Þjóðviljinn - 27.10.1973, Side 4

4 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Laugardagur 27. október 1973
Ágreiningur innan ríkis-
stjórnarinnar hefur ekki
náð til grundvallaratriða
Góöir félagar.
það hefir mikift veriö aö gerast
i landhelgismálinu s.l. 10 daga og
umræöur og skrif hafa orðiö mikil
um málið. För Ólafs Jóhannes-
sonar, forsætisráöherra, til Lond-
on og viðræður hans við breska
forsætisráðherrann hafa leitt til
þessara miklu umræðna, enda
verður að telja, að viðræður
þeirra forsætisráðherranna hafi
breytt stöðunni i landhelgisdeilu
okkar viö Breta í all-verulegum
atriðum.
Skrif um málið í blöðum siöustu
daga hafa siður en svo skýrt mál-
ið á fullnægjandi hátt, og vil ég
þvl nota þetta tækifæri til að
skýra máliö frá mlnu sjónarmiði.
Staðan í landhelgismál-
inu áður en forsætisráð-
herra fór til London
Afstaða okkar Islendinga til
hugsanlegra bráðabirgðasamn-
inga við Breta hafði verið skýrt
mörkuð i siðustu viðræðum okkar
við þá, sem fram fóru i Reykjavik
3. og 4. mai s.l.
Þá gerðum viö Bretum tilboð
um samkomulagsgrundvöll og
var þá miðað við:
1. Að gildistimi samkomulagsins
yrði til 1. mai 1975.
2. Að allir verksmiðju- og frysti-
togarar yröu útilokaðir frá
veiðum.
3. Að auk þess yrðu aðrir 30
stærstu togarar þeirra úti-
lokaðir.
4. Að lokuð yrðu breskum togur-
um sérstök bátasvæði fyrir
Vestfjörðum, Austfjörðum og
Norðurlandi.
5. Að lokuð yrðu 2 svæði af 6 með
hreyfanlegum grundvelli.
6. Að lokuð yrðu sérstök
friðunarsvæði, sem jafnframt
yrðu lokuð tslendingum.
7. Að afli Breta mætti ekki verða
meiri á ári en sem næmi 117
þúsund tonnum.
8. Að skýrt yrði tekið fram, að
framkvæmd samkomulagsins
yrði i höndum tslendinga.
Bretar höfðu hafnað þessum til-
lögum, en þó viljaö samþykkja
nokkrar tillögur okkar, en breyta
öðrum.
Nokkru áður en Ólafur
Jóhannesson, forsætisráöherra,
fór á fundinn i London, höfðu
Bretar orðið að draga herskip sin
og dráttarbáta út fyrir 50 milna
landhelgismörkin. Þeir höfðu lát-
iö undan i þessum efnum vegna
einarðlegrar framkomu okkar og
mikils þrýstings frá mörgum er-
lendum aðilum. Staða Breta i
deilunni við okkur var óumdeil-
anlega slæm. Framundan var
vetrartiminn, erfiðasti timi árs-
ins, jafnt fyrir bresku togarana
og bresku herskipin. Reynslan
hefur oft sýnt það áður, að her-
skipin eru ekki mikils megnug i
vetrarhriðum við tsland, þegar
dagur er stystur og þegar mest er
hætta á yfirisingu á fiskimiðun-
um. Allt vann einnig með okkur á
alþjóðavettvangi, en staða Breta
fór síversnandi. Þannig var stað-
an, þegar forsætisráðherrarnir
tóku að ræða málið i London.
Skýrsla ólafs Jóhannes-
sonar forsætisráðherra
Það valíti strax athygli allra,
sem lásu skýrslu forsætisráð-
herra af fundinum i London, að
þegar hann kom á fund sins
breska starfsbróður, hafði sá
breski, sem þó hafði boðað til
fundarins, engar nýjar tiilögur
fram að leggja í málinu.
Það varð þvi að vera verk
Islenska forsætisráðherrans að
hefja umræður um málið og
leggja fram hugmyndir og siðar
beinar tillögur. Forsætisráðherra
tslands sagði i upphafsmáli sinu,
aö til mála kæmi að semja til 1
1/2-2 ára og að heildaraflamagn
Breta gæti orðið 130 þúsund tonn á
ári. Hér var um talsvert frávik
frá fyrri tillögum tslendinga að
ræða, og siðar lagði Ólafur
Jóhannesson, forsætisráðherra,
svo fram tillögur um umræðu-
grundvöll, sem einnig gáfu kost á
nokkrum minni niðurskurði skipa
af Breta hálfu, en áður haföi verið
lagt til. Ljóst er af frásögn við-
ræðnanna, að Bretar hörðnuöu i
afstöðu sinni, þegar fram i sótti
og um tima leit helst út fyrir, að
upp úr viðærðum slitnaði. Bretar
féllust þó á hugmyndir forsætis-
ráðherra okkar að lokum með
nokkrum efnisbreytingum, sem
greinilega voru okkur verulega i
óhag.
