Þjóðviljinn - 07.11.1975, Page 5

Föstudagur 7. nóvember 1975.ÞJÓÐVILJINN — StÐA 5
af erlendum vettvangi
Vestur-
Sahara
Þegar þetta er ritað
(á miðvikudegi) biða
350.000 marokkanskir
göngumenn — 10%
konur, 90% karlar —
átekta reiðubúnir að
hlýða boði leiðtogans,
Hassans II. konungs
um að marsera inn.í
nýlendu spánverja i
Vestur-Sahara. Göng-
unni hefur verið frestað
meðan diplómatar
draumur marokkana sem
Hassan ætlar nú að raungera.
Ekki spillir það heldur fyrir að
Vestur-Sahara er geysiauðugt
af fosfati, stærsta náman, Bu
Keraa, er næstauðugasta fosfat-
náma heims.
Persónulegar
minningar Francos
Frá bæjardyrum spánverja
horfir málið öðruvisi við. Þeir
hafa fallist á að veita ibúum
Vestur-Sahara sjálfsákvörð-
unarrétt um stjórnarfarslega
framtið sina. En þeim er ekkert
um það gefið að horfa aðgerðar-
lausir á fjandmenn sina handan
við Gibraltarsundið gleypa
landið með húð og hári.
Andarslitrur Francos gera
þeim málið enn viðkvæmara.
3æði vilja arftakar hans ekki
vera uppteknir i striðsrekstri
þegar „caudillo” yfirgefur
þennan heim og svo hefur
Hassan sýnir
vald sitt
þeytast milli heimsálfa
til að finna friðsamlega
lausn á deilum þeim
sem sprottið hafa af
þeirri ákvörðun spán-
verja að sleppa
höndum af nýlendunni.
Hassan konungur hefur sagt
að gangan eigi að fara friðsam-
lega fram. Herdeildir hans eru
þó ekki langt undan, þvi bæði
rikisstjórnir Spánar og Alsir
hafa báðar svarið þess eið að
mæta ásælni Hassans til nýlend-
unnar af fyllstu hörku.
Sjónarspil
Ganga þessi var boðuð fvrir
nokkrum vikum, en að sögn
fréttamanna Spiegel hefur
undirbúningur hennar staðið i
ár eða svo. Þeir eru sammála
kollega sinum frá Information
um að gangan sé eitt heljar-
mikið sjónarspil, sett á svið til
að magna enn ljómann af
geislabaug Hassans sem stafar
á þegna hans.
Þeir benda á allt það bruðl
sem er þvi samfara að flytja 350
þúsund manns fleiri hundruð
kilómetra,koma þeim þar fyrir,
fæða þá, veita þeim læknis-
þjónustu (1.600 manns sjá um
það siðastnefnda) og dreifa
meðal þeirra Kóraninum, helgi-
riti múhameðstrúar, og þjóð-
fána Marokkó.
Þeir nefna þetta bruðl i landi
þar sem flestir landsmenn hafa
aldrei upplifað annan eins lúxus
og þann sém göngumönnum er
boðið upp á, margir þeirra hafa
aldrei farið út úr þorpinu sinu
fyrr en þeir hlýddu kalli
Hassans.
Allur undirbúningur virðist
fylgja þaulskipulagðri áætlun
og ekkert er til sparað svo hugir
landsmanna þrútni af föður-
landsást og trúarhita. Dægur-
lagasöngvarar um allt land
fjalla um gönguna i söngvum
sinum. Frægustu trúðar
landsins, Bsis og Bas, hvetja til
„landfærðilegrar sameiningar
marokkönsku þjóðarinnar” og
ætla svo sannarlega að vera
með i för. Erlend fyrirtæki eins
og bilaleiguhringurinn Hertz og
gúmmifélagið Goodyear aug-
lýsa stuðning sipn við gönguna i
blöðum. Og eitt blaðið, Le Matin
(sem nú heitir raunar Le Matin
du Sahara), segist ætla að taka
upp nýtt timatal þegar gangan
fer af stað.
Mestallur flugfloti landsins
hefur verið virkjaður i þágu
göngunnar. Herkúlesflugvélar
úr flugher hans hátignar mynda
loftbrú til að flytja 10 þúsund
plastkassa sem hver tekur 200
litra af vatni svo hægt sé að
brynna mannskapnum. Sama
Verður hann
að snúa við
eins og
Múhameð
forðum?
máli gegnir um flutningabila og
járnbrautalestir. Allar venju-
legar lestaáætlanir hafi verið
lagðar til hliðar, og þegar Kurt
Waldheim framkvæmdastjóri
Sameinuðu þjóðanna kom
nýlega i Marokkó hitti hann ör-
þreyttan lestarstjóra að máli
sem sagðist ekki hafa sofið vit-
undarögn i fleiri sólarhringa og
sá ekki fram á neina hvild fyrr
en flutningum vegna göngunnar
væri lokið.
