Þjóðviljinn - 13.07.1974, Blaðsíða 6

6 SÍÐA — PJOOVILJINN Laugardagur 13. júli 1974.
uobmuinn
MÁLGAGN SÓSíALISMA
VERKALYÐSHREYFINGAR
OG ÞJÓÐFRELSIS.
Otgefandi: Otgáfufélag Þjóöviljans
Framkvæmdastjóri: Eiöur Bergmann
Ritstjórar: Kjartan ólafsson
Svavar Gestsson (áb)
Fréttastióri: Eysteinn Þorvaldsson
Ritstjórn, afgreiösla, auglýsingar:
Skólav.st. 19. Simi 17500 (5 linur)
Prentun: Blaðaprent h.f.
ÍSLAND FYRIR AUÐKÝFINGA EÐA ÍSLENDINGA?
Um þessar mundir er aðal sumarleyfis-
og ferðamannatiminn hér á landi. Margir
nota hið kærkomna tækifæri sem opnun
hringvegarins býður til að skoða islenska
náttúrufegurð á hringleiðinni. Eflaust hef-
ur þessi bætta aðstaða hvetjandi áhrif i þá
átt að Islendingar eyði oflofi sinu innan-
lands. Skilningur vinnandi fólks á nauðsyn
orlofs og takmörkun vinnudags hefur auk-
ist til muna siðustu árin, og er það vel.
Lenging orlofs i 4 vikur og stytting vinnu-
vikunnar i 40 stundir hefur haft jákvæð á-
hrif, þó mikið skorti enn á að gera þessi
mannréttindi að almennri reglu. Ljóst er,
að gera þarf stórt félagslegt átak til að
koma betri skipan á þessi mál og bæta or-
lofs- og tómstundaaðstöðu.
Til eru þeir, sem ekki eygja kosti is-
lenskra náttúrufegurðar og nýtingu lands-
ins gæða i þágu landsmanna sjálfra. Það
eru þeir sem láta stjórnast af hinu blinda
lögmáli gróðahyggjunnar. Slikir menn sjá
aðeins auðgunarvonina og vilja laða hing-
að sem mest af erlendum auðkýfingum.
Einn þeirra skrifaði forystugrein i dag-
blaðið Visi s.l. miðvikudag. Þar segir: „að
æskilegast kynni að verða fyrir ísland i
framtiðinni að einbeita þjónustu við er-
lenda ferðamenn i þá átt, að hingað kæmu
fyrst og fremst efnaðir ferðamenn”.
Morgunblaðsmennirnir eiga sér draum
um 20 álverksmiðjur, en þá á Visi dreymir
um lúxushótel i Reykjavik og sumarvillur
fyrir auðkýfinga t.d. i Skaftafelli, Þórs-
mörk og Hallormsstað. Að sjálfsögðu
fylgdi sliku innstreymi auðkýfinga einka-
not þeirra af laxveiðiám. Ef fylgt væri
draumsýn þeirra á Visi, þá myndi skapast
sama ástand hér og á Kúbu forðum, þar
sem landsmenn komust ekki að bað-
ströndum, þvi slikir staðir voru afgirtir
fyrir auðkýfinga. Ef menn með þessu
hugarfari komust hér til áhrifa, þá væru
bestu og fegurstu staðir landsins ekki
lengur fyrir íslendinga, nema ef vera
kynni fyrir þá auðugustu — hina feitu
þjóna erlends valds. 1 fyrrnefndri forystu-
grein er fullyrt að þessi „leið gæfi bestar
tekjur til frambúðar”. En þeim sem þann-
ig skrifaværi holt að muna, að það er ekki
hægt að meta allt til peninga. Þeir sem
stjórnast af peningagildi og lögmáli
gróðahyggjunnar bera litið skynbragð á
náttúruvemd og manngildishugsjón þá
sem íslendingar hafa fram til þessa metið
æðra en peningagildið. Hætt er við að ef
framfylgt væri stefnu þeirra Visismanna,
þá þætti alþýðu manna á Islandi orðið æði
þröngt fyrir dyrum i eigin landi. Á þjóðhá-
tiðarári frábiðja landsmenn sér slik auðg-
unar-og undirlægjuskrif. Það er krafist
þjóðlegrar reisnar á þjóðhátið. Á Alþingi á
Lögbergi verður i lok þessa mánaðar flutt
tillaga um landnýtingu og borin upp áætl-
un um uppgræðslu lands. Ber að skilja
skrif Visis sem breytingatillögu við land-
nýtingaráform alþingismanna?