1 lok viðræðnanna lýsti Ólafur
Jóhannesson þvi yfir, að hann
væri ekki ánægður og vildi þvi
ekki lofa neinu um stuðning viö
þau samkomulagsdrög.sem fyrir
lágu að lokum. Hann myndi hins
vegar taka tillögurnar með sér
heim og leggja þær fyrir Islensku
rikisstjórnina.
Meðferð málsins heima
Forsætisráðherra lagði málið
fyrir rikisstjórnina eins og hann
hafði lofað og óskaði siðan eftir
umsögn flokkanna um málið.
Þingflokkur Alþýðubandalags-
ins gerði samdægurs ályktun um
málið og er meginefni hennar
þetta:
„Þingflokkurinn hafnar tillög-
um Breta algjörlega sem óað-
gengiiegum. Tillögur Breta fela i
sér eftirtaldar breytingar frá
áður samþykktum lokatillögum
tslendinga i viðræðunum, sem
fram fóru i Reykjavik 3. og 4. mai
s .1.:
1. Fækkun skipa er all-miklu
óhagkvæmari fyrir tslendinga.
1 stað þess, að gert var ráð
fyrir, að 30 stærstu togarar
Breta, auk verksmiðju- og
frystiskipa, fengju ekki leyfi, er
nu gert ráð fyrir, að 15 stærstu
skipin fái ekki leyfi og 15 af
minni gerð. Sennilegt er, að
þessi breyting gefi Bretum
möguleika á að afla hér 15-20
þúsund tonnum meira á árs-
grundvelli, en samkv. tillögum
tslendinga.
2. Lokun veiðisvæða er minni, en
samkv. tillögum tslendinga.
Tillaga Breta gerir ráð fyrir, að
aðeins 1 svæði af 6 verði lokað i
einu, en samkv. tillögum
tslendinga áttu 2 svæði að vera
lokuð i einu. Hér er um mikla
breytingu að ræða til óhagræðis
fyrir okkar útgerð. Sennilegt
er, að Bretar geti veitt 15-20
þús. tonnum meira á ársgrund-
velli vegna þessarar breyting-
ar.
3. Þá er gert ráð fyrir i tillögum
Breta, að samningstimabilið
verði 2 ár, eða væntanlega til 1.
nóvember 1975. Samkv. siðustu
tillögum tslendinga var miðað
við, að samningstimabilið yrði i
lengsta lagi til 1. mai 1975. Hér
er gert ráð fyrir of löngu
samningstimabili og engin
sanngirni i, að tslendingar
bindi sig það lengi, án þess að
um nokkra viðurkenningu sé að
ræða á landhelginni að þeim
tima liðnum. Væri samningur-
inn gerður samkv. tillögum
Breta gætu þeir veitt hér i 3 ár
og 2 mán. frá útfærsludegi
okkar 1. september 1972.
4. Samkvæmt tillögum Breta
liggur ekki fyrir nein formleg
viðurkenning á þvi, að
tslendingar hafi óskorað vald
um framkvæmd samkomu-
lagsins. t samkomulaginu
veröur að standa skýrum stöf-
um, aö Bretar viöurkenni rétt
tslendinga til að úrskurða,
hvort um brot hefir veriö að
ræða, eða ekki, og til að svifta
viðkomandi brotlegan aöila
veiðiheimild, — þ.e. taka
veiðileyfi af skipi.
5. Tillögur Breta eru settar fram,
sem úrslitakostir , þ.e.a.s.
tilkynnt er að samþykkja verði
tillögurnar eins og þær eru, eða
hafna þeim. Mótmæla verður
slikum úrslitakostum Breta
sem gjörsamlegá óaögengi-
Rœða Lúðvíks
Jósepssonar
um
landhelgismálið
á aðalfundi
Alþýðu-
bandalagsins
í Reykjavík
í fyrradag
legum, þar sem þeir hafa auk
þess beitt okkur hernaðarlegu
ofbeldi og hóta enn að gripa til
þess, ef haldið veröur uppi eöli-
legri landhelgisgæslu.
