Þjóðviljinn - 26.06.1973, Page 4

4 StÐA — ÞJ6ÐVILJINN Þriðjudagur 26. júni 1973.
Frakklandsforseta líður
„betur en dollaranum99
EINAR MÁR
JÓNSSON
SKRIFAR •
FRÁ PARÍS
Síöan Pompidou Frakklands-
forseti kom aftur úr íslands-
feröinni, hafa þær raddir gerzt æ
háværari, sem halda þvi fram að
hann sé alvarlega veikur. Viku-
blaöið L’Express hafði að visu
bent á það fyrr i vetur, aö for-
setinn hefði fitnað undarlega
mikið og snögglega siðustu
mánuði og verið óvenju oft fjar-
verandi frá störfum vegna „inflú-
ensu”, en önnur blöð höfðu ekki
tekið neitt undir það.
En þegar Pompidou birtist allt i
einu i sviðsljósinu i Reykjavik
frammi fyrir fjölda blaðamanna
og miljónum sjónvarpsáhorfenda
gátu menn ekki lengur orða
bundizt: hann hafði breytzt svo
mikið á fáum mánuðum, að hann
var orðinn næstum þvi óþekkjan-
legur. t staðinn fyrir þrekvaxinn
en kraftmikinn mann, var hér
kominn akfeitur maöur og
afmyndaður i andliti, sem átti
erfittum gang og jafnvel um mál.
Enginn — og sizt af öllu Banda-
rikjaforseti — gat lengur verið i
vafa um að eitthvað meira gengi
að honum en „inflúensa”. Þannig
var fyrsta afleiðing fundarins i
Reykjavik sú að leiða i ljós
alltæpa stöðu forsetanna beggja:
annar fárveikur og hinn búinn að
missa góðan hluta af valdi sinu og
áhrifum vegna mesta stjórn-
málahneykslis, sem land hans
hefur þekkt i öld. Bandariskur
diplómat lýsti vel tilfinningu
allra, þegar hann kvaddi
franskan starfsbróður sinn með
þessum orðum: „Næst þegar við
hittumst efast ég stórlega um að
viö vinnum enn fyrir þessar
beyglur! ”
Gestir gefa
læknisvottorð
Eftir þetta hafa öll blöð Frakk-
lands birt greinar um heilsu for-
setans, og eru blaðamenn yfirleitt
sammála um að honum beri
skylda til að skýra þjóðinni frá
heilsufari sinu, vegna þess að
rakalausar kviksögur um það
(honum voru eignaðir 15 mis-
munandi sjúkdómar og allir
banvænir) væru verri en sann-
leikurinn, hver sem hann væri.
En Pompidou svaraði þessu öllu
með skætingi. Þegar bandariskur
iöjuhöldur ávarpaöi hann i veizlu
og spurði hreinskilnislega
hvernig honum liði, svaraði
Pompidou aðeins: „Betur en
dollaranum!”
Gestir sem sóttu hann heim i
forsetahöllina skömmu eftir Is-
landsferðina luku upp einum rómi
um, að hann væri við staka heilsu,
og einn þeirra, þjóðhöfðingi frá
Afriku, taldi það þó bezt hvað
hann væri orðinn feitur, það höfð-
aði til fegurðarskyns þjóðar hans
og skyldu aðrir stjórnmálamenn i
Evrópu fylgja þessu fordæmi. . .
Það var ekki laust við að sumir
efuðust um að gestirnir hefðu tek-
ið það upp hjá sjálfum sér að gefa
Pompidou þessi „læknisvottorð”.
Skömmu siðar fór hann i
helgarfri til sveitaseturs sins i
Auvergne, og fór ekki út fyrir
hússins dyr nema til messu i
þorpskirkjunni. Hópur blaða-
manna þyrptist þá að til að skoða
útlit forsetans i návigi, en hann
æpti á þá: „Það er ykkur að
kenna að ég fer ekki út. Þið farið i
taugarnar á mér!”
En um sama leyti var tilkynnt
að hann myndi mjög draga úr
opinberum hátiðahöldum „til að
geta betur hvilt sig eftir inflú-
enzuna i vetur”.
Vikublaðið Express gerði þá
könnun á ástandinu. án þess þó að
skýra frá heimildum sinum, og
sagði siðan að Pompidou væri
undir stöðugu eftirliti einhvers
„sérfræðings”, en nafn hans (og
sérgrein) væru rikisleyndarmál.
Hann gengi undir kóbalt-geislun
og fengi cortisone i stórum
skömmtum. Þetta var hvorki
staöfest né borið til baka af opin-
berri hálfu, og hafa frönsk blöð
siðan birt langar greinar um það
hvaöa sjúkdóma cortisone væri
beitt við. En þeir eru margir og
misjafnir, allt frá gigt aö hvit-
blæði.
Forsetinn hefur skipt
sér af öllu
Þessi sjúkdómur Pompidous,
hvernig sem honum er varið,
hefur skyndilega vakið Frakka til
umhugsunar um það, hvað for-
setaveldi er tæpt. Undanfarna
mánuði hefur franskt stjórnarfar
stefnt hraðbyri til hreins forseta-
valds þrátt fyrir stjórnarskrána,
sem gerir ekki ráð fyrir sliku, og
eftir siðustu kosningar má heita
að Pompidou hafi verið einn á
sviöinu. Hann hefur skipt sér af
öllu og gefið út á fundum
stjórnarinnar yfirlýsingar um
helztu málefni, sem siðan hafa
verið birtar almenningi til
umhugsunar likt og orðskviðir
Maos oddvita. Hins vegar hefur
Messmer forsætisráðherra varla
komizt í fréttirnar, og litið ber á
öðrum ráðherrum nema þegar
þeir birta yfirlýsingar, sem bæta
viö og skýra spakmæli forsetans.
