Þjóðviljinn - 02.09.1975, Blaðsíða 5

Þriðjudagur 2. september 1975. ÞJÓÐVJLJINN — SIÐA 5
í siðustu viku birtu islensku
blöðin ávarp frá Raul Rego
fyrrum ritstjóra Republica og
sex kollegum hans. Var þar far-
ið fram á að islenskir blaða-
menn styddu við bakið á þeim
starfsbræðrum sinum i Portii-
gal sem „beita sér nú sem fyrr
gegn öllu opinberu eftirliti með
upplýsingamiðlun...” Telja þeir
þingræðisskipulag og fjöl-
flokkakerfi vænlegast til mót-
Danmörk:
Knud Vilby
Information.
ritstjóri Raul Rego fyrrum
ritstjóri Republica.
Ávarp Regos
vægis við tilhneigingu stjóm-
valda til ritskoðunar og tak-
markana á tjáningarfrelsi.
65 fslenskir blaðamenn undir-
rituðu ávarp þetta en fyrir utan
birtingu þess urðu harla litlar
umræður um efni þess. En þetta
ávarp fór víðar og i Danmörku
birtist það undirritað af 26
framámönnum útvarps og
blaða, þe. frá sósialdemókröt-
um og þaðan til hægri, enginn
fjölmiðlungur vinstra megin við
krata undirritaði skjalið.
Þvi er á þetta minnst hér að
nokkrar deilur urðu um skjalið i
Information og er ætlunin að
segja stuttlega frá þeim deilum
hér á eftir.
Þeir sem deildu voru Knud
Vilby ritstjóri Information og
BÞENT A. Koch ritstjóri frétta-
stofunnar Ritzaus Bureau en
hann hefur oft heimsótt ísland
og ævinlega hefur Morgunblaðið
birt við hann viðtal. Áður en
hann tók við stöðu þeirri sem
hann gegnir nú var hann rit-
stjóri Kristaligt Dagblad.
,,Við vitum betur”
Daginn sem ávarpið var birt
ritar Vilby leiðara þar sem hann
fer hörðum orðum um undir-
skrifendur ávarpsins og
skammar þá ma. fyrir að hafa
þagað allan þann tima sem fas-
isminn réð rikjum i Portúgal.
...þeim sem nú berjast fyrir
ný ju frelsi mæta hræsnifull skil-
yrði frá hinni frelsisunnandi
Evrópu. I stað efnahagsaðstoð-
ar fá þeir pólitiskar skammir. I
stað samstöðu fá þeir að heyra
að „við vitum betur”.” Hann
segir einnig að við eigum ekki
að dæma það fólk sem nú berst
með ýmsum aðferðum fyrir
ýmsum tegundum lýðræðis
harðara en þá sem báru ábyrgð
á hálfrar aldar fasisma i ladinu.
Koch svarar Vilby i Infor-
mation nokkrum dögum siðar af
miklu yfirlæti og segir Vilby
reka áróður fyrir þvi að menn
eigi ekki að blanda sér i málefni
Portúgals. Hann ber af sér að
hann hafi þagað um fasismann i
Portúgal, nefnir þar til skrif KD
um hann og þátttöku sina i IPI,
Alþjóða fjölmiðlastofnuninni,
sem berjist fyrir tjáningarfrelsi
i austri sem vestri. Einnig ber
hann Vilby á brýn að kjósa
fremur kommúniskt einræði en
fasiskt.
Asömusiðu birtir Vilby langt
svar við bréfi Kochs. Byrjar
hann á að fagna þvi að loskins
hilli undir umræðu um þjóðfé-
lagsstöðu fjölmiðla, tjáningar-
frelsi og lýðræði, sem svo marg-
ir hafi beðið eftir lengi. (Hann
notar einnig tækifærið til að
hnýta i danská blaðamanna-
sambandið fy rir að vera aðili að
IFJ, Alþjóðasamtökum blaða-
manna, sem hefur innan sinna
vébanda samtök blaðamanna i
Vestur-Evrópu, Bandarikjun-
um, Kanada og þar fyrir utan
einungis samtök i löndum eins
og Zaire, Tyrklandi, Suður-
Kóreu og Suður-Vietnam sem
var.Þetta á reyndar lika við um
Blaðamannafélag Islands.)
veldur deilum
um lýðrœði
tjá u i nga rfre Is i
°g
þjó ðfé lagss löðu
fjölmiðla
»«v> '.\írý‘-<y'rrK iXé v/-.’ •'
Tjáningarfrelsið
og stéttabaráttan
Vilby snýr sér siðan að þvi að
svara Koch. Hann segir að ef-
laust séu þeir sammála um að
lýðræðið fái ekki staðist án tján-
ingarfrelsis (danir segja reynd-
ar „pressefrihed” sem myndi
þýða fjölmiðlafrelsi en við höld-
um okkur við tjáningarfrelsið).