Um þessa samþykkt hefir
ýmislegt verið skrifað og mikið
gert úr þvi af hálfu stjórnarand-
stæðinga, að i samþykktinni fæl-
ist árás á Ólaf Jóhannesson, for-
sætisráðherra.
Slik túlkun er röngog auðvitað
sett fram af andstæðingum rikis-
stjórnarinnar i þeim tilgangi að
veikja samstöðu i stjórninni og
reyna að fella hana.
Samþykkt þingfiokks
Alþýðubandalagsins átti fyrst og
fremst aö lýsa afstööu okkar
Alþýöubandalagsmanna til efnis-
atriða málsins.
Við vorum ósamþykk þýðingar-
miklum efnisatriðum eins og þau
komu okkur fyrir sjónir.
Það atriði samkomulagsupp-
kastsins, sem við töldum lakast,
varðaði ákvæðið um valdið til
framkvæmda á samkomulaginu
þ.e.a.s. lögsöguvald okkar á fiski-
miðunum. Það var skoðun okkar,
að það orðalag, sem fyrir lá um
það atriði, tryggði ekki nægilega
vel, að islenskir löggæslumenn
einir hefðu vald til þess að refsa
fyrir brot á samkomulaginu.
Athugasemdir okkar um þetta
atriöi eru nú i rauninni viður-
kenndar af öllum, og svo að segja
allir hafa nú tekiö undir kröfu
okkar um það, aö þetta atriði
verði aö vera alveg ötvirætt.
Nú hefir Ólafur Jóhannesson,
forsætisráðherra, skýrt opinber-
Iega túlkun sina á þessu oröalagi
samkomulagsins. I túlkun sinni
segir hann, að út frá þvi verði
gengið og á þvi byggt, aö islenxk-
ir löggæzlumenn einir hafi valdið
til að fella dóm yfir brotlegum
aðila og svipta hann þar með leyfi
til áframhaldandi veiða innan 50
milna markanna.
Með þessari túlkun forsætisráð-
herra er vissulega mikið fengið,
enda hefir hann sagt, að mótmæli
Bretar þessari túlkun séu for-
sendur samkomulagsins brostn-
ar.
Ákvarðanir rikisstjórn-
arinnar i málinu
Nú hefir rikisstjórnin orðið
ásátt um framhaldsaðgerðir i
málinu.
A fundi sinum s.l. þriðjudag
samþykkti rikisstjórnin aö láta
vinna að gerð uppkasts að sam-
komulagi, sem byggt yrði á
skýrslu forsætisráðherra af fund-
unum í London,og aö leitast yrði
viö að fá fram lagfæringar og
skýringar á þeim atriðum, sem á
milli báru I tillögum forsætisráð-
herra islands og tillögum Breta,
og „viðunandi launs” á öðrum at-
riöum málsins, sem ekki voru
rædd i London.
Með þessari ákvörðun og þeim
fyrirvara, sem við ráðherrar
Alþýðubandalagsins tókum fram
I sambandi við samþykkt þessa,
er málið enn komið á nýtt stig. Sá
fyrirvari, sem við létum fylgja
samþykkt rikisstjórnarinnar, var
þannigt
1. Að skýrt komi fram af hálfu ts-
lendinga, að ákvæöin um fram-
kvæmd samkomulagsins beri
að skilja á þann veg, sem for-
sætisráðherra ólafur'"fJcf
Jóhannesson neiur iumau yau,
þ.e.a.s., að islensk yfirvöld ein
hafi ákvöröunarvaldið um það
að svipta skip veiðileyfi, hafi
það gerst brotlegt við ákvæði
samkomulagsins að dómi
islenskra löggæslumanna.
2. Að ákvæði um friðunarsvæði
verði þannig, að ekki sé aöeins
gert ráð fyrir þeim friðunar-
svæðum, sem þegar hafa verið
ákveöin, og friöunartimi heldur
ekki fastbundinn, — heldur
standi opiö fyrir islensk stjórn-
völd að ákveöa friöunarsvæöi
og friðunartima, enda sé þá
gert ráð fyrir, að slikar
friöunarreglur gildi jafnt fyrir
tslendinga og útlendinga.
3. Að unnið verði að þvi, að 2
svæði af 6 veröi lokuð hverju
sinni i staö 1 af 6 og þess gætt,
að lokunartimi veiðisvæðis
verði útgerð tslendinga að sem
mestu gagni.
4. Að unnið verði að þvi, að gildis-
timi samkomulagsins verði
ekki lengri en til 1. mai 1975.
