Þjóðviljinn - 26.01.1975, Qupperneq 22

22 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur 26. janúar 1975.
Rannsóknir
Framhald af bls. 9.
fiskfars eöa maring. Norömenn
hafa gert nokkuö stórar tilraunir
meö þess konar vinnslu, en þar
var i sumar landaö nokkur
hundruð tonnum af kolmunna,
sem unninn var á þennan hátt.
Um arösemi þessaar vinnslu veit
ég ekki, en norðmennirnir notuðu
þetta i fiskibollur og fiskstauta td.
Okkur vantar ennþá vélar til
þess aö hausa og slægja fiskinn,
svo framleiðsla á marningi úr
öðru en beingörðum og afskuröi
geti hafist hér. Marningsvélar
eru nánast i hverju frystihúsi.
Hingaö voru komnar nokkrar
vélar til þess aö hausskera sild og
slógdraga áöur nen hún hvarf að
miðunum hér. Þessum vélum má
e.t.v. breyta til þess að vinna
kolmunna og spærling. Hins
vegar eru nýjar og fullkomnar
vélar nokkuö dýrar.
Báöar þessar fisktegundir hafa
verið veiddar þónokkuð hér viö
land, sérstaklega spærlingurinn
nú siöustu ár. Þetta magn hefur
allt fariö til mjölframleiöslu
ennþá.
Ég hef þá trú að nýta megi
báöar þessar fisktegundir til
manneldis i nokkuð stórum stil.
Til dæmis lætur best að veiöa
spærlinginn yfir sumariö þegar
litiö er aö gera i frystihúsunum,
og ef nýta mætti húsin betur þann
ástima væri þaö vissulega mikils
viröi.
Kjöti blásið úr humarklóm
— Eru ekki einhverjar til-
raunir i gangi til aö nýta betur
humarinn en nú er gert, þe. að
vinna annað en aðeins halann?
— Við höfum veriö að reyna viö
humarúrgang i nokkur ár. Viö
höfum reynt ýmislegt, til dæmis
að blása kjötinu úr klónum meö
þrýstilofti, hakka klærnar upp og
vinna úr þeim einhvers konar
mauk. Viö höfum reynt að skilja
skeljarnar frá kjötinu i
marningsvélum. Viö höfum reynt
að fleyta það kjöt, sem eftir er i
klónum, og jafnvel búknum frá i
saltpækli. í saltpækli af
ákveðnum styrkleika sekkur
skelin, en kjötiö flýtur upp, og
gerist það svo hratt, að kjötiö
tekur ekki i sig mjög mikiö salt.
Þessar tilraunir viröast þvi
miöur allar eiga þaö sammerkt
að vera of dýrar til þess aö fram-
leiðslan borgi sig.
Fá sjómenn alkóhól í
tunnum með sér á sjóinn?
Þó gerðist það siöasta sumar,
aö við komumst i samband við
hollenskan bragðefnafram-
leiöanda, og sendum honum
prufur. Likaði honum fram-
íeiðslan vel. Vildi hann fá klærnar
og búkana rotvarða i alkóhóli.
Ef úr yröi, aö sá hollenski
keypti héðan humarklær og búka,
mundu sjómenn hafa tunnur með
alkóhóli með sér á sjóinn (þvi
miðurisóprópýlalkóhól) og henda
öðru en halanum i tunnurnar þeg-
ar þeir slita hann frá.
Þessi hollenski hefur óskaö
eftir aö fá um háft tonn af humar-
úrgangi, rotvörðnum á þennan
hátt, næsta sumar, og fróölegt
verður að fylgjast með þvi, hvað
úr þvi kemur. Hann lét sér ekki
bregða neitt við það verö sem við
nefndum honum til, svo það er
full ástæöa til að vera forvitinn.
Skeljamjöl til fiskeldis?
— Hefur ekki veriö unniö mjöl
úr skeljum?
— Dálitið er unnið af þvi á
Vestfjörðum, þá úr rækju-
skeljum. Það er ekki sérstaklega
gott fóöur, amk. ekki ef það er
unniö á sama hátt og venjulegt
fiskimjöl.