Á hinn bóginn sé tjáningarfrelsi
merkingarlaust i þjóðfélagi sem
ekki býður þegnum sinum upp á
lýðræði á öðrum sviðum. — Að
minum dómi getur tjáningar-
frelsi þvi aðeins staðið undir
nafni að það veiti fjölmiðlum
pólitiska og efnahagslega
möguleika á að berjast fyrir
málstað þess veikasta og veitir
þeim veikasta tækifæri á að
hagnýta sér fjölmiðla i baráttu
sinni, segirVilby. Hann segir að
þótt viða sé pottur brotinn i
Danmörku sé þó ástandið þar
þolanlegt miðað við þau mörgu
þjóðfélög þar sem tjáningar-
frelsið er hrein móðgun við þá
verst settu þvi að komi þeim að
engu gagni eins og skiptingu
auðsins er háttað.
Siðan tekur hann dæmi af Ind-
landi og Kina. í Indlandi rikti
tjáningarfrelsi á vestræna visu
til skamms tfma. En það hefur
ekki reynst sveltandi ibúum
landsins mikil stoð i lifsbarátt-
unni. — Ef Kina, með þvi sem
Bent A. Koch nefnir e.t.v.
kommúniskt einræði, hefur
reynst færara um að leysa fæðu-
öflunarvandamál sin en Ind-
land, með spillingu, lýðræði og
tjáningarfrelsi, sin vandamál —
þá kýs ég frekar kommúniskt
einræði, segir Vilby.
Hann segir að Portúgal sé
efnahagslega litið betur á vegi
statt en margar þjóðir þriðja
heimsins. Þær þjóðir hafi lika
annað viðhorf til stjórnmála en
velferðarþjóðfélög Vesturlanda.
Á Vesturlöndum hugsi stjórn-
málafræðingar meira um
markmið mannskepnunnar,
frelsi einstáklingsins og póli-
tiskt siðgæði en þau jarðbundnu
vandamál sem lúta að fátækt,
hagvexti og rikisafskiptum af
efnahagslifinu. 1 augum kollega
þeirra i þróunarlöndunum er
stjómkerfið fyrst og fremst tæki
til að ná sem mestum framför-
um I efnahagsli'finu. Þeir hugsa
meira um efnahagsþróunina og
næstu fimm ára áætlun en póli-
tiskt siðgæði.
— Við getum verið áhyggju-
fullir vegna þess að tjáningar-
frelsið skuli ekki njóta algers
forgangs á þessu stigi þróunar-
innar. En það kunna að vera til
þýðingarmeiri hliðar á frelsinu
þessa stundina. Einnig i Portú-
gal. Hins vegar er það eitt engin
afsökun fyrir öllu þvi sem gerist
i landinu þessa dagana en ég
held að enginn vilji axla ábyrgð-
ina á öllu þvi sem gerist.
Vilby segir að vitaskuld hafi
allir þeir sem settu nafn sitt und
ir ávarpið rétt til að blanda sér i
málefni Portúgals þótt þeir,
sem fyrir byltinguna i fyrra
veittu athygli þeim frelsisskerð-
ingum sem tiðkuðust I Portúgal
og nýlendum þess, hafi meiri
rétt til þess en þeir — og þeir séu
fleiri — sem ekki lyftu fingri til
að mótmæla aðild einræðis-
stjórnar fasista i Portúgal að
EFTA og Nató. Og sem hafa
ekki minnst einu orði á að dönsk
fyrirtæki eru i óða önn að losa
um öll viðskiptasambönd við
Portúgal til þess að snúa sér i
enn rlkara mæli að Spáni sem
enn býr við fasisma.
