Þjóðviljinn - 09.07.1974, Síða 7

Þriöjudagur 9. júli 1974 ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA 7
Endurminningar
Pablo Neruda
Annar hluti
1 fyrsta hluta endurminninga þeirra, sem Pablo
Neruda skrifaði fársjúkur siðustu dagana sem hann
lifði, fjallaði hann um baráttu sina fyrir rétti námu-
manna er hann var kosinn þingmaður kommúnista
undir lok striðsins. 1 þessum kafla vikur Neruda að
atburðum, sem eru miklu nær i tima og leiddu til
þess að vinur hans, Salvador Allende, var kosinn
forseti.
HVAÐ EF ÉG YRÐIALLT í EINU
KOSINN FORSETI?
Ég var næstum allt árið 1969 á
Isla Negra. A morgnana kemur
aðfalliö eins og verið sé að hnoða
óendanlega mikið af deigi. Og
brimlöðrið reið þessu mikla deigi
sem lyfst hafði tir isköldum djtip-
um.
Á veturna er sjórinn kyrrlátur
og hulinn þoku. Þokan blandast
reyknum tir arni okkar, sem við
aldrei koma i staðinn fyrir aö
skrifa.
A einu ári fylli ég nokkrar
minniskompur. Þær liggja á við
og dreif heima hjá mér þessar
minniskompur, saumaðar saman
með grænum þræði kvæða minna.
Ég hefi fyllt margar slikar og
margar þeirra hafa orðið að bók-
um, tekið hamskiptum frá hvild
Forsetaframboð
Morgun einn árið 1970 heim-
sóttu mig á Isla Negra aðalritari
flokks mins og nokkrir félagar
aðrir. Þeir lögöu til, að ég byði
mig fram til forseta. Þeir ætluðu
að leggja þetta framboð fyrir þá
sex flokka, sem áttu aðild aö Ein-
Stormsveipur
Samt sem áður var eins og
stormsveipur færi um landið,
þegar tilkynnt var um framboð
mitt morguninn eftir. Ég var alls-
staðar boðinn og velkominn. Mót-
tökur þtisunda manna, sem föðm-
uðu mig að sér, kysstu mig og
augað eygði og meira að segja
upp eftir trjánum.
Ég þekkti frambjóðandann.
Þrisvar áður hafði ég ferðast
með honum með ljóðalestri og
ræðuhöldum á ferðum hans um
þetta mikla land. Þrisvar sinnum
hafðihann, með sex ára millibili,
barist i forsetaksoningum af
dæmafárri harðfylgni. Hann sigr-
Strið við ströndina, hinar fullkomnu fylkingar farfuglanna....
AUende var gjörsamlega óþreytandi. Aðrir gátu
ekki fylgt honum eftir.
kveikjum upp I á degi hverjum.
Hvítur sandurinn á ströndinni
magnar einmanaleika þessa
staðar — það er sem jörðin sé enn
óbyggð. En ekki skuluö þið samt
halda, að ég kunni illa við manna-
ferð á sumrin. Ég dáist að stúlk-
unum, sem hópast saman á
ströndinni þegar vorar, og mönn-
um og börnum, sem ganga
hressilega i sjóinn og reyna að
hlaupa undan öldunni á leiö inn.
Þau halda áfram ævafornum
dansi mannsins á strönd hafsins,
sem kannski er fyrsti dansinn
sem hann steig....
Frá lirfu til fiðrildis
Fréttamenn eru alltaf að spyrja
mig hvað ég sé að skrifa eða gera.
Ég er alltaf jan hissa á þessari yf-
irborðslegu spurningu. Þvi ég er
reyndar alltaf að gera eitt og hið
sama. Ég hefi aldrei hætt.
Það var ekki fyrr en ég haföi ort
lengi að ég vissi aö það sem ég
var að gera var kallað skáldskap-
ur. Ég hefi aldrei haft sérstakan
áhuga á nöfnum og einkunnum
sem má festa við hlutina. Ég er
að farast tir leiðindum þegar rætt
er um fagurfræði. Ég vil ekki
draga tir verðleikum þeirra sem
fjalla um þessa fræðigrein. En ég
erbláttáfram svoóralangt frá þvi
að skrá fæðingar og dauðsföll i
bækur um skapandi bókmenntir.
Rannsókn á þvi aö skrifa, hve
þýðingarmikil sem hún er, má
til hreyfingar, frá lirfu til
fiðrildis.
Stjórnmálagnýr sleit mig aftur
frá starfi i einsemd. Ég sneri aft-
ur til fjöldans.
Einvera skálds
Fólkið hefur alltaf kennt mér að
lifa. Stundum hefi ég nálgast al-
þýöu manna með þeirri feimni,
sem er skáldum eiginleg, með
blygðunarkennd hins hlédræga.
En þegar ég er meðal fólks breyt-
istég. Þvi ég er, þegar allt kemur
til alls, ekki annað en ögn af þessu
efni, laufblað á hinu mikla tré
mannkynsins.
Eitt helst skylduverk skálds i
dag er að kunna að meta einveru
og um leið finna sig eiga heima
meðal fólksins. Einveran hefur
auðgað lif mitt, með þvi að sýna
mér þá orustu sem öldurnar
heyja þegar þær brotna við strönd
Chile. Strið öldunnar við strönd-
ina, klettar sem vatn grefur und-
an, fjölbreytni lifsins i hafinu
fullkomnar fylkingar farfugla —
allt þetta hefur heillað mig.
