Þjóðviljinn - 02.11.1974, Page 7

Laugardagur 2. nóvember 1974. ÞJÓÐVILJINN — StÐA 7
LEIKHÚSPISTILL
Örnólfur Árnason lítur yfir verkefnaskrá leikhúsanna í vetur
Leikhússtjórarnir í
Reykjavík leika viö alla
sína 20 fingur. Það er allt-
af því sem næst húsfyllir.
Peningarnir streyma inn.
Vinir leikhússins fagna
þessu. Ekki veitir af.
Hvorugt leikhúsið hefur
raunverulega möguleika
að bera sig — og yfirleitt
ekki til þess ætlast í ná-
grannalöndum okkar að
rikis- eða borgarleikhús
lifi af aðgangseyri einum.
Hins vegar setur að mér
geig, þegar ég reyni að
gera mér grein fyrir þvf á
hverju þessi mikla og
skyndilega aðsókn kunni
að byggjast.
Þjóöleikhúsið sýnir nú 4 leikrit,
2 á stóra sviðinu og 2 i kjallaran-
um. Iðnó sýnir 3 verk. Af þessum
7 verkefnum hefur aðeins eitt
verið frumsýnt á þessu leikári —
meiriháttar verk — verk samin af
meiri metnaði eða þörf fyrir að
tjá eitthvað um lifiö og samtim-
ann. Nú vitum við hvernig is-
lenska skammdegið er. Heföi
ekki verið réttara að hlaða grin-
inu á erfiðustu mánuðina, janúar
og febrúar? Kannski ætti bara að
banna að sýna annað en Feydeau
og Þórð Breiðfjörð i svartasta
skammdeginu.
t raun og veru er það leiklistar-
deild útvarpsins sem ein hefur
haft ofan af fyrir þeim, sem helst
þurfa að hafa eitthvað annað með
försunum og kabarettunum. Þor-
steinn 0. Stephensen skilur við.
leiklistarstjórastarf sitt með þvi
að flytja eingöngu islensk leikrit
frammað áramótum. (Hann læt-
ur þá af störfum fyrir aldurs sak
ir). Þarna eru lika gömlu lumm-
urnar i meirihluta. Og þótt sumar
þeirra þættu hvorki prenthæfar
né flutningshæfar, ef þær væru
eftir núlifandi höfunda, þá eru fá-
ein verk, sem áreiðanlega hafa
glatt hlustendur mikið. Liklega
ber þar hæst 27 ára gamlan
Galdra-Loft i makalausri túlkun
Lárusar Pálssonar undir leik-
stjórn Haralds Björnssonar, sem
útvarpað var i fyrrakvöld. Það er
Or „Hvað varstu að gera Inótt” eftir Georges Feydeau. Leikendur taldir frá vinstri: Gfsli Alfreðsson,
Sigriður Þorvaldsdóttir, Arni Tryggvason og Margrét Guðmundsdóttir.
Lummurnar vinsælastar
— en von á kjarnmeti í vetur
tJr „Flóá skinni” eftir Feydeau. Helga Bachmann, Kjartan Ragnarsson, GIsli Halldórsson, Guðrún As-
mundsdóttir og Pétur Einarsson.
hin 6 eru lummur frá fyrra ári.
Ekki nóg með það — heldur eru af
þessum 7 verkum 2 reviur, 3 hlát-
urleikir af þvi tagi sem slik verk
gerast fisléttust að innihaldi, 1
dægurlagadagskrá og þvi eigin-
lega bara eitt stykki venjulegt
leikrit, Kertalog Jökuls Jakobs-
sonar, sem lifði af þetta góð-
viðrissumar.
Hvaða ályktun skyldum við
eiga að draga af þessu? Senni-
lega þá að þetta sé jiað sem fólkiö
vill. Og þá i beinu áframhaldi af
þvi — að leikhúsin, sem eru til
handa fólkinu, en ekki öfugt,
standi sig betur en nokkru sinni
fyrr. Er ekki eðlilegt, og auðvelt,
að slá þessu föstu?
Kannski er þetta lika einhvers-
konar bakslag. Kannski er fólk
þreytt á alvarlegu leikhúsi — hef-
ur orðið fyrir vonbrigðum, þegar
leikhúsið ætlaði að setja sig i
stellingar og koma einhverjum
boðskap til skila.
