vask-
legur, einlægur og drenglyndur i
meðförum Þráins, en langt frá
þvi að vera eins stór i sniöum og
Halla — og istöðulaus, þegar
raunverulega reynir á. Þessi
túlkun kemur vel heim og leggur
sálrænan grundvöll að átökunum
i 4. þætti, sem eru hápunktur leik-
ritsins.
Jón Kristinsson fer með hlut-
verk Arnesar. I 1. þætti er svolitið
erfitt að átta sig á túlkuninni.
Arnes mun eiga að vera hress og
kátur i þessum þætti til móts við
þunglyndið i 3. þætti. Þetta glað-
lyndi dregur Jón fram með þvi að
kumra á eftir flestum setningum,
en yfirbragð hans er ekki annars
verulega glaðlegt. Eins virðist
einhver beiskja runnin saman við
drykkjulæti hans i 2. þætti. Arnes
sýnir þannig hvergi það léttlyndi
sem honum er eignað, og nær þvi
ekki æskilegum andstæðuáhrifum
i átökunum gagnvart Höllu i 3.
þætti. Annars var leikur hans i
þvi atriði mjög góður og sannfær-
andi. Marinó Þorsteinsson
bregður upp snjallri og talsvert
skoplegri mynd af Birni hrepp-
stjóra og er mjög samkvæmur
sjálfum sér. Hópatriðin tvö
virðast vel af hendi leyst. Fyrsti
þáttur er nokkuð hægur og dauf-
legur sums staðar, en er lifgaður
af hressilegum leik Viðars
Eggertssonar i hlutverki
smalans.
Ég er sannfærður um, að
Akureyringar eiga eftir að sækja
þessa leiksýningu, en það er full
ástæða til að benda gestum af
öðrum landshornum á að láta
ekki þessa markverðu sýningu
fram hjá sér fara.
Þorleifur Ilauksson.
RAGNAR GUÐJÓNSSON SKRIFAR FRÉTTABRÉF FRÁ TROMSÖ
Norðmenn búnir að fá 8Y2
miljón hektólítra af loðnu
Tromsö i marzlok 1973.
Ég var vist búinn að gefa
ádrátt um að skrifa Þjóðvilj-
anum einhverjar fréttir af
ferðalagi minu hingað til
Norður-Noregs, ef þær væru
einhverjar að hafa. En þá
kemur nú spurningin: Hvað
eru fréttir?
Ég kom hingað til Tromsö
fyrir viku i ágætu veðri, en þó
var nokkur snjókoma. Hér
snjóaði ekkert að ráði, og náði
varla að festa snjó, fyrr en i
byrjun marz, en siðan hefur
snjóað drjúgt þvi nú er komið
um 1 1/2 m. snjóþykkni á jörð.
En veöur hér i eyjunum hefur
verið kyrrt, að sagt er, svo
ekki hefur dregið mjög i skafla
og þvi ekki teppt svo mikið
umferð.
Hér fyrir utan gluggann
minn er likneski af Amundsen
á stalli; er það i fullri likams-
stærð og andlitið horfir til suð-
urs. Ekkert aumkast ég nú
yfir karlinn þótt hann standi i
hné á stalli sinum i snjó og hafi
prestakraga og hvita húfu.
Hann fékk vist að reyna meiri
snjó, is og kulda en þetta.
Frostið s.l. nótt var 11 gráður.
Það þykja ekki fréttir hér
þótt mestur hluti loðnuaflans,
sem Norðmenn afla, streymi
hér i gegnum þetta 700—800 m.
breiða sund, sem er á milli
Tromseyjar og lands. En
svona er þetta samt. öll veiðin
er norður við Finnmörk, og
allar verksmiðjur hér norður-
frá eru fullmettaðar, svo skip-
in verða að sigla með aflann
5—6 daga siglingu suður með
landi. Svo það eru fleiri en
Isiendingar, sem hafa langt að
fara með loðnuaflann, en hér
er þó sá munur á, að þetta má
heita allt innan skerja þótt
farið sé til Kristjánssands og
Alasunds, en á báða þessa
staði hefur borizt mikill afli af
loðnu.
Hér i gegnum sundið og
undir brúna, sem tengir eyj-
una við land og er röskur km á
lengd, er alltaf straumur
loðnubáta, fullfermdir suður,
tómir norður. Ég spurði á
hafnarskrifstofunni hér hvort
talið hefði verið hvað mörg
skip og bátar færu hér um á
sólarhring. Nei, þeir hristu
bara höfuöin og glottu. En þótt
Tromseyingar gefi ekki einu
sinni hornauga verðmætun-
um, sem fljóta suður, eru þeir
ekki i neinum vanda, þvi hér
virðist vera nægilegt að
starfa.
Hér eru 2 sildar- eða loðnu-
verksmiðjur og þær taka bara
eftir þörfum. Annars hefur
þorsk- ufsa- og ýsuveiði verið
hér mjög treg i vetur. Ein-
hvern hér i ishúsi heyrði ég
segja, að þorskurinn væri að
verða búinn eins og allur ann-
ar fiskur, og hann bætti þvi við
að nú væru Bretar að reyna að
næla sér i þá siðustu við Is-
land.
Þegar landhelgisdeiluna við
Island ber á góma i viðræðum
við einhvern er þar alltaf
jákvæður tónn.
Ég hef fariö hér vestur i eyj-
ar og fundizt ég mæta þar litlu
islenzku fiskiþorpunum. Þar
iðar allt af önn, — landa fiski
úr smábátum, greiða net og
gera að fiski ýmist á bryggj-
um eða inni i húsi. 1 öðru
frystihúsinu út i Sommeröy
voru þeira að ganga frá loðnu
til frystingar fyrir Japans-
markað. Verkstjórinn sagði
mér, að þeir tindu úr það
mikið af hæng að hver pakki
innihéldi 60—65% af hrygnu,
og til væri að sortera þannig
að pakkinn innihéldi 100%
hrygnur, enda væri verðið þá
mjög gott. Ég talaði um að
þetta starf myndi nú kosta
nokkuð. Já, en við viljum láta
okkar fólk fá peningana fyrir
þetta starf heldur en selja
loðnuna ósortéraða fyrir
langtum minna verð. Hvað
gerið þið við hænginn, sem þið
tinið úr? Hann fer i dýrafóður.
Nú þessa dagana eru Norð-
menn sifellt að friða fleiri og
fleiri loönusvæði vegna hrygn-
ingar loðnunnar. Loðnan kom
upp að landi miklu norðar og
austar en i fyrra, og hrygning-
arsvæðið er mikið austar, svo
fiskifræðingar gera ekki ráð
fyrir að loðnan gangi hingað
vestur i sundin kringum
Tromsö, hvað þá suður til
Lófót eins og hún gerði i fyrra.
Samkvæmt dagblaðinu
„Lófótposten” i gær var
loðnuaflinn orðinn rúmlega 8
1/2 miljón hl. og þar af búið að
frysta 10 þúsund tonn fyrir
Japansmarkað.
Ekkert get ég sagt um
pólitikina hér, en svo mikið
veit ég, að blöðin hafa siðustu
viku eytt mikilli prentsvertu á
sjávarútvegsráðherrann,
Tryggva Olsen. Fyrst og
fremst vegna þess að hann gaf
sinum eigin togbát leyfi til
fiskveiða innan marka, sem
að visu aðrir bátar af sömu
stærð höfðu fengið. Þetta varð
mikiðhitamál i Stórþinginu og
voru sumir farnir að spá
stjórnarkreppu.
Ragnar Guðjónsson.
Frá Tromsö