Þjóðviljinn - 24.12.1974, Qupperneq 13

Þriöjudagur 24. desember 1974. ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 13
OPNU
SKORÐIN
Vegna annarlegra sjónar-
miða hjá stjórnarliðum
náðist ekki eining um
heiðurslaun listamanna
Viö afgreiöslu fjárlaga var
samþykkt meö 34 samhljóöa at-
kvæöum aö veita eftirtöldum
listamönnum heiöurslaun, 350
þúsund hverjum: Ásmundi
Sveinssyni, Brynjólfi Jóhannes-
syni, Finni Jónssyni, Guömundi
Danielssyni, Guömund.i Hagaiin,
Gunnari Gunnarssyni, Haildóri
Laxness, Indriða G. Þorsteins-
syni, Kristmanni Guömundssyni,
Itikharöi Jónssyni, Tómasi
Guömundssyni, Þorvaldi Skúla-
syni.
Heiðurslaun listamanna hafa
nú um nokkurt skeið verið einn af
útgjaldaliðum fjárlaga og fjallar
alþingi beinlinis um þá úthlutun,
12 listamenn hafa verið á slikum
heiðurslaunum, en þrir menn sem
heiðurslauna nutu i fyrra hafa
látist á árinu, þeir Guðmundur
Böðvarsson, Páll Isólfsson og
Þórbergur Þórðarson.
Þeir þrír listamenn sem nú
bætast nýir inn á þennan sérstaka
liðf járlaganna eru rithöfundarnir
Guðmundur Danielsson og Indriði
G. Þorsteinsson og listmálarinn
Þorvaldur Skúlason.
Um tillögu að þessari fjár-
veitingu var fjallað af mennta-
málanefndum beggja þingdeilda
sameiginlega. Ekki náðist eining
um málið og báru 9 stjórnarliðar
þingsjá þjóðviljans
fram tillögu þá er áður getur:
framsóknarmennirnir Gunnlaug-
ur Finnsson, Ingi Tryggvason,
Ingvar Gislason og Steingrimur
Hermannsson, ihaldsmennirnir,
Ellert Schram, Eyjólfur Konráð
Jónsson, Siguríaug Bjarnadóttir,
Steinþór Gestsson og Þorvaldur
Garðar Kristjánsson. Fjarver-
andi afgreiðslu málsins var Axel
Jónsson.
St jórnarandstæðingar i
menntamálanefndum stóðu ekki
að þessari tillögu, en þar var um
að ræða þau Svövu Jakobsdóttur,
Ragnar Arnalds, Jón Armann
Héðinsson og Magnús Torfa
Ólafsson.
Við umræður um fjárlög á
föstudagskvöld sagði Svava
Jakobsdóttir m.a.:
Fyrir þvi er hefð hér á alþingi
að þeir einir komi til greina við
ákvörðun heiðurslauna sem eiga
langan listamannsaldur. Helst
þurfa þeir að komast sem næst
þvi að vera óumdeilanlegir þótt
það hafi raunar ekki alltaf tekist.
Um val á þeim er heppilegast að
riki eining og hefur svo yfirleitt
verið, enda er hér um viðkvæmt
mál að ræða, ekki aðeins fyrir
listamennina heldur og fyrir
þjóðina
Nú hafa þau tiðindi gerst að
meirihluti menntamálanefndar
vikur frá þessari meginreglu og
gerir tillögu um listamann á
miðjum aldri er á vonandi langa
starfsæfi framundan og ýmis sin
helstu verk ósamin. Hins vegar
hefur verið gengið fram hjá
mörgum mikilhæfum rithöfund-
um sem lengihafa verið i fremstu
röö.
Slika stefnubreytingu teljum
við i minnihluta menntamála-
nefnda þvi aðeins réttlætanlega
að engir listamenn með lengri
starfsaldur að baki og jafnframt
eldri að árum komi til greina. Svo
er alls ekki nú. Með þessari til-
lögu teljum við að gengið sé á rett
nokkurra listamanna sem að öllu
athuguðu hefðu átt að vera teknir
til greina.