Fullkomin samstaða er i rikis-
stjórninni um að vinna að þvi
að fá fram allar þessar breyt-
ingar.
Fullkomiö samkomulag var i
rikisstjórninni um að vinna að
málinu á þessum grundvelli.
Afstaða stjórnarand-
stöðunnar
Afstaða stjórnarandstöðunnar
til þess sem verið hefir að gerast
i landheligsmálinu að undanförnu
hefir fáum komið á óvart. Ljóst er
af skrifum stjórnarandstöðublað-
anna, að þau fagna þeim til-
lögum, sem fyrír liggja frá Bret-
um, og telja sjálfsagt, að
tslendingar slaki til fyrir þeim frá
sinum fyrri tillögum. Fögnuður
þeirra er þó mestur yfir þvi, aö nú
telja þau, að um verulegan
ágreining sé að ræöa innan rikis-
stjórnarinnar. Eins og jafnan
áöur, þegar skiptar skoöanir
koma fram hjá stjórnarflokkun-
um, eða I hópi einstakra stjórnar-
stuðningsmanna, þá brenna þeir i
skinninu, forystumenn gömlu við-
reisnarflokkanna og tala i sifellu
um, að rikisstjórnin sé að falla.
Þeir Alþýðublaðsmenn voru
komnir svo langt i ákafa sinum I
þetta skiptið, að þeir voru farnir
aö birta myndir af væntanlegum
forsætisráðherra,og auðvitað var
þaö hinn nýi formaður ihaldsins,
Geir Hallgrimsson, sem átti að
verða næsti forsætisráðherra.
Sá ágreiningur, sem fram hefir
komið innan rikisstjórnarinnar
aö þessu sinni um landhelgismál-
ið, hefir ekki náð til grundvallar-
atriða málsins heldur vissra
framkvæmdaatriða. Það er skoð-
un okkar Alþýöubandalags- ’
manna, að staða tslendinga i
landhelgismálinu sé sterk og
sterkari en hún hefir nokkru sinni
verið til þessa.
Við teljum, að af þeim ástæðum
verði að fara varlega i eftirgjöf aö
kröfu þeirra, sem reynst hafa
okkur verstir i landhelgismálinu.
Auðvitað játum við, að það
getur alltaf verið nokkuð álita-
mál, hvort fremur eigi að gefa
nokkuð eftir og fá frið, eða halda
baráttunni áfram.
Við viljum með afstöðu okkar
tryggja, eftir ýtrustu getu, aö lög-
söguvald okkar á fiskimiðunum
sé viðurkennt og að lokun veiði-
svæða fyrir breskum togurum
yröi sú, sem áður haföi verið
ákveðið,og samkomulagið yrði
ekki til lengri tima en 1 1/2 árs.
Sú afstaða, sem við höfum tekið
til málsins, hefir orðið til þess, að
reynt verður til hins ýtrasta að ná
fram þessum atriðum. Hitt höfum
við Alþýðubandalagsmenn alltaf
gert okkur ljóst, að við ráðum
ekki einir tilboðum i landhelgis-
málinu, um þau þarf að nást sam-
komulag á milli flokka.
Ritstjórar Morgunblaðsins
fagna þvi nú ákaft, að ákveðið
hafi verið að ég skuli ekki koma
frekar en orðið er að samninga-
viöræðunum við Breta. Sá
fögnuður blaðsins er auðvitað i
samræmi við það, að það hefir
haldið þvi fram, að samkomulag
við Breta hafi strandað á kröfu-
hörku minni.
Fögnuður Morgunblaðsins i
þessum efnum er byggður á mis-
skilningi eins og svo oft áður.
Engin samþykkt hefir verið gerð
um það að breyta vinnubrögðum i
tilraunum til samkomulags-
gerðar við Breta.
A meðan rætt er um málið af
embættismönnum verður þaö
eins og áður, gert af embættis-
mönnum úr utanrikis- og sjávar-
útvegsráðuneytunum, samkvæmt
eöli- og efni málsins. Utanrikis-
ráöherra mun ræða við sendi-
herra Breta eins og hingað til, en
komi til formlegra sendinefnda-
viðræðna, þá verður sami háttur
hafður á og áður.
Hugsanlegur samkomu-
lagsgrundvöllur
Ekki er enn hægt að segja um
þaö, hvort samkomulag tekst í
deilunni við Breta, þó að i megin-
atriðum verði byggt á tillögum
Ólafs Jóhannessonar, forsætis-
ráðherra.
Ég vil leggja á það áherslu, að
þó að þær tillögur geri ráð fyrir
Framhaid á bls. 14