Viö hefðum áhuga fyrir að
athuga hvort rækjumjöl er ekki
verðmætara sem fiskafóöur, en
það reynist sem annars konar
dýrafóöur Reyndar notaöi dr.
Jónas Bjarnason, þegar hann var
að útbúa „matseðil” sinn fyrir
eldisfiskinn, rækjuúrgang með
góöum árangri.
Þaö er mjög vel hugsanlegt að
nota humarskelina á svipaðan
hátt. Annars möluðu þeir á Stykk-
ishólmi hörpudiskskelina og settu
hana i götur hjá sér.
Hringormahræðsla
— Geysimikil vinna er lögö i að
draga hringorma úr fiski, sem
ætlaöur er til útflutnings. Er
einhver ástæöa tilþessa önnur en
sú, að gera vöruna geðslegri, eða
eru hringormar i þorski hættu-
legir, þegar þeir eru komnir i
mannslikamann?
— Hringormur er alls ekki
skaðlegur I frystum fiski og
soðnum, þvi hann þolir hvorki
frost né suðu. Það er hins vegar
jafn ógeðfellt að sja hann á
diskinum hjá hvort sem hann er
dauður eða lifandi. Það er miög
dýrt og mannfrekt að tina hring-
ormana úr, þvi ekkert dugir þar
annað til en handaflið. Afköst
frystihúsanna eru ekki slik sem
þau gætu verið fyrir vikið.
Sölusamtökin hafa eytt miklum
fjármunum I að prófa aðferðir,
sem að gagni mættu koma við
hringormatinsluna, en það hefur
litinn árangur borið ennþá, annan
en endurbætur á lýsingu og
annarri vinnuaðstöðu.
Það er ekki mikið vitað um
hverju þessi hringormur okkar
veldur I mönnum. Hins vegar er
nokkuð tiður sjúkdómur af
völdum annars orms, skyldum
þessum, séstaklega i Hollandi. Sá
ormur finnst einkum i sild. Sildin
er etin hrá þar, aðeins nokkurra
daga gömul úr salti, en ormurinn
lifir það ágætlega af. Þegar þessi
ormur kemst lifandi ofan i fólk
veldur hann áköfum iðrabólgum,
sýkingu og hita.
Frysting í fljótandi freon
— Er einhverra nýjunga að
vænta i frystitækni?
— Þróunarsjóður Sameinuðu
þjóðanna veitti styrk til þess að
kynna hérlendis nýja eða nýlega
frystitækni. Hérlendis þótti þeim
ekki notuð sú tækni við frystingu
ýmissa mjög verðmætra sjávar-
afurða eins og td. á rækju, humri,
hörpudisk osfrv, sem nýjust og
best er talin. Þessar afurðir eru
mun eftirsóttari. Ef hvert ein-
stakt stykki fyrir sig er fryst.
Tæki til þess að sýna okkur
þessa nýjung er komið til lands-
ins, og sérfræðingur, sem sýna
mun notkun þess, er væntanlegur
i lok þessa mánaðar. Við munum
þá fara viða um og kynna þessa
frystiaðferð, en hún er dýrari en
sú sem við notum i dag, en gefur
þess i móti mun verðmeiri afurð-
ir.
Aðferðin er sú, að vörunni er
difið ofan I fljótandi freon, en það
erlitar- og lyktarlaus frystivökvi,
sem er t.d. á kælikerfum isskápa
og er algerlega skaðlaus, og gerir
það ekkert til þó að varan komist i
beina snertingu við hann. Varan
gegnfrýs á nokkrum sekúndum,
en frysting I frystiskápum eða
blæstri tekur oftast 1-3 klukku-
tima.
Kúf fiskvinnsla
— Er von til þess að farið verði
að fullvinna kúffisk hér á næst-
unni?
