Þjóðviljinn - 24.12.1974, Blaðsíða 7

Þriöjudagur 24. desember 1974. ÞJÓDVILJINN — SÍDA 7
Frá æfingu á Dauftadansinum, taliöfrá vinstri: Helga Bachmann, GIsli Halldórsson og Þorsteinn
Gunnarsson I hlutvcrkum sinum.
Jólaleikrit Leikfélags
Reykjavíkur í ár verða
Dauðadansinn eftir Strind-
berg og Morðið í dómkirkj-
unni eftir T.S. Eliot. Fyrr-
nefnda leikritið hefur
Helgi Hálfdanarson þýtt og
það síðarnefnda Karl Guð-
mundsson, leikari. Það
verður flutt í Neskirkju
þann þriðja í jólum, 27.
des., en Dauðadansinn
verður frumsýndur sunnu-
daginn milli jóla og nýárs,
29. des.
Þau Vigdis Finnbogadóttir,
leikhússtjóri Leikfélags Reykja-
vikur, og Jón Hjartarson, vara-
formaður Leikfélagsins, upplýstu
blaðamenn um þetta meðal ann-
ars, er þau kölluðu þá á fund sinn
nýlega og kynntu það, sem nú er
helst á döfinni hjá Leikfélaginu.
Dauðadansinum leikstýrir Helgi
Skúlason, en með aðalhlutverkin
fara Gisli Halldórsson og Helga
Bachmann, sem leika höfuðs-
manninn og eiginkonu hans, og
Þorsteinn Gunnarsson, sem leik-
ur þriðja aðila hins svokallaða
klassiska þrihyrnings, sem þarna
er fyrir hendi eins og oftar en ekki
i leikhúsverkum. Með minni hlut-
verk fara Þóra Borg og Ásdis
Skúladóttir, leikmynd er eftir
SteinþórSigurðsson og Alan Cart-
er hefur æft dans inn i verkið.
Kjartan Ragnarsson stjórnar
uppfærslu Morðsins i dómkirkj-
unni, og er þetta fyrsta verk hans
af þvi tagi fyrir Leikfélag
Reykjavikur. Þátttakendur eru
þar tólf, en með aðalhlutverkið,
Tómas Becketj fer Jón Sigur-
björnsson. Vésteinn ölason, lekt-
or, kynnir atriði og kór Háteigs-
kirkju syngur aldna kirkjutónlist.
Kvalræði hjónabandsins
Sænska skáldjöfurinn August
Strindberg þarf varla að kynna,
en mörg leikrita hans hafa áður
verið þýdd á islensku og ein þrjú
sett á svið, Fröken Júlia hjá Leik-
félagi Reykjavikur og Kröfuhafar
og Faðirinn i Þjóðleikhúsinu.
Strindberg skrifaði Dauðadans-
inn árið 1900 og var hann frum-
sýndur i Köln 1905. Siðan hefur
Dauðadansinn verið sýndur viðar
en flest önnur verk Strindbergs og
er talinn með rismestu verkum
hans. Þar fjallar skáldið eins og
viðar um kvalræði hjónabands-
ins, enda sjálfur nýskilinn i annað
sinn við illan leik er hann skrifaði
leikritiö. Er talið að Dauðadans-
inn spegli reynslu skáldsins eins
og fleiri verk hans. Sviðið er turn
kastala, sem áður var fangelsi, og
er andrúmsloftið mettað illum
hvötum sakamannanna. Hjónin,
stórskotaliðshöfuðsmaðurinn og
kona hans, eiga að baki tuttugu og
fimm ára hjónaband, eöa með
öðrum orðum sagt tuttugu og
fimm ára ógæfu. Samband þeirra
nærist á gagnkvæmu hatri.
Leikrit þetta skrifaöi Strind-
berg i miklum ham, sem og flest
önnur verka sinna, sem uröu um
sextiu talsins. Honum lærðist
aldrei að vinna skipulega, þrátt
fyrir verulegar tilraunir i þá átt.
Dauðadansinn hefur verið við-
fangsefni margra helstu skap-
gerðarleikara þessarar aldar,
meðal annarra spreytti Sir
Laurence Olivier sig á honum i
þjóðleikhúsi breta og Erich von
Stroheim lék i kvikmynd, sem
gerð var út frá verkinu á Italiu.