Það er vissulega þörf á þvi, að gera
skynsamlegar áætlanir um ferðamanna-
straum til íslands og skapa bætta þjónustu
fyrir ferðamenn. Auðvelda þarf lands-
mönnum sjálfum að ferðast um landið og
gera mönnum kleift að eyða orlofi sinu á
ódýran og þægilegan hátt. Ekki sist býður
islenskrar verkalýðshreyfingar og starfs-
mannasamtaka mikið félagslegt verkefni,
að skapa orlofsbúðir og bætta aðstöðu
fyrir alþýðumanna til að njóta hvildar i
orlofshúsum eigin samtaka. Stórauka þarf
aðstoð rikisins við uppbyggingu slikrar
aðstöðu. Þar er verðugra verkefni að
vinna að, en að skapa auðkýfingum að-
stöðu og gera landsmenn að skósveinum
auðkýfinga. Félagshyggjufólk mótmælir
fyrrgreindum skrifum gróðahyggju-
manna,og það krefst félagslegs átaks i or-
lofsmálum launafólks.
Þorsteinn Ö. Stephensen:
Að gelda
tunguna
Hver sá Islendingur sem metur
eins og vert er þá dýru arfleifð
sem hann er borinn til, islenska
tungu, hlýtur að unna henni og
fylgjast af áhuga með þróun
hennar til góðs eða ills. Sjái hann
þess merki að úrkynjun aldar-
farsins sé að veikja hana eða
skemma verður hann að minnsta
kosti að vekja athygli samtiðar
sinnar á þvi að reyna af fremsta
megni að afstýra slikum ófarn-
aði. Sem betur fer standa margir
landsmenn vel á þessum verði.
Þótt tslendingar séu auðvitað
ótrúlega sundurlyndir, jafnvel
þegar um er að ræða verndun
þjóðarverðmæta, sem hver ær-
legur maður ætti að taka fram
yfir einkahagsmuni, verða þeir
þó, hvað sem ööru liöur, að gera
allt sem i þeirra valdi stendur til
þess að tungan haldi reisn sinni,
og um fram allthrópa varnaðar-
orð, þegar þeir sjá að verið er að
svifta hana möguleikum sinum til
frjóvgunar og þróunar. Hnignun
þjóðtungu er ekki aðeins fólgin i
tökuorðum úr öðrum málum,
„slettum” sem kallað er, henni er
einnig hætta búin af fábreytileik
daglegs máls, i vali orða og tals-
hátta. Til dæmis þegar farið er að
nota einn lágkúrulegan „frasa” i
tima og ótima, og hann látinn
koma i staðinn fyrir fjölda fag-
urra og fjölbreytilegra orða og
talshátta sem smám saman hafa
orðið til i munni gáfaörar alþýðu
um aldir. Þetta kalla ég að
gelda tunguna. Þó tekur út yfir
þegar talsháttur sem áður var til i
málinu, og sómdi sér vel á sinum
stað, er sviftur réttri merkingu
sinni um leið og byrjað er að
jórtra á honum. Þessu veldur
áreiöanlega grunnfærni hugsunar
og tilfinninga og hnignun smekks,
sem á rót að rekja til auvirðilegs
lesefnis.
Any way: ég hef lengi ætlað mér
að vekja athyglu á rassbögu
einni, sem nú virðist vera að
festast i islenzkri tungu. Þetta er
orðatiltækið „allavega”. Allir
vita að það er lengi búið að vera
til i islenzku máli og hafa merk-
inguna „alls konar” eða „með
öllu móti”, eins og Arni Böðvars-
son segir vera merkingu þessa
talsháttar i orðabók sinni. En að
orðtakið geti táknað „að minnsta
kosti”, „hvað sem öðru liður”,
„hvaö um það”, „samt sem
áður”, „svo mikið er vist”,
„áreiðanlega”, „eigi að siður” og
fjöldamargt annað, nær engri átt,
er hrein málleysa. Eigi að siður
hefur maður mátt lesa eða heyra
jafnvel hina mætustu menn
ganga þessari ambögu á hönd
hver af öðrum, lærdómsmenn og
menn sem maður hélt að væru
smekkmenn á mál og hefðu næm-
leik til að kveinka sér vegna tung-
unnar þegar þannig er verið að
reita af henni fjaðrirnar. Að þess-
ir menn skuli ekki hafa varnað á
sér, þegar lágsmekkurinn tekur
að geisa, hef ég undrast mikið.