Ég vil leyfa mér að nefna tvo
rithöfunda. Snorri Hjartarson er
fæddur 1906. Fyrsta bók hans kom
út 1934. Ég hygg að allir ljóðaunn-
endur viðurkenni að með bókinni
„Lauf og stjörnur” sé það ljóst ef
það var ekki fyrr, að hann
verðskuldi þann fyllsta heiður
sem alþingi getur veitt. ólafur
Jóhann Sigurösson er fæddur
1918, en hann á óslitinn rit-
höfundarferil allt frá árinu 1933.
Með þeirri stefnubreytingu sem
nú hefur orðið við val á rithöfund-
um til heiðurslauna tel ég að al-
þingi sé að fara inn á nýja og
varasama braut, braut sem ekki
ber að feta ef heiðurslaun á að
virða nokkursj á annað borð.
Helgi Seljan tók til máls um
önnur efni en vék einnig að þessu
og minntist á þau skörð sem þeir
Þórbergur Þórðarson og Guð-
mundur Böðvarsson skilja eftir
sig. Helgi kastaði fram eftirfar-
andi visu:
Nefndin illa áttavillt
engan finnur geröum staö.
Opnu sköröin eru fyllt
þótt enginn maður sjái það.
Menntamálaráð
— og úthlunarnefnd listamannalauna
A síðasta fundi alþingis var
kjörið i ýmsar nefndir og ráð,
þar á meðal i menntamálaráð
og I úthlutunarnefnd lista-
mannalauna.
Hið nýkjörna menntamálaráð
skipa: Björn Th. Björnsson list-
'fræðingur, Jón Sigurðsson skrif-
stofustjóri, Kristján Benedikts-
son borgarráðsmaður, Baldvin
Tryggvason framkvæmdastjóri
og Matthias Johannessen rit-
stjóri. Varamenn þeirra eru:
Arni Bergmann blaðamaður,
Þorsteinn Ólafsson deildar-
stjóri, Aslaug Brynjólfsdóttir
kennari, Eirikur Hreinn Finn-
bogason borgarbókavörður og
Halldór Blöndal kennari.
í úthlutunarnefnd lista-
mannalauna voru kjörnir:
Sverrir Hólmarsson mennta-
skólakennari, Helgi Sæmunds-
son ritstóri, Halldór Kristjáns-
son bóndi, Jón R. Hjálmarsson
skólastjóri, Ólafur B. Thors
framkvæmdastjóri, Magnús
Þórðarson (NATO-Mangi) og
Hjörtur Kristmundsson fyrrv.
skólastjóri.
Fjárlögin
afgreidd
Tillögur stjórnarandstæð-
inga voru stráfelldar
Atkvæöagreiösla um fjárlögin
fór fram á alþingi á laugardag.
Var hún mjög langvinn þvi aö
fjárveitinganefnd haföi gert fjöl-
margar breytingar viö upphaf-
legt frumvarp. Stjórnarandstæð-
ingar voru hins vegar mjög hóf-
samir i aö bera fram breytingar-
tiliögur en þær voru samt — með
einni undantekningu — allar
felidar.
8 sinnum var beitt nafnakalli i
atkvæðagreiðslunni. Að lokum
voru fjárlögin samþykkt i heild
með 35 samhljóða atkvæðum og
munu þá nokkrir stjórnarþing-
menn hafa verið horfnir af vett-
vangi eftir nokkuð stranga setu
þennan siðasta dag fyrir jól. At-
hygli vakti að Albert Guðmunds-
son sat hjá við þessa siðustu at-
kvæðagreiðslu eins og raunar
yfirleitt einnig þegar breytingar-
tillögur voru bornar upp.
Nýjasti styrkþegi rikisins er
Kaupmannasamtökin og nutu þau
stuðnings allra viðstaddra fram-
sóknarþingmanna, en ihaldsþing-
maðurinn Jón Sólnes taldi þau
ekki þurfa að lifa á bónbjörgum
og greiddi atkvæði gegn fjárveit-
ingunni einn allra stjórnarsinna.
Af f járveitingarliðum sem naut
áberandi litils stuðning þótt sam-
þykktur væri samhljóða og á-
greiningslaust var styrkur handa
listdansfiokki Þjóðleikhússins, 2
miljónir króna. Hlaut hann 33 at-
kvæði.