En hin miklu sjávarföll mann-
lifsins hafa kennt mér miklu
meira, sti bliða sem ég hefi séð i
hundruðum augna sem horfðu á
mig i einu. Ef til vill er það ekki
öllum skáldum gefið að skilja
þetta. En þeir, sem það gera,
munu ávallt rækta þessa kennd i
hjörtum sinum, bera hana fram i
bókum sinum.
ingarfylkingu alþýöu. Frá öllu
hafði veriö gengið — stefnuskrá,
forgangsverkefnum nýrrar
stjórnar o.s.frv. En hver þessara
flokka hafði sinn frambjóðanda,
sem þeir héldu fast við. Við
kommtinistar vorum þeir einu,
sem ekki höfðum tilnefnt forseta-
efni, þvi við ætluðum að styðja
einn sameiginlegan frambjóð-
anda fyrir alþýðufylkinguna. En
timinn leið og ekki tókst að sam-
einast um slikan frambjóðanda.
Þessu mátti ekki halda áfram.
Hægriflokkarnir höfðu valið sér
frambjóðendur og voru að fá for-
skot I kosningabaráttunni.
Eina leiðin til að flýta fyrir ein-
ingu vinstri afla var sú, að
kommúnistar tilnefndu sinn
mann. Ég tók uppástungu flokks-
ins, en við lögðum sérstaka
áherslu á, að við værum sem fyrr
reiðubúnir til að styðja sameigin-
legan frambjóöanda vinstrisinna.
Ef ekki næðist samstaða, varð
mitt framboð að hafa áfram sinn
gang.
Þetta var djörf aðferð til aö láta
aðra komast að samkomulagi.
Þegar ég sagði félaga Corvalan,
að ég mundi taka tilboði flokks-
ins, var ég viss um, að þvl mundi
verða tekið meö sama hætti, þeg-
ar ég drægi mig til baka, en það
hlaut að gerast. Það var óhugs-
andi að hægt væri að ná sam-
komulagi um kommúnistafram-
bjóðanda. Allir þurftu á okkar
stuðningi að halda, jafnvel ýmsir
frambjóðendur Kristilegra demó-
krata, en engum fannst hann
þurfa að veita okkur stuðning.
grétu, hrærðu mig að hjartarót-
um. Fyrir tithverfabtia Santiago,
fyrir kolanámumenn I Coquimbo,
koparnámumenn eyðumerkur-
innar, fyrir bændakonur, sem
biðu með börn á handlegg klukku-
stundum saman eftir mér, fyrir
alla þá, sem lifðu i eymd á þessu
langa landi alltfrá Bio Bio ánni til
Magellansunds, fyrir þau öll las
ég kvæði mln I tirhellisrigningum,
á götum og þjóðvegum i ísköldum
næðingi.
Ég var sem nýr maður. Aheyr-
endum fjölgaði með hverjum
fundi. Ég var i senn yfir mig hrif-
inn og áhyggjufullur. — Hvað
mundi gerast ef ég nú allt i einu
yrði kosinn forseti þessa óhemju-
legasta, dramtiskasta, skuldug-
asta og kannski erfiðasta lýðveld-
isheims? Þar eru forsetar hafnir
til skýjanna fyrsta mánuð i emb-
ætti en sæta — með réttu eða
röngu — hörðum ásökunum hina
mánuðina 71 sem þeir sitja i
embætti.
Barist fyrir Allende
Einn góðan veðurdag bárust
svo þær ágætu fréttir, að Allende
væri líklegur frambjóðandi allrar
alþýðufylkingarinnar. Um leið og
hinir ýmsu flokkar höfðu lagt
blessun slna yfir framboð hans
tilkynnti ég að ég drægi mig i hlé.
Ég ávarpaöi mikinn fagnaðar-
fund i garði einum. Allsstaöar var
hafsjór af fólki, svo langt sem
aði ekki fyrr en i fjórða sinn.
Allende var þolmeiri en allir
hans félagar. Hann gat sofnað
hvenær sem vera skyldi. Stund-
um vorum við t.d. að aka um
endalaus, brennheit flæmi Norð-
ur-Chile. Allende svaf eins og
steinn titi i horni. Allt i einu sáum
við framundan rauðan dil, og
þegar við komum nær reyndust
þar vera 15-20 manns i hóp, menn,
konur og börn, sem veifuðu fán-
um. Bifreiðin nam staðar, All-
ende neri stýrurnar úr augum og
gekk út i skært sólskinið til fundar
við þennan litla hóp af syngjandi
fólki. Hann gekk til þeirra, og
söng með þeim þjóðsönginn. Sið-
an talaði hann, skýrt og af
ástriðu. Siðan gekk hann aftur til
bifreiðarinnar og við héldum
áfram eftir einum af endalausum
vegum Chile. Allende sofnaði aft-
ur fyrirhafnarlaust. Þetta mundi
að likindum endurtaka sig eftir
tuttugu minútur eða hálftima —
hópur manna, fánarnir, söngur-
inn, ræöan, og svo aftur hænu-
blundur.
Hann ávarpaði hundruð slikra
hópa, steig úr bifreið inn i lest, af
lest og upp I flugvél, tir flugvél á
skip, af skipi á hestbak, lét aldrei
bilbug á sér finna alla þessa erf-
iðu mánuði. Samferðamenn hans
voru úttaugaðir og gátu vart fylgt
honum eftir. Og siðar, þegar All-
ende var orðinn forseti Chile, var
hann jafn virkur og óþreytandi.
Framhald.