Þá tók steininn úr þegar ég las i
Þjóðviljanum þ. 30. júni sl. af-
mælisgrein eftir Arna Björnsson,
sem er annars skemmtilegur
penni og maður hélt að ætti heima
i samtökunum „Varin tunga” ef
til væru. (Er ekki hugsanlegt að
þegar prófessorar okkar stiga
næsta, stóra skrefið i baráttu
sinni fyrir islenzkri menningu
stofni þeir samtök með þessu
nafni?) Sök Arna i þessu greinar-
horni er að minum dómi mjög
alvarlegs eðlis. Hann leggur ekki
ómerkari manni en Jóni Helga-
syni prófessor i munn þessa
ambögu og segir: „Og seinast
þegar ég kom við i Arnasafni
spurði Jón mig, hvort ég ætlaði að
staldra eitthvað við núna. Nei, ég
sagðist vera að fara heim með
flugvél um kvöldið. Nú, það er þá
allavega landhreinsun — fyrir
Danmörku að minnsta kosti,
sagði Jón”.
Ég þori að hengja mig uppá það
svona hefur Jón ekki orðað þetta.
Ég vona að þessar linur komi
fyrir augu hans, eins og flest það
sem skrifað er á íslandi, en ég get
ekki vænst þess, að honum þyki
taka þvi að skera úr þessu, eins
og atvikum er háttað. En þann
dag sem ég læsi slika setningu i
rituðu máli eftir Jón, eða heyrði
hann segja hana, mundi ég gefa
upp alla von.
Má ég að siðustu þreyta les-
endur með þvi að biðja þá að lesa
aftur upphaf þessarar greinar,
þar sem ég set inn umrædda
ambögu I stað nokkurra þeirra
talshátta sem íslenskri tungu eru
tamir, en eru nú i þeirri hættu,
Þorsteinn ö. Stephensen.
ásamt mörgum öðrum, að hverfa
úr málinu, samkvæmt þvi al-
kunna náttúrulögmáli, að það lif-
færi sem ekki er notað visnar og
deyr.
Upphaf greinarinnar mundi
hljóða svo:
Hver sá íslendingur sem metur
eins og vert er þá dýru arfleifð
sem hann er borinn til, islenzka
tungu, hlýtur að unna henni og
fylgjast af áhuga með þróun
hennar til góðs eða ills. Sjái hann
þess merki að úrkynjun aldar-
farsins sé að veikja hana eða
skemma verður hann allavega að
vekja athygli samtiðar sinnar á
þvi og reyna af fremsta megni að
afstýra slikum ófarnaði. Sem bet-
ur fer standa margir landsmenn
vel á þessum verði.
Þótt Islendingar séu auðvitað
ótrúlega sundurlyndir, jafnvel
þegar um er að ræða verndun
þjóðarverðmæta, sem hver ær-
legur maður ætti að taka fram
yfir einkahagsmuni, verða þeir
þó allavega að gera allt sem i
þeirra valdi stendur til þess að
tungan haldi reisn sinni, og alla-
vega hrópa varnaðarorð, þegar
þeir sjá að verið er að svifta hana
möguleikum sinum til frjóvgunar
og þróunar — o.s.frv.
Ég bið lesendur að hugleiða
hver yrðu örlög islenzks máls ef
þessi yrði þróun tungunnar.
Þorsteinn ö. Stephensen
Raflagnaefni úr plasfi
ódýrt
og þjált
TVÖFÖLD EINANGRUN, ENGINN SAGGI — EKKERT RYÐ
ALLT ANNAR KOSTNAÐUR HJÁ ÞEIM SEM BYGGJA
ALLT ANNAÐ LÍF HJÁ ÞEIM SEM LEGGJA
Raflagnaefni úr plasti - létt og þjált
í meðförum - við margvísleg skilyrði.
Mjög góSar raflagnir að dómi eftir-
litsmanna og þeirra fagmanna sem
reynt hafa.
Helmingi ódýrari en járnrör.
Fylgist meS tímanum.
Aðalsölustaðir: REYKJAFELL HF LJÓSFARI HF RAFLAGNDEILD KEA
SKIPHOLTI 35 GRENSÁSVEGI 5 AKUREYRI______________
LANDSSAMBAND ÍSL. RAFVERKTAKA - HÓLATORG 2
PLASTIÐIAN BJARG
AKUREYRI SlMI (96) 12672
Dæmi:
I 24 íbúða blokk munaði 96 búsund
krónum í hreinan efnissparnað með
því að nota plast rafiagnaefni, auk
þæginda og minni flutningskostnaðar.
Plastið er hreinlegra og fljótunnara.
Með plast raflögn fæst einnig tvöföld
einangrun.