Nánar verður greint frá af-
greiðslu fjárlaga siðar.
Sjúkrahúsið
í Neskaupstað
hélt sínu
Eina tillaga stjórnarandstæð-
inga sem samþykkt var við
lokaafgreiðslu fjárlaga var til-
laga frá Lúðvik Jósepssyni og
Helga Seljan um framlag til
byggingar sjúkrahússins i Nes-
kaupstað. Upphafleg tillaga frá
ráöuneyti hafði verið 28 miljónir
króna og er það nauðsynlegt til
þess að unnt sé að ljúka ákveðn-
um áfanga viðbyggingar. Við
undirrbúning fjárlaga og i með-
förum f járveitinganefndar hafði
þetta verið lækkað niður i 18
miljónir. Þeir Lúðvik og Helgi
lögðu til að fjárveitingin yrði
aftur hækkuð upp i 28 miljónir
og var það samþykkt sam-
hljóða.
LÖG UM SJÁV-
ARÚTVEGSMÁL
Á fimmtudag og föstudag voru
sett 5 lög á alþingi sem snerta
sjávarútveg og sjóferðir. Fyrst er
að telja hið umdeilda frumvarp
um „ráðstafanir i sjávarútvegi”,
þá ákvæði um skipulagningu
loðnulöndunar sem einnig urðu
nokkrar deilur um, og svo þrenn
önnur lög sem full eining varð
um: um framleiðslueftirlit, um
rannsóknarstofnun fiskiðnaðar-
ins og árekstra á sjó.
Gerð hefur verið grein hér i
blaðinu fyrir sjónarmiðum al-
þýðubandalagsmanna um þær
ráðstafanir i sjávarútvegi sem
skerða sjómannakjörin stórlega
og færa sjávarútvegsráðherra
miljónahundruð til að valsa með
án aðhalds frá reglum sem ella
væri eðlilegt að alþingi setti. Að
visu sagði Steingrimur Her-
mannsson i efri deild að hann
teldi sig hafa fengið nokkra
tryggingu fyrir þvi að rlkisstjórn-
in mundi sem heild standa að
setningu reglna um úthlutun fjár-
ins og sjávarútvegsnefndir al-
þingis mundu fá tækifæri „til að
fylgjast með”, og kvaðst hann
gera sig ánægðan með það. Litið
dregur vrsælan!
1 skemmstu máli sagt: allar til-
lögur stjórnarandstæðinga I sam-
bandi við ráðstafanirnar voru
felldar i báðum deildum. 1 neðri
deild var nafnakall um tillöguna
að verja 80 miljónum af gengis-
hagnaði til að verðbæta lifeyris-
greiðslur sjómanna, en það var
fellt með 28 atkvæðum gegn 12.
Enginn stjórnarliði greiddi at-
kvæði með tillögunni, enda voru
þeir hinir hreyknustu yfir 11 mil-
jónunum sem þeir ákváðu að
verja I þessu skyni — það væri þó
alltaf betra en ekki neitt sem upp-
haflega stjórnarfrumvarpið gerði
ráð fyrir!
Ríkið kosti útibú
Breyting sú á lögunum um
rannsóknir I þágu atvinnuveg-
anna sem samþykkt var hljóðar
upp á það að útibú Rannsóknar-
stofnunar fiskiðnaðarins skuli að
öllu kostuð af rikinu, en i lögum
frá 1973 var gert ráð fyrir þvi að
heimaaðilar á hverjum stað
stæðu undir þeim að helmingi.
Þá var rikisstjórninni með lög-
um heimilað að staðfesta fyrir Is-
lands hönd samþykkt um alþjóða-
reglur til að koma i veg fyrir
árekstra á sjó, en hún var undir-
rituð i London 1972. Hefur sam-
þykktin þá lagagildi hér á landi
og ógildist þar með svipuð tilskip-
un frá 1965.
Sjávarafurðaeftirlit.