— Það hafa margir haft áhuga
á þvi að nýta kúffiskinn hér við
land. Það eru talin vera þó nokk-
uð stór kúffiskmið viða við
strendur landsins. Þó er tæplega
nógu mikið vitað um magnið, sem
veiða mætti, né hvar og hvenær
hentugast væri að veiða það. Ég
veit ekki betur en Hafrannsókna-
stofnunin ætli að gera úttekt á
kúffiskmiðunum hér við land nú i
vor.
Kúffiskurinn er unninn til
manneldis, og þvi þarf að kanna
vel áður en veiöar hefjast fyrir al-
vöru, hvort nokkur hætta sé á þvi,
að veiöisvæðin séu menguð af
gerlagróðri, eða að þar sé að
finna óæskilega mengun frá
mannabyggð.
Kúffiskurinn er oft með fullan
maga af litsterkum þörungum,
sem hann lifir á, og þarf þvi að
láta hann skola sig út áður en
hann er tekinn til vinnslu. Til þess
þyrfti að hafa hann i hreinum sjó,
svelta hann i nokkra daga til þess
að hreinsa á honum magann.
Einnig þarf að athuga hvort
perlumyndun er meiri i kúffiskin-
um á einum staðen öðrum, en það
eru sandkorn, sem hann safnar i
sig.
Við munum taka þátt 1 rann-
sóknum með Hafrannsóknar-
stofnuninni með vinnslu fyrir
augum, en hvort vinnslan hefst
alveg á næstunni eða ekki, skal ég
ekki segja um.
— Yrði þetta dýr framleiðsla?
— Það er ekki vist, Kúffiskur-
inn þarf að komast i land lifandi,
og þaö má hugsa sér, að hann sé
settur i geymslutanka meö hrein-
um sjó og látinn vera þar i nokkra
daga, eða þangað til fiskurinn er
orðinn hreinn. Þá er hægt að taka
fiskinn úr honum til vinnslu. Með
þvi að hafa fleiri en einn tank eða
þró ætti verkunin að geta gengið
stanslaust.
Kúffiskurinn yrði sennilega
annað hvort frystur til súpufram-
leiðslu eða soðinn niður, og þá
einnig til súpuframleiðslu. Fisk-
urinn er bragðsterkur, og vill
verða nokkuð seigur.
Lyf úr
þorskgalli
— Er einhver von um að I
framtiðinni verð unnið eitthvert
verðmæti úr þorskgalli?
— Akveðnar tilraunir hafa ver-
ið gerðar með það að einangra
viss efni úr galli, efni sem einkum
eru notuð i lyfjaframleiðslu.
Þessar svokölluðu gallsýrur eru
mjög verðmætar.
Það hefur að visu valdið nokkr-
um vandkvæðum hér, að söfnunin
er handavinna. Það þarf að tina
hverja einustu gallblöðru frá,
þannig að ekki komi lifrar-
broddar með, en þeir geta eyði-
lagt mikið magn af galli þó lítið sé
af þeim.
Ef framleiðsla færi fram hér,
yrði gallið skilið úr blöðrunum og
eimað úr þvi vatnið, til þess að
minna magn þyrfti að flytja.
Svona tilraunir voru gerðar hér
fyrir nokkuð mörgum árum, og
þá var safnað hér þónokkuð
mörgum tonnum af galli og flutt
út.
Ræktun í
frárennslisvatni fiskiöju-
vera?
— Fram hefur komið ósk um
það, að Rannsóknastofnun fisk-
iðnaðarins gerði athugun á frá-
rennslisvatni frystihúsanna. Er
mengunarhætta af þvi frá-
rennsli?
— Það er alls ekki hægt að
segja að i frárennslinu séu nein
eiturefni, en þar eru lífræn efni,
sem rotna. Þegar mikið af rotn-
andi efnum berst t.d. i höfn, þar
sem tiltölulega litil vatnsskipti
eiga sér stað, deyr lif bæði I vatni
og andrúmslofti vegna þess, að
rotnunin tekur til sin súrefnksterk
lykt fylgir slikri rotnun.
Þetta er hvergi komið á alvar-
legt stig hjá okkur, en á vissum
þéttbýlissvæðum eru þó þegar
orðinóþrif af þessu vegna lyktar-
innar.
