Þjóðviljinn - 09.07.1974, Qupperneq 6

6 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN ÞriPjudagur 9. júll 1974
af erlendum vettvangí

Næsta vígbúnaöarkapphlaup
Bandarisk flugvélamóöurskip eru þung á metum i tafli flotans um miklar fjárveitingar og slðan yfirráö
yfir siglingaleióum I þriója heiminum. Orustan um ”Dicgo Garcia” er aóeins byrjunin.
Fjölmörg ríki við Indlandshaf hafa barist fyrir
friðlýsingu þess. Bandaríkin eru á öðru máli
hefst
Bandariski flotinn teflir
nú þá skák á Indlandshafi,
sem vel gæti leitt Banda-
rikin inn í vígbúnaðar-
kapphlaup, sem gæti orðið
miklu umfangsmeira og
dýrara en eldflaugakapp-
hlaupið við Sovétmenn á sl.
áratug.
Nýlega hefur varnarmálaráðu-
neytið bandariska beðið þingið
um 29 miljónir dala til að stækka
bandariska bækistöð á Diego
Garica, örsmárri eyju um 2000
km fyrir sunnan Indland. Um er
að ræða fjárveitingar til að lengja
flugbraut eyjarinnar i 3700 metra
svo að B52 sprengjuflugvélar geti
lent þar, og til að bæta höfn eyjar-
innar svo að þar geti flugvéla-
móðurskip athafnað sig.
En það sem i raun er um teflt er
eins risavaxið og Diego Garcia er
litil. Spurt er að þvi, hvort banda-
riski flotinn, sem þegar er rikj-
andi deild bandarisks herstyrks,
geti með þessari fjárveitingu haf-
ið vigbúnaðarkapphlaup, sem
kosta mundi tiu miljarði dala —
og miðaði að eftirliti með þýðing-
armestu oliuflutningaleiðum
heims.
Ný stefna
Það er ekki nýtt að flotinn hafi
hug á Indlandshafi. Þegar árið
1967, löngu fyrir „oliukreppu”,
höföu sérfræðingar innan hans
lagt fram drög að „herstjórnar-
list á suðurhveli jarðar”, en þar
er að finna ýmis þau hráefni, sem
iðnaður Japans, Vestur-Evrópu
og Bandarfkjanna má sist vera
án.
Þessi þróun fól i sér hægfara
uppbyggingu flotans á Indlands-
hafi. Með það fyrir augum,
aö undirbúa ekki aðeins sameigin-
leg afskipti bandariska flotans og
hersins af striði, svipuðu þvi, sem
háð var i Vietnam, heldur að taka
undir sitt eftirlit sjóflutningaleið-
ir i hlutum þriðja heimsins.
Víetnam tafði
Vietnamstriöið kom lengi i veg
fyrir, að þeir, sem aðhylltust
„suðurhvelsstefnu”, færu með
sigur innan flotans.
En eftir þvi sem dró úr hernað-
arumsvifum USA i Vletnam, tóku
herfræðingar flotans aftur að
horfa til suðurs i rikari mæli.
Þegar Indverjar og Pakistanir
börðust 1971, var bandarisk. flota-
sveit með flugvélamóðurskipi allt
i einu send inn á Indlandshaf, og
Sjöundi flotinn (Kyrrahafsflot-
inn) fékk umdæmi sitt stækkað
sem þvi svaraði. Engu að siður
var hin opinbera stefna óbreytt.
Indlandshaf átti að vera mjög
neðarlega á verkefnaskrá flotans.
í byrjun 1973 gekk Laird varnar-
málaráðherra svo langt, að skrifa
ýmsum máttarstólpum flotans
bréf, þar sem hann bað þá að
halda Indlandshafi utan við opin-
berar kappræður i Bandarikjun-
um. Og sagt var, að bandariskir
embættismenn hefðu lofað rússn-
eskum kollegum þvi undir fjögur
augu, að þeir mundu ekki gera
neitt það á þvi hafi, sem leitt gæti
til vigbúnaðarkapphlaups milli
risaveldanna þar.