Þess má geta að Dauðadansinn
var sýndur hér á landi á vegum
Norræna félagsins 1948 og þá á
dönsku, og fóru Anna Borg og
Poul Reumert þá meö hlutverk
höfuðsmannshjónanna og Mogens
Wieth lék þriðja aðila þrihyrn-
ingsins.
örlög Tómasar
erkibiskups
T.S. Eliot nýtur almennt viður-
kenningar sem eitt fremsta skáld
enskumælandi þjóða á þessari
öld. Hann er kannski þekktastur
fyrir ljóðagerð, en leikrit hans
eru einnig þegar talin með klass-
iskum verkum. Morðið i dóm-
kirkjunni var frumflutt i fyrsta
sinn 1935 i dómkirkjunni i Kant-
araborg, enda byggt á sögunni
um Tómas erkibiskup Beckett,
sem veginn var i þeirri sömu
höfuðkirkju. Tómas Beckett var
uppi á tólftu öld og samtimamað-
ur og vinur Hinriks annars Eng-
landskonungs. Konungur skipaði
hann erkibiskup af Kantaraborg i
þeim tilgangi að ná þannig tökum
á ensku kirkjunni, en Tómas
reyndist ekki eins leiðitamur og
við hafði verið búist og hélt ein-
dregið fram rétti kirkjunnar þeg-
ar i odda skarst með henni og
konungsvaldinu. Ógætilegt orö-
bragð konungs i reiðikasti varð
þess valdandi að fjórir riddarar
fóru að Tómasi og myrtu hann i
höfuðkirkju enskrar kristni 29.
des. 1170. En sá atburður snerist
svo að segja þegar upp i mikinn
sigur fyrir kirkjuna, sem sjá má
af þvi að Tómas var lýstur dýr-
lingur þegar árið 1173. Náði frægð
hans sem dýröarmanns langt út
fyrir England, þar á meðal til ís-
lands, en hér voru aö minnsta
kosti sjö kirkjur honum helgaðar i
kaþólskum sið, þeirra á meöal hin
víðfræga Strandarkirkja í Sel-
vogi, sem mögnuðust hefur þótt
islenskra guðshúsa. Ljóst er aö á
Sturlungaöld var Tómas Beckett
mjög ofarlega I hugum Islend-
inga, til dæmis er svo aö sjá að
hann hafi haft mikil áhrif á Guö-
mund biskup góða, sem einmitt
varð frægastur fyrir andóf gegn
veraldlegum höfðingjaribböld-
um. Hefúr þess verið getiö til að
fjandskapur islenskra höfðingja
við Guðmund biskup hafi ekki
hvað sist komið til af þvi, að þeir
hafi þóst sjá i honum einskonar
islenskan Tómas Beckett. Nafnið
Tumi, sem um þær mundir varö
algengt á Islandi, er frá Tómasi
komið, og þá var skrifuð hérlend-
is saga þessa erkibiskups. Þá
sögu þýddi á ensku Eirikur
Magnússon i Cambridge, og er
talið að Eliot hafi þekkt þá þýð-
ingu.
Grískur kór og
kaþólsk litúrgía
Morðið i dómkirkjunni hefur
einkum verið flutt i kirkjum, en
er þó ekki beint heigileikur,
heldur sögulegt verk um örlög
Tómasar erkibiskups, tónninn
viða launhæðinn og að nokkru
dulspekilegs eðlis. Kórinn hefur
þar mikið hlutverk, en Eliot
studdist i leikritagerö sinni mjög
við vestrænar menningarerfðir.
Við gerð þessa verks hagnýtti
hann sér bæði griska kórinn og
litúrgiu kirkjunnar. Það er bæði i
bundnu máli og óbundnu, og þykir
þar koma sérstaklega vel i ljós
frábært vald Eliots yfir stilnum.
Um niðurstöður og boðskap i
þessu verki, sem mun talið
fremst leikrita Eliots, er það helst
að segja að aðalpersónan „komist
aö þeirri niðurstöðu að taka verði
afstöðu”, sögðu þau Jón og Vig-
dis. Þess skal getið að þýöandinn,
Karl Guðmundsson er
einn flytjenda. Um beinan
leik er ekki að ræða i uppfærslu
verksins, heldur öllu fremur ljóð-
rænan flutning. „Þetta er i fyrsta
sinn hér á landi sem leikhús knýr
dyra á kirkju”, sagði Vigdis
Finnbogadóttir.