Að þessu slepptu eru oft á tiðum
i frárennslisvatninu efni, sem
nota má til fiskmjölsframleiðslu
og sjálfsagt má hreinsa nokkuð af
þessum efnum frá með vinnslu
fyrir augum.
Það má bæta þvi hér við, að
gerladeildin hjá okkur hefur ekki
komið þvi við að rannsafca það,
sem hún þyrfti I sambándi við
þetta mál, einfaldlega vegna þess
að verið er að kaffæra hana i
þjónustuverkefnum, sem ekki
snerta fiskiðnaðinn beint. Þó er
auðvitað reynt að láta þjónustu
við fiskiðnaðinn sitja fyrir og eft-
irlit með lagmeti tekur mikið af
tima deiidarinnar. En það er litið
afgangs fyrir eiginleg rannsókn-
arstörf.
Framleiðsla á hunda-
og kattamat i
hungruðum heimi
— Heyrt hef ég að þið fáist, eða
ætliðað fást við, tilraunir á niður-
suðu á hunda- og kattamat úr
fiskafurðum og hvalúrgangi á
meðan mannheimur sveltur. Er
þetta rétt?
— Framkvæmdastofnunin hóf
undirbúning þess i fyrra að at-
huguð yrði framleiðsla á ein-
hverjum mat handa hundum og
köttum úr afgangi af sláturafurð-
um og hvalúrgangi og þá til nið-
ursuðu. Mér vitanlega hefur ekki
verið unnið mikið að þessu ennþá.
Nú, ef einhver hreyfing verður á
þessu máli, þá munum við sjálf-
sagt taka einhvern þátt i þvi, ann-
ars litinn, kannski engan.
útibúin
— Hvað liður byggingu útibúa
frá Rannsóknastofnuninni úti
um land?
— Samkvæmt lögum frá Al-
þingi frá þvi fyrra ber að reisa
útibú i hverjum landsfjórðungi.
Við erum vel á veg komnir með
að setja á stofn útibú á ísafirði.
Þar er nú verið að innrétta hús-
næði og vonir standa til, að það
geti tekið til starfa i næsta mán-
uði. Fyrst i stað verður þetta
hvorki stór né mikil rannsókna: -
stofa. Þarna verður efnafræðing-
ur, sem tekið getur sýnishorn og
gert einfaldari efnagreiningar.
Við höfum hugsað okkur, að við
útibúin verði maður i framtiðinni,
sem gæti sinnt gerlafræðilegum
rannsóknum á einn eða annan
hátt.
Ekki ætti að þurfa að taka það
fram, að vestmannaeyingar hafa
rekið þess lags stofnun nú um
nokkurt skeið og eiga hana sjálf-
ir. Við leggjum þeim til forstöðu-
mann, sem fær laun greidd úr
rikissjóði. Stundum höfum við
staðið að tilraunum þar, og þá
leggjum við til starfskrafta. Ég er
ekki i vafa um, að framtak vest-
mannaeyinganna hefur ýtt undir
þá hugmynd að stofna útibú frá
stofnuninni úti á landi.
Það er ekki endanlega búið að
ákveða aðra staði, þar sem útibú
skuli risa. Þó hafði sjávarútvegs-
ráðuneytið bent á Siglufjörð og
Neskaupstað, sem æskilega staði.
Húsnæði það, sem til stóð, > að við
fengjum inni I i Neskaupstað hef-
ur nú að mér skilst eyðilagst i
snjóflóði. Hver framvindan verð-
ur veit ég ekki, en til þess var ætl-
ast, að það útibú yrði á svipuðu
stigi að ári eins og útibúið á ísa-
firði nú, þ.e.a.s. komið i burðar-
liðinn.
Draumurinn
— Nú hljóta vlsindamenn að
eiga sér einhverja drauma um
sérlegan árangur á einhverju
vissu sviði, eða með ákveðinni til-
raun og rannsókn. Hvaða rann-
sókn bindur þú vonir við að beri
mestan árangur?