En þessu loforði var slátrað eft-
ir striðið I Miðjarðarhafsbotni i
fyrrahaust. 30. nóv. var tilkynnt,
að flugvélaskipið Hancock hefði
siglt inn á Indlandshaf og siðan þá
hefur bandarfsk flotadeild með
flugvélamóðurskipi svo til stöð-
ugt verið þar. Þarna hafði orðið á
stefnubreyting.
Hvers konar skip?
Bandariski flotinn hafði undir
forystu Zumwalts aðmiráls, sem
nú er að láta af störfum, tryggt
sér bróðurpartinn af fjárveiting-
um til hermála. En þrátt fyrir
aukinn fjáraustur, hafa upphæð-
irnar ekki nægt til að greiða þann
stjarnfræöilega kostnað sem hin
nýju vopnakerfi krefjast. Þvi
reyndi Zumwalt að mæta vandan-
um með þvi að breyta flotanum
og byggja hraöskreiðari, smærri
og ódýrari skip.
í samræmi við þetta samþykkti
flotinn með semingi, að 1980
skyldi flugvélamóðurskipum
hans fækkað úr 15 I 12 (að með-
töldum þeim nýju, sem verið er
að smiða, og kosta miljarð dala
stykkið). En nú virðist sem flot-
inn sé að reyna aö fá ákvörðun
Zumwalts breytt undir forystu
hins nýja yfirmanns sins, Hollo-
ways, sem áður stjórnaði Enter-
prise, kjarnorkuknúnu flugvéla-
móöurskipi. Ef fiotinn getur feng-
ið þingiö til að byggja mikil
mannvirki á Diego Garcia, væri
hann kominn langt með að festa
flotadeild með flugvélamóður-
skipi á Indlandshafi.
Eins og Zumwalt hafði á sinum
tima bent á, mundi þetta þýða, að
ekki væri hægt að halda uppi
þeim umsvifum á Indlandshafi
með þeim fjölda flugvélamóður-
skipa, sem Bandarikin ætluðu sér
að reka um 1980. Að óbreyttum
flotastyrk á Miðjarðarhafi og
Kyrrahafi þýðir rekstur flugvéla-
móðurskips á Indlandshafi, að
afturkölluð sé fyrri ákvörðun um
fækkun flugvélamóðurskipa.
Risaf járhæðir
Þess I stað munu Bandarikin
byggja ný flugvélamóðurskip á
næsta áratug.
Kjarnorkuknúið flugvélaskip
kostar nú um 3 miljarði dollara
með flugvélum og fylgiskipum,
og er þá ekki tekið tillit til vænt-
anlegra verðhækkana. Og þar eð
skv. útreikningum flotans er þörf
á tveim flugvélaskipum til að
styðja við bakið á þvi skipi, sem
er I „virkri þjónustu”, mun
kostnaðurinn við að reka flug-
vélamóðurskip á Indlandshafi
fara upp i tiu miljarði dollara eða
meira. (Menn skilja fyrst hvað
þetta þýðir ef á það er bent, að
lagt er til að her, floti og flugher
fái samtals 99 miljaröi dollara á
fjárlögum næsta ár, en það væri
samt algjört met.)
Þegar i fyrra samþykkti
bandariska þingið hina umfangs-
miklu áætlun flotans um að smiða
flota af „Trident”-kafbátum, og
kostar hver þeirra miljarð doll-
ara. „Skærufloti” sá með freigát-
um, vængbátum og öðrum léttum
skipum, sem Zumwalt átti hug-
mynd að, mun einnig verða smið-
aður. Þvi mun ný áætlun um efl-
ingu flugvélamóðurskipaflotans
gera flotanum kleift að sölsa und-
ir sig bróðurpartinn af hernaðar-
útgjöldum landsins. Það mun
gera að veruleika ,,draum”Zum-
walts um 50 miljarði dollara til
nýsmiði á herskipum að veru-
leika. Var einhver að tala um
bruðl i sveltandi heimi?
Hin sovéska
skelfing
Eins og áður halda talsmenn
flotans mjög á lofti hættunni af
hinum sovéska flota. (Einn þeirra
hefur undir rós kallað sovéska
flotann helstu tekjulind hins
bandarlska.) Mánuðum saman
hefur verið hamraö á, að Rússar
hafi „þrengt sér” inn á Indlands-
haf.