Nærtækari
samanburður
Loks segir Vilby að það væri
mun eðlilegra að menn hefðu á-
hyggjur af skerðingu tjáningar-
frelsis i þeim löndum sem búa
við það miki rikidæmi að þau
ættu að geta boðið þegnum sin-
um upp á ótakmarkað frelsi. Til
dæmis sé nú orðið timabært að
tala um ástand þessara mála i
Sovétrikjunum þar sem fjöl-
miðlar eru ekki i höndum auð-
fyrirtækja heldur á að heita að
þeir séu eign fólksins j landinu
og ættu þvi að túlka malstað al-
þýðunnar en ekki valdhafanna
eins og þau gera.
En danir geta tekið nærtæk-
ara dæmi: Vestur-Þýskaland.
Þar gefi ekki aðeins að líta stór-
fellda samþjöppun valds yfir
fjölmiðlun á hendur fámennra
fjármagnshópa og sivaxandi
formöngun heldur gilda þar lög
sem beinlinis geri það hættulegt
fyrir fólk að hagnýta sér tján-
ingarfrelsið. Þar á hann við
„Berufsverbot”: lög sem heim-
ila stjórnvöldum að reka menn
úr störfum eða sýnja þeim um
störf hjá hinu opinbera vegna
skoðana þeirra. Þar eiga rót-
tæklingar, sem hagnýta sér
tjáningarfrelsið til að setja
skoðanir sinar fram á prenti, á
hættu að vera sviptir atvinnu-
möguleikum.
— Hér sjáum við glöggt dæmi
um frelsisskerðingu i þjóðfélagi
sem i ávarpinu er nefnt fjöl-
flokkakerfi (pluralistisk). Þjóð-
félagi sem ekki getur afsakað
sig með þvi að vera að gera upp
við leifar af langvarandi fas-
isma. Þjóðfélagi sem likistokk-
ar mjög hvað varðar þingræðis-
skipulag. Þjóðfélagi sem hefur
tima og efni á að setja lýðrétt-
indi öllu ofar og getur td. ekki
afsakað sig með þvi að þróun
efnahagslifsins sé mikilvægust
þessa stundina.
ÞH endursagði.
Atvinna ■ Atvinna
RÍKISSPÍTALARNIR
lausar stöður
LANDSPÍTALINN:
HJÚKRUNARDEILDARSTJÓRI
óskast á kvennalækningadeild
Landspitalans nú þegar eða eftir
samkomulagi. Upplýsingar veitir
forstöðukonan, simi 24160.
VÍFILSSTAÐASPÍ TALINN:
HJÚKRUNARKONUR óskast til
starfa nú þegar eða eftir samkomu-
lagi, einkum á kvöld- og næturvakt-
ir. Upplýsingar veitir forstöðukon-
an, simi 42800.
KLEPPSSPÍTALINN:
STUNDARKENNARI óskast i vetur
á skóladagheimili fyrir börn starfs-
fólks. Upplýsingar veitir forstöðu-
konan.
FóSTRA óskast á dagheimili fyrir
börn starfsfólks, nú þegar eða eftir
samkomulagi. Upplýsingar veitir
forstöðukonan.
HJÚKRUNARDEILDARSTJÓRI
óskast á næturvaktir nú þegar eða
eftir samkomulagi. Upplýsingar
veitir forstöðukonan.
HJÚKRUNARKONA óskast á
Göngudeild nú þegar eða eftir sam-
komulagi. Upplýsingar veitir for-
stöðukonan.
HJÚKRUNARKONA óskast á
Flókadeild. Upplýsingar veitir
hjúkrunarstjóri deildarinnar, simi
16630.
ÞVOTTAHÚS RÍKIS-
SPÍTALANNA:
ÞVOTTAMAÐUR óskast nú þegar
til starfa. Upplýsingar veitir for-
stöðukona simi: 81714
STARFSSTÚLKUR óskast til af-
leysinga nú i septembermánuði.
Upplýsingar veitir forstöðukona
simi: 81714.
RANNSÓKNASTOFA H Á-
SKÓLANS:
AÐSTOÐARLÆKNAR. Tveir að-
stoðarlæknar óskast til starfa frá 1.
október n.k. Umsóknarfrestur er til
20. september n.k.
Umsóknum, er greina aldur, mennt-
un og fyrri störf ber að skila til
Skrifstofu rikisspitalanna. Umsókn-
areyðublöð fyrirliggjandi á sama
stað.
Reykjavik 29. ágúst 1975.
SKRiFSTOFA
RÍKISSPÍTALANNA
EIRÍKSGÖTU 5.SÍMI 11765