Leikhúsið hefur margar skyld-
ur. Það á helst að rækja þær allar,
auðvitað. En eina af þessum
skyldum getur það ekki annað en
viðurkennt: Leikhús verður að
vera skemmtilegt. Leikhús sem
ekki er skemmtilegt hrekkur
hreinlega uppaf. Ef íslenskum
leikhúsgestum þykja farsarnir
hans Feydeaus og reviur með
ekki alltof alvarlegum ádeilu-
broddi skemmtilegri en önnur
leikrit — nú þá er ekki von að skit-
blönk leikhús séu að setja sig á
háan hest. Eða — er það? Og svo
kemur Kardimommubærinn aft-
ur núna eftir helgina. Hann er svo
öruggt kassastykki að kannski
ætti Þjóðleikhúsið aldrei að sýna
annað barnaleikrit — heldur hafa
Kardimommubæinn kl. 3 á hverj-
um laugardegi og sunnudegi
næstu 25 árin eða svo. Ég get kall-
að þetta gamla lummu, en hvað
um það? Lummur hafa lika alltaf
verið mjög vinsælar — og ég verð
að játa það aö þótt orðið sé ekki
virðulegt (sbr. lummulegur) þá
þykja mér þær góðar á bragðið,
sérstaklega þá með sykri eða
sultu.
En þrátt fyrir þennan veikleika
minn fyrir lummum, verð ég að
viðurkenna að mér þykir þetta
með afbrigðum dauflegt haust i
báðum leikhúsunum. Og ég skil
alls ekki hvernig Þjóðleikhúsið
ætlar að láta sér sæma aö bjóða
ekki uppá annað en svo þunnar
trakteringar sem þessi tvö gam-
an- eða hláturleikrit, eina dægur-
lagadagskrá og einn kabarett
(plús Kardemommubæinn) allt
frammað jólum. 1 þetta „reper-
toir” hlýtur aö vanta eitt eða tvö
mikið lán að slik gersemi sem
þessi hljóðritun skuli geymd i
safni Rikisútvarpsins.
Fer að rofa til
Leikfélag Reykjavikur ætlar að
hætta á að fara að sýna okkur
eitthvað þungmeltara strax núna
i næstu viku. Það er Meðgöngu-
timieftir Slawomir Mrozek 1 upp-
setningu Hrafns Gunnlaugssonar.
Þetta ætti nú ekki að vera of stórt
stökk úr Feydeau, þvi að Mrozek
er meinfyndinn og notar á köflum
um mjög farsakenndar aðferðir,
þótt 'honum sé meiri alvara og
meira niðri fyrir. Leikrit hans
Tangó sem sýnt var i Iðnó fyrir
nokkrum árum hlaut prýðilegar
viðtökur.
A annan dag jóla frumsýnir
Þjóðleikhúsið Kaupmann I Fen-
eyjum eftir Shakespeare i nýrri
þýðingu Helga Hálfdánarsonar.
Það eru tveir yngstu leikstjórar
Þjóðleikhússins sem setja leikrit-
ið á svið, þeir Stefán Baldursson
og Þórhallur Sigurðsson. Með
hlutverk Shylocks fer Róbert
Arnfinnsson. Kaupmaðurinn hef-
ur ekki verið sýndur siðan
Haraldur Björnsson lék hann hjá
Leikfélagi Reykjavikur árið 1945.
Þegar er búið að tilkynna sýn-
ingu tveggja annarra meiriháttar
verka siðar i vetur á stóra sviði
Þjóðleikhússins. Það eru Þjóðnfð-
ingur Ibsens og leikritið Hvernig
er heilsaneftir Kent Anderson og
Bengt Bratt, höfunda Elliheim-
ilisins sem sýnt var á vegum
Þjóðleikhússins I Lindarbæ fyrir
fáum árum og vakti geysilega at-
hygli.
Þótt mér hafi ekki þótt mikið
um að vera i Þjóðleikhúsinu fyrri
hluta vetrar, verður starfsemi
þess þeim mun blómlegri þegar á
liður, og ekki siður i kjallaranum
þar sem sett verða upp hvorki
meira né minna en 3 ný islensk
verk. Fyrst verður Grimudans-
leikur Jökuls Jakobssonar sem
þegar er kominn i æfingu undir
stjórn höfundar og Kristbjargar
Kjeld. Um efni leiksins veit ég lit-
ið, en leikendur eru 4 konur og 1
karlmaður. Þvi næst er leikritið
Lúkas eftir Guðmund Steinsson,
sem mjög forvitnilegt verður að
sjá, þvi að allmörg ár eru liðin
siðan nokkuð hefur verið fært upp
eftir Guðmund. Nú, þriðja nýja
islenska verkið i kjallaranum er
eftir Erling E. Halldórsson sem,
ef ég man rétt, hefur ekki áður
skrifað fyrir Þjóðleikhúsið.