Rússar hafa herskip á þessu
svæði, en samt benda likur til að
það séu fá svæði þar sem þeir sið-
ur vildu lenda i andstöðu við
bandariskt flotaveldi, enda væru
þeir illa settir i þeim efnum frá
byrjun.
Enginn vafi er á, að Sovétrikin
láta kjarnorkukafbáta sveima
um á svæðinu, eins og Bandarikin
gera. En þar skilur á milli, að So-
vétrikin hafa engin flugvélamóð-
urskip, engar flugsveitir á eftir-
litsflugi, engar landgöngusveitir,
sem um munar, og aðflutnings-
leiðir þeirra eru alla leið til Vladi-
vostok við Japanshaf eða þá
Svartahafshafna.
Sovéskar bækistöðvar?
Rússar hafa engar flotastöðvar
við Indlandshaf, enda þótt tals-
menn bandariska flotans bendi á
þrjú svæði, þar sem þeir telja
vera um að ræða verulega fram-
sókn sovéskra: Indland, Berbera
i Sómaliu við innsiglinguna til
Rauðahafs og Umm Kasr i Irak.
Indverjar hafa aldrei boðið So-
vétrikjunum nein flotastöðvafrið-
indi, þrátt fyrir mikla sovéska
hernaðaraðstoð til þeirra, og
koma eins fram við þau og
Bandarikin i þessum efnum.
Umm Kasr er ofnotuð höfn,
sem sovéskir tundurspillar heim-
sækja öðru hverju — en aðeins
með sérstöku leyfi íraksstjórnar I
hvert skipti.
Berbera er litt útbúin bækistöð
en þar er djúp höfn. Þetta er eini
staðurinn á Indlandshafi, sem so-
véskir tundurspillar hafa nokk-
urnveginn frjálsan aðgang að.
Allsstaðar annarsstaðar hafa þeir
ekki rétt til annars en varpa akk-
erum.
Ekkert af þessu getur vakið upp
sérlega skelfilega mynd af so-
vésku flotaveldi á Indlandshafi. I
skýrslu frá bandarisku leyniþjón-
ustunni, CIA, um svæðið segir, aö
Sovétmenn vildu helst draga úr
nærveru sinni þarna, en séu nú
smeykir við, hverju bandariski
flotinn kunni að taka upp á. Þessa
skýrslu hefur greinarhöfundur
barið augum.
Forræði Bandaríkjanna
Talsmenn bandariska flotans
segja nú, að diplómatiskt frum-
kvæði Kissingers i Egyptalandi,
en hann lætur bandariska flotann
vinna i að opna Súesskurð, sé
mikill ávinningur fyrir sovéska,
vegna þess að með opnun skurð-
arins muni siglingaleið flota
þeirra frá Svartahafi til Indlands-
hafs styttast að miklum mun.
En i raun er opnun skurðarins
liður i þvi tafli, að fá stuðning á
þingi við þá flotaforingja, sem
vilja hreiðra um sig á Indlands-
hafi. Og auk þess er opnun skurð-
arins i sjálfu sér litilvæg áhætta,
það tekur ár aö opna hann én
Bandarikjamenn gætu lika lokað
honum á einum degi ef þurfa
þætti.
1 raun er ekki nema eitt stór-
veldi, sem i dag getur rofið þær
siglingaleiðir, sem mikill hluti af
oliuflutningum heimsfer um. Það
eru Bandarikin, en floti þeirra er
nú á góðum vegi með að ná fullum
yfirráðum á Indlandshafi. Ef það
tekst, mun Bandarikjastjórn ekki
aðeins getað haldið andstæðing-
um sinum i gislinu, heldur og iðn-
væddum og oliuþurfandi banda-
mönnum sinum eins og Vestur-
Evrópu og Japan.
(Byggt á grein frá Pacific News
Service eftir Tom Engelhardt.)
Innan skamms birtum við aðra
grein, þar sem skýrt er frá viö-
leitni til að koma á nýju, en
óformlegu hernaðarbandalagi við
Indlandshaf undir bandariskri
forystu. Einn aðila er Suður-
Afrika.)