Framleiðslueftirlit sjávaraf-
urða heitir sú stofnun sem tekur
til starfa á næsta ári og kemur
hún i staðinn fyrir Fiskmat rikis-
ins og Sildarmat rikisins. Skulu
stöður forstjóra, deildarstjóra og
yfirmatsmanna hjá framleiðslu-
eftirlitinu auglýstar lausar til
umsóknar og forstjóri skipaður
eigi siðar en 1. april nk. en aðrir
veröi væntanlega ráðnir frá 1. júli
þegar hinar gömlu stofnanir
verða lagðar niður.
Hin nýja stofnun skal hafa eft-
irlit með eða meta allan fisk,
krabbadýr og skeldýr sem veidd
eru úr sjó, svo og meðferð i flutn-
ingi, geymslu og vinnslu þeirra.
Framleiðslueftirlitið skiptist i 4
deildir: hreinlætis- og búnaðar-
deild, ferskfiskdeild, freðfisk-
deild, saltfisk- og skreiðardeild.
Tekið er fram að við skipun i
starf forstjóra skuli ráðherra
taka tillit til háskólaprófs i mat-
vælafræðum eða annarrar sam-
bærilegrar menntunar umsækj-
enda. — Nemendur sem lokið
hafa prófi frá fiskvinnsluskólan-
um skulu njóta forgangs við ráðn-
ingu matsmanna.
tsafold verður inni
Ekki alls fyrir löngu var flutt
stjórnarfrumvarp um breytingu á
ársgömlum lögum um löndun á
loðnu til bræðslu og er það gert i
samræmi við reynslu siðustu ver-
tiðar. Setteru skýrari ákvæði um
tilkynningarskyldu skipstjóra til
loðnunefndar, sett inn refsi-
ákvæði gagnvart loðnufrystihús-
um o.fl. Enginn ágreiningur varð
á þingi um efni frumvarpsins. 1
meöförum efri deildar var sett
inn bráðabirgðaákvæði, að til-
hlutan sameinaðrar sjávarút-
vegsnefndar deildarinnar, svo-
hljóðandi:
Þrátt fyrir ákvæði laga nr
33/1922, um rétt til fiskveiöa i
Danmörku, vera heimilt að veiða
loðnu I landhelgi og landa henni á
svæðinu frá Patreksfirði noröur
um til Seyðisfjarðar sem Islenskt
skip i febrúar og nrars 1975, enda
hliti það reglum er sjávarútbegs-
ráðuneytið setur, sé rekiö af is-
lenskum aðila og áhöfn þess sé is-
lensk.
Meirihluti sjávarútvegsnefndar
i neðri deild var þessu ósamþykk-
ur og lagði til að bráðabirgða-
ákvæðiðyrði fellt, þar eð i þvi fæl-
ist hættulegt fordæmi á timum
sem væru okkur enn viðsjárverð-
ir i hafréttarmálum. Urðu nokkr-
ar deilur um þetta i deildinni og
tóku þátt i þeim: Sverrir Her-
mannsson, Guðlaugur Gislason,
Tómas Arnason, Pétur Sigurðs-
son, Lúðvik Jósepsson, Ólafur Jó-
hannesson, Matthias Bjarnason
og Garðar Sigurðsson.
Haft var nafnakall um ákvæðið
og var það samþykkt með 21 at-
kvæði gegn 8, 1 sat hjá (Sigurl.
Bj.d.) og 10 fjarverandi. Nei
sögðu Kjartan Ólafsson, Lúðvik
Jósepsson, Skúli Alexandersson,
Ragnhildur Helgadóttir, Sverrir
Hermannsson, Ragnheiður
Sveinbjörnsdóttir, Tómas Arna-
son, Vilhjálmur Hjálmarsson.
Meðal þeirra sem sögðu já voru
Garðar Sigurðsson, Gils Guð-
mundsson, Karvel og Magnús
Torfi, 5 framsóknarmenn og 11
sjálfstæðisf lokksmenn.
Að öðru leyti varð eining um hin
nýju loðnulöndunarlög.
Samræming
veiða og vinnslu
Frumvarp til laga um sam-
ræmda vinnslu sjávarafla og
veiðar, sem háðar eru sérstökum
leyfum varð nokkurt deiluefni við
2. umræðu I neðri deild á fimmtu-
dag. Er þvi ætlað, ef að lögum
verður, að heimila sjávarútvegs-
Framhald á 21. siðu.