En orðrómurinn um veikindi
Pompidous hefur skyndilega
Georges Pompidou
Þamiig hcfur Pompidou breytzt á stuttum tíma. Fyrsta myndin er frá
IÍHÍ8, önnur myndin frá 1972 og sú siðasta var tekin fyrir sköinmu.
beint athygli manna að þvi, að i
þessu stjórnarfari er stjórnin öll
komin undir likamlegu og and-
legu ástandi eins manns. Fram-
tiðin sker úr um það, hvort þessar
áhyggjur Frakka nú muni hafa
einhver varanleg áhrif á
stjórnarfarið i landinu, en nú sem
komið er hefur þessi orðrómur
haft nokkrar afleiðíngar á stjórn-
málalif liðandi stundar.
Þannig litur nú út fyrir að áhrif
Pompidous (sem hafa sennilega
aldrei verið meiri en nú á sviði
alþjóðamála) séu að minnka i
Frakklandi sjálfu. Það er þó ekki
einungis orðrómurinn um veik-
indin, sem veldur þvi, heldur
hefur annað mál varpað nokkrum
skugga á almætti hans. Skömmu
eftir kosningarnar boðaði hann
nefnilega að hann myndi bráð-
lega leggja fyrir þingið frumvarp
um styttingu kjörtimabils
forsetans niður i 5 ár, en þó með
þvi skilyrði að þingmennirnir
samþykktu það eins og það væri,
en reyndu ekki að breyta þvi eða
bæta einhverju við það. Annars
myndi hann efna til þjóðarat-
kvæðagreiðslu! Þessi talsmáti er
dæmigeröur fyrir stjórnarhætti
Pompidous, en það kom fljótt á
daginn að þingmennirnir ætluöu
ekki að hlýða þessu. Ýmsir
miðflokkamenn vildu nota tæki-
færið og stofna embætti varafor-
seta. Vinstri menn (og reyndar
fleiri)vildu afnema hina frægu 16.
grein stjórnarinnar, sem gerir
forsetanum það kleift að taka sér
alræðisval um stundarsakir. Sem
sagt, Pompidou hætti við að
leggja frumvarpið fyrir þingið, og
af þvi að hann mundi allt of vel
eftir hrakförunum i þjóðarat-
kvæðagreiðslunni um Efnahags-
bandalagið i fyrra, vildi hann
heldur ekki hætta á nýja
þjóðaratkvæðagreiðslu.
Frumvarpið var þvi svæft, og
sýndi þessi álappalegi ballett að
vald Pompidous var ekki eins
ótvirætt og menn höföu haldiö.
Flokksbræður hans eru nú allt i
einu farnir að þora að óhlýðnast
skipunum hans, a.m.k. i orði. En
hitt er þó alvarlegra að ýmsir
þeir sem hingaö til hafa verið
skilyrðislausir stuðningsmenn
hans, hafa nú áttað sig á þvi, að
valdatimi hans kunni að verða
styttri en búizt var við og eru nú
að hugsa um að undirbúa fram-
tiðina.
Dulin
kosningabarátta
Þess vegna litur nú út fyrir að
e.k. dulin kosningabarátta sé að
hefjast i Frakklandi. Hennar
verður að visu ekkert vart vinstra
megin i stjórnmálalifinu — haft
er eftir Mitterrand i einkaviðtali,
að honum finnist þetta tal um
heilsufar forsetans heldur óvið-
kunnanlegt, en annars hugsar
hann mest um að undirbúa næsta
þing jafnaðarmannaflokksins —
en hún gerist nú æ meir áberandi
meðal stuðningsmanna stjórnar-
innar sjálfrar. Ýmsir þeirra bera
það jafnvel svo haglega til baka
að um neina kosningabaráttu geti
verið að ræða, að ekki verður hjá
þvi komizt, að taka eftir þvi, að
hún sé þeim ofarlega i huga. Það
eru nú einkum tveir menn, sem
taldir eru stefna að þvi að verða
eftirmenn Pompidous, Chab-
an-Delmas fyrrverandi forsætis-
ráðherra og Valery Giscard
d’Estaing fjármálaráðherra, og
þótt þeir hafi verið ráðherrar i
sömu stjórn árum saman hafa
þeir býsna ólika stefnu.
Giscard d’Estaing hefur orð á
sér fyrir að vera ósigrandi. Hann
aöhefst aldrei neitt nema að mjög
velathuguðu máli og skipuleggur
allar aðgerðir sinar löngu fram i
timann. Nú er eins og hann stefni
markvisst að þvi að vekja athygli
manna á viðtækum hæfileikum
sinum. 28. og 29. júni mun hann
stjórna hátið flokks sins i sirkus-
tjaldi skammt frá Paris og hefur
hann boðið þangað ýmsum
mektarmönnum til aö stjórna
umræðuhópum um ýmis mál,
sem snerta framtið Frakklands.
Fyrir utan þetta heldur hann
ræöur og kemur fram i sjónvarpi
— m.a. i kappræðum við
Marchais, leiðtoga kommúnista.
Framhald á bls. 15.
Fótboltakappinn i Chamalieres