Eftir áramótin verður það
fyrsta verk Leikfélagsins aö
byrja æfingar á Selurinn hefur
mannsaugu eftir Birgi Sigurðs-
son, en sýningar á þvi verki verða
nú aftur teknar upp.
dþ.
JOLAVEÐUR MEÐ FYRIRVARA
Austlæg átt og svalt
Blaðið hafði tal af Markúsi A.
Einarssyni veöurstofustjóra og
bað hann að segja lesenduin
hvernig veðri þeir mættu búast
viö um jólin.
— Það er nú alltaf erfitt að
spá svona fram i timann. En
eins og er nálgast lægð landið og
i nótt (þe. aðfaranótt aðfanga-
dags) má búast við vaxandi
norðaustanátt og snjókomu við-
ast hvar. Við gerum ráð fyrir
þvi að áfram riki austlæg átt á
landinu og sums staðar norð-
austlæg. Ekki er heldur neitt út-
lit fyrir þiðu og að öllum likind-
um verður þvi svalt áfram.
— Megum við reykvikingar
búast við hvitum jólum?
— Það getur verið að eitthvað
snjói i nótt, en ekki held ég að
það verði i neinu magni. Hins
vegar verða hvit jól viðast hvar
um allt land.
Sæmileg færð
Þá náðum við tali af Hjörleifi
Ólafssyni hjá Vegagerð rikisins
og inntum hann eftir færð á veg-
um landsins.
— Það er ágæt færö frá
Reykjavik suður um til Vikur.
A Mýrdalssandi er hins vegar
hraglandi og skafrenningur en
við gerum ráð fyrir aö stórir bil-
ar komist samt um sandinn.
Siðan er fært allar götur til
Reyðarfjarðar.en ástandið er þó
viða ótryggt, t.d. er farið að
hvessa á Lónsheiðinni.
— Nú, svo er ágæt færð i
Hvalfirði, Borgarfirði og á Snæ-
fellsnesi, þó er verið að moka i
Kerlingarskarði og á Fróðár-
heiði. f Dölum er fært um
Strandir fyrir Gilsfjörð i Reyk-
hólasveit en Svinadalur er ófær.
Veriö er að moka milli Patreks-
fjarðar og Bildudals og stórir
IL'
bilar verða aðstoðaðir yfir
Kleifaheiði til Barðastrandar.
Til stóð að moka i Dýrafirði en
þá bilaöi veghefill svo allt er
óvist hvort það tekst. Frá Isa-
firði er verið að moka til Bol-
-■ ungarvikur og Súðavikur. Ann-
ars er mikill jafnfallinn snjór
um alla Vestfirði og erfitt með
mokstur.
— Það er verið að opna leið-
ina frá Reykjavik til Akureyrar
og fært er til Sigluf jarðar. Verið
er að hreinsa veginn frá Akur-
eyri til Daivikur og stórir bilar
verða aðstoðaðir um Dalsmynni
til Húsavikur og áfram fyrir
Tjörnes i Axarfjörð. Af Norð-
austurlandi hef ég litlar fréttir
fengið en þar var ófært þegar
siðastfréttist milli staða. Þó átti
að opna milli Þórshafnar og
Vopnafjarðar. A Austurlandi er
fært um Hérað umhverfis Egils-
staði og um Fagradal til Eski-
fjarðar. Fjallvegirnir um Odds-
skarð og Fjarðarheiöi hafa ver-
ið lagfærðir fyrir snjóbila, en
sérstaklega i Oddsskarði er
mikið fannfergi vegna snjóflóða
sem mörg hver eru miklu stærri
en þau sem féllu á Norðfjörð. Er
dýptin allt upp i 20 metra á veg-
inum. Möðrudalsöræfi eru iokuð
og eru austfirðingar reyndar
búnir að afskrifa þau að vetrar-
lagi siðan suðurleiðin opnaðist.
Og þá held ég að hringurinn sé
lokaður, sagði Hjörleifur.
—ÞH
Hvít jól víðast hvar nema í Reykjavík