— Ég vona að við náum betri
árangri I að nýta hvers konar
fiskúrgang og úrgangsfisk, varð-
andi innyfli fiska, eru það
hydrólýsöltin, lifur gall og svil.
Þar vona ég að við höfum erindi
sem erfiði, og ég hef i rauninni þá
trú, að við munum hefja fram-
leiðslu verðmætra efna úr fisk-
innyflum hérlendis innan
skamms. Rannsókn og vinna að
þessu held ég að verði eitt okkar
mesta framlag i náinni framtið.
Eins vona ég að kolmunni, spærl-
ingur og fleiri fisktegundir verði
ekki alltaf úrgangsfiskur. —úþ
Sáttmáli
Framhald af 13. siðu.
vinna i alvöru áð uppfyllingu skil
mála Parisarsamkomulagsins
Krafa þessarar. hreyfingar er
fullkomlega lögmæt og mjög;
áriðandi að henni sé sinnt. Hún er
i fullu samræmi við Parisarsátt
málann og tillögu þá i sex liðum,
sem bráðabirgðabyltingarstjórn
lýðveldisins Suður-Vietnam lagði
fram 22. mars 1974. Bráðabirgða-
byltingarstjórnin er þvi fyllilega
samþykk kröfum hreyfingarinn-
ar.
Kæru landar.
Baráttan, sem þjóð okkar heyr
til uppfyllingar Parisarsáttmál
anum er ennþá erfið og flókin, en
ber þó mikinn og vaxandi árang-
ur. Bandariska heimsvaldasiefn
an og böðlar hennar, klika
Nguyen Van Thieu, hafa beðið
mikla ósigra og erfiðleika þeirra
margfaldast. Þetta er grund-
vallarárangur, sem þjóð okkar
verður að hagnýta til þess að ná
enn meiri árangri i baráttunni
fyrir lögmætum réttindum.
Sýnum þvi að þróttur þjóðar
okkar, sem óbugandi hefur verið
um aldir, sé það enn. Styrkjum
einingu okkar og þann ásetning
að gera aö engu öll vélræði
Bandarikjanna og Nguyen Van
Thieukllkunnar og vinnum að
friði, frelsi, möguleikum til lifs-
bjargar og rétti til sjálfs-
ákvörðunar.
Forustumcnn á ýmsum sviöum,
stjórnmálaleg, félagsleg og
trúarleg samtök i öllu Suður-Viet-
nam!
Bráðabirgðabyltingarstjórn
Suður-Vietnam yfirlýsir að hún
fagnar hverri yfirlýsingu og
hverri aðgerð sem einlæglega er
ætlaö að vinna að friði, frelsi og
sjálfstæði i Suöur-Vietnam.
Stjórnin hvetur jafnframt öll póli-
tisk öfl, hvar sem þau standa i
stjórnmálum eða trúmálum, og
alla einstaklinga, hver sem upp-
runi þeirra er, sem einlæglega
óska þess að bundinn sé endir á
striðið og þjóðarsætt náð, til aö
sameinast og samræma aðgerðir
sinar i baráttunni fyrir þvi að
binda endi á hernaöarihlutun
Bandarikjanna I Suöur-VIetnam
og afskipti þeirra af innanlands-
málum landsins, svo og fyrir þvi
að Nguyen Van Thieu og kliku
hans sé steypt af stóli og að
mynduð verði sem fyrst i Saigon
stjórn, sem fús sé til þess að
standa við skuldbindingar
Parisarsamkomulagsins. Þetta
er réttasta og eðlilegasta leiðin til
þess að binda endi á allar þján-
ingarnar og hörmungarnar, sem
látnar eru ganga yfir þjóð okkar.
Liðsforingjarog óbreyttir her-
menn I Saigon-her og starfsmenn
Saigon-stjórnar!
Barátta sú, sem þjóð okkar
heyr á ýmsum sviðum fyrir friði,
velferð, frelsi, lýðræði og ein-
drægni er I allra þágu, ykkar
einnig. Varið ykkur á illum fyrir-
ætlunum bandarisku heimsvalda-
stefnunnar og fólsku Nguyen Van
Thieu og leiguþýja hans, sem etja
ykkur út I dauða, sem engan til-
gang hefur. Herðið upp hugann og
takið afstöðu með þjóð ykkar.