Svo veröur Þjóðleikhúsið aldar-
fjórðungsgamalt 20. april næst-
komandi og þess afmælis vafa-
laust minnst með hátiðarsýningu,
en hver hún verður hefur e’kki
verið tilkynnt enn sem komið er.
1 Iðnó verður um áramótin
frumsýndur Uauðadansinn eftir
Strindberg. i þýðingu Helga
Hálfdánarsonar. Leikstjóri verð-
ur Helgi Skúlason. Um sama leyti
verða aftur teknar upp sýningar á
Seiurinn hefur mannsaugu eftir
Birgi Sigurðsson, sem sýnt var i
fyrravetur. Einnig er ákveðið að
sýna seinna i vetur Fjölskylduna,
finnskt leikrit um áfengisvanda-
mál eftir Claes Anderson.
Gott ár fyrir
íslenska höfunda
Þegar litið er yfir verkefnaskrá
leikhúsanna tveggja, er það aug-
ljóst að hlutfallstala nýrra is-
lenskra verka hefur margfaldast
uppá siðkastið- t fyrra voru flutt
mörg ný islensk verk, sum þeirra
tekin upp aftur i vetur, og fæ ég
ekki betur séð en að t.d. Þjóðleik-
húsið muni sýna a.m.k. 7 tslensk
verk i vetur, öll samin á siðustu
árum. Hér áður fyrr þótti gott, ef
eitt siikt verk komst á fjalirnar á
leikári.
Þetta er mjög mikið gleðiefni,
ekki sist þegar þess er gætt að all-
mörg þessara verka hafa hlotið á-
gæta aðsókn og fáum tekið dræm-
lega. Forráðamenn leikhúsanna
báru sig mjög illa hér áður fyrr
yfir þeirri geysilegu áhættu sem
uppfærsla nýrra islenskra leik-
húsverka hefði i för með sér.
Þessi reynsla hlýtur að auka
þeim áræði og þá um leið örva
höfunda til að skrifa fyrir leikhús.
En hvar eru
erlendir
nútímahöfundar
Hins vegar er ómögulegt annað
en að taka eftir þvi að Þjóðleik-
húsið sýnir ekki nema eitt erlent
leikrit yngra en frá þvi fyrir fyrri
heimsstyrjöldina. Og hvorugt
leikhúsanna hefurá verkefnaskrá
sinni neitt eftir erlenda nútima-
höfunda utan Noröurlanda, ef frá
er talinn Mrozek, og heldur ekk-
ert eftir þá „stóru” og stefnumót-
andi höfunda siðustu áratuga. Við
fáum liklega engan Brecht i vet-
ur, eftir þvi sem ég veit best.
Yfirleittsýnist mér að aðrir núti
mahöfundar ten þeir sem eru að
setja saman'eitthvaö um félags-
leg vandamál á hinum Norður-
löndunum, einkum Sviþjóð, eigi
mjög ógreiðan aðgang að Islensku
leikhúsunum nuna á siðustu ár-
um. Sú var tiðin að hér var allt
grass^randi i Durrenmatt,
Frisch, Sartre og Anouilh — og
jafnvel Beckett, Ionesco og Arra-
bal. Sum bestu verk þessara höf-
unda eru þó enn óuppfærð hér.
Verstaf öllu virðist þó ganga að
koma enskum nútimahöfundum
inni leikhúsin hér. Sumir þeirra
hafa alveg farið framhjá Islensku
leikhúsi, t.d. John Arden, Arnold
Wesker, David Mercer, N.F.
Simpson og Robert Bolt, svo að
nefndir séu af handahófi aðeins
fáir þeirra mörgu höfunda
breskra, sem sýndir eru mjög
mikið utan sins heimalands.
Gróska i leikritun hefur kannski
hvergi i Vesturálfu verið eins
mikil og i Englandi á 7. áratug
þessarar aldar, en af einhverri
undarlegri tilviljun virðist sam-
band forráðamanna leikhúsanna
okkar aldrei hafa verið gott við
þann stað, enda þótt heilmargir
starfandi leikarar hér hafi hlotið
menntun sina þar. Kannski þetta
sé vegna landhelgisdeilna okkar
við Breta. Ef svo er, þyrfti að
leiðrétta það, þvi að flest þessara
sniðgengnu leikskálda, mundu
taka málstað okkar i deilunni,
einsog reyndar i flestum málum
gegn rikisstjórnum Breta. Hætt-
um þessvegna að vera á móti
breskum leikritahöfundum.