Gangið i lið með þjóðinni og
hjálpið henni til að steypa frá
völdum Nguyen Van Thieu og
mönnum hans, svo að þið sjálfir
megið lifa sem mönnum sæmir.
Bandariskar heimsvaldastefn-
an hefur orðið fyrir mörgu
skakkafallinu, en er engu að siður
full þvermóðsku og svikræðis.
Með hjálp CIA hefur hún smyglað
mönnum sinum inn i baráttu-
hreyfinguna á yfirráðasvæði
Saigon-stjórnar i þeim tilgangi að
tæla hana af leið. Þjóð okkar hef-
ur hinsvegar lært margt I baráttu
sinni. Með árvekni sinni mun hún
sjá til þess að öll launráð banda-
risku heimsvaldastefnunnar og
þýja hennar verði til einskis,
hversu hættuleg sem þau kunna
að vera, og tryggja þannig þá
hagsmuni sina, sem mestu máli
skipta.
Bráðabirgðabyltingarstjórn
iýðveldisins Suður-Vietnam er
sannfærðum að þjóðir bræðra- og
vinarikja, lýðræðislegar alþjóða
stofnanir og allar þjóðir, sem þrá
að friður og réttlæti riki i heimi
öllum, þar á meðal bandariska
þjóðin, munu enn auka stuðning
sinn við réttlátan málsstað ibúa
Suður-Vietnams.
Parisarsáttmálanum skal
verða framfylgt!
Þjóð okkar mun sameinast i
friði og þjóðlegri eindrægni!
Við sigrum að lokum!
Ragnar
Framhald af bls. 7.
er, að kjarni þessarar sögu segir
okkur, hvers vegna verðtrygging
plús vextir er efnahagsleg endi-
leysa: hvers vegna eðlilegast er,
að raunvextir séu nálægt núlli og
hvers vegna verðrýrnun pening-
anna er beinlinis nauðsyn i kapi-
talisku þjóðfélagi til að hamla á
móti óraunsæjum vaxtakröfum.
Skattfrjáls
hagnaöur
Að lokum vil ég minna á, að
verðtryggðu spariskirteinalánin
og happdrættislánin hafa verið
undanþegin framtalsskyldu og
vextirnir (eða vinningarnir)
skattfrjálsir. Þar bætist þvi við
mörg hundruð miljóna króna tap
rikissjóðs á ári hverju.
Vitað er um útgerðarmann,
sem seldi frystihús fyrir nokkrum
árum og fékk fyrir það nokkra
tugi miljóna kr. Hann mun hafa
keypt verðtryggð spariskirteini
fyrir um 30 milj. kr. og fær nú dá-
góðan arð af þvi fé — að öllu leyti
skattfrjálsan!
Hve lengi á það að liðast, að
skammsýnir fjármálaráðherrar
sói fjármunum rikisins á svo
ábyrgðarlausan hátt á kostnað
skattgreiðenda?
A árinu 1964 var 53 milj. kr. lán-
taka rúmlega 4% af beinum
sköttum einstaklinga til rikis og
sveitarfélaga, en þegar að endur-
greiðslunni kemur eru 700 milj.
kr. tæp 15% af beinum sköttum
einstaklinga 1974 til opinberra
aðila. En þetta er bara byrjunin.
Er ekki ljóst, að haldi rikissjóð-
ur áfram I vaxandi mæli að taka
óhagstæðustu og vitlausustu lán,
sem hann getur náö I, til margs
konar innlendra framkvæmda, þá
hlýtur það að leiða til stórhækk-
aðra skatta á næsta áratug. Og
skattamir verða þá ekki ávisun á
framkvæmdir og þjónustu hins
opinbera, heldur millifærsluþjón-
usta, þar sem þúsundir miljóna
verða teknar af hinum almenna
skattgreiðanda til að greiða
skuldabréfaeigendum okurvexti.