Þjóðernishyggja,
trúarhiti og fosfat
Jörgen Siegumfeldt frétta-
maður Information sem skrifar
frá Marrakesh heldur þvi fram
að meginmarkmið Hassans með
öllu þessu tilstandi sé að sýna
andstæðingum sinum heima-
fyrir að þjóðin standi að baki
honum og sé reiðubúin að fylgja
honum út i hvað sem er. Segir
hann að Hassan hafi sett völd
sin að veði fyrir þessa göngu; ef
hún tekst vel tryggir hann sér
áframhaldandi völd um nokkurt
skeið en ef hún fer úr böndunum
eða nær ekki tilgangi sinum
megi búast við ólgu i landinu og
jafnvel valdaráni hersins.
Höfuðröksemd Hassans fyrir
réttmæti þess að innlima
Vestur-Sahara er þjóðernisleg:
meirihluti ibúa landsins er ara-
biskur og landið þvi eðlilegur
hluti Marokkó. Hann hefur að
visu nokkuð til sins máls þvi
fram til 1956 var allt Marokkó
og Vestur-Sahara undir einum
hatti — spænskum. Þá var
Marokkó veitt sjálfstæði, en
Vestur-Sahara klipið af og
haldið eftir.
önnur röksemd hans er trúar-
leg: hann hefur likt göngunni
sem fyrirhuguð er við göngu
spámannsins Múhameðs (sem
hann rekur reyndar ættir sinar
til) og fylgismanna hans frá
Medina til Mekka fyrir rúmum
13 öldum.
Þessar röksemdir virðast
ganga mjög vel i þegna hans
sem eins og flestir arabar eru
bæði trúfastir og geysilega þjóð-
ernissinnaðir. Innlimun
Vestur-Sahara er gamall
Vestur-Sahara vissan sess i
Dersónulegum minningum
einvaldsins þvi einmitt þar hófst
litrikur ferill hans sem her-
foringja.
Þeir reyndu þvi lengi vel að
leysa málið með samningum við
Hassan og um tima virtist það
ætla að ganga. En þegar Juan
Carlos var sestur i stól Francos
kom afturkippur i viðræðurnar.
Nú segjast spánverjar aldrei
munu þola að marokkanar
innlimi landið. Þeir hafa komið
upp viglinu 10 kilómetrum frá
landamærum Vestur-Sahara og
Marokkó og búa sig undir að
mæta göngumönnum með
vopnavaldi.
Hvað vilja landsmenn
sjálfir?
Þessi stefnubreyting spán-
verja segja kunnugir að sé til
orðin fyrir þrýsting frá Alsir.
Þarlendir telja málið sér mjög
skylt þvi Vestur-Sahara lokar
aðgangi þeirra að Atlants-
hafinu. Þeir leggja áherslu á að
ibúar landsins fái sjálfir að
ákveða örlög sin. Segjast þeir
reiðubúnir að fara með ófriði á
hendur Hassan ef hann gerist
fingralangur um of. Frétir hafa
boristaf miklum liðsflutningum
alsirska hersins til landamæra
Vestur-Sahara.
I kringum göngumennina 350
þúsund vappa marokkanskir
hermenn svo alltútlit er fyrir að
átök muni hefjast. Kurt Wald-
heim reynir mikið til að koma á
sáttum og hefur heimsótt alla
deiluaðila (þeir eru raunar 4;
Máretania hefur einnig gert
tilkall til Vestur-Sahara en
styður Hassan i einu og öllu).
Hans tillaga er að Sameinuðu
þjóðirnar taki við stjórn
landsins i hálft ár, en á þeim
tima fari fram atkvæðagreiðsla
meðal ibúanna um hvernig þeir
vilji haga málum sinum. Wald-
heim getur visað til nýlegs
úrskurðar Alþjóðadómstólsins i
Haag sem áskildi ibúum
Vestur-Sahara rétt til að ráða
málum sinum sjálfir.
En fram til þessa hefur
enginn spurt ibúa
Vestur-Sahara hvað þeir vilja.
Þeir eru um 70 þúsund
talsins, flestir hirðingjar sem
lifa við ættbálkaskipan. Það
eina sem heyrst hefur frá þeim
er komið i gegnum Marokkó.
Talsmaður Hassans sagði frá
þvi sl. þriðjudag að Khatri
nokkur Joumani sem er forseti
þings ættflokka landsins hefði
gengið á fund Hassans og játað
honum hollustu sina. Þetta
túlkuðu marokkanar umsvifa-
laust sem einrðma stuðning
allra landsmanna við fyrir-
ætlanir konungsins. Kannski
fáum við aldrei að vita hvort
það er rétt. —ÞH
Greinargerð Jóns E. Ragnarssonar
í Vl-máli gegn
Sigurði A. Magnússyni, rithöfundi
Málssóknin
er einsdæmi
í íslenskri
réttarsögu
Jón E. Ragnarsson, lögmaður,
hefur samið eftirfarandi greinar-
gerð fyrir Sigurð A. Magnússon,
rithöfund, i máli Vl-inga gegn
honum, en Sigurður mun sjálfur
halda uppi málsvörn.
Greinargerð þessi var lögð
fram i bæjarþingi, og hljóðar svo:
Ég sæki þing af hálfu stefnds i
máli þessu og legg fram þessa
greinargerð.
Þær dómkröfur eru gerðar að
málinu, öllu eða að hluta, sé frá
dómi visað, en ef svo verður ekki,
þá er krafist sýknu alfarið. I
báðum tilvikum er krafist máls-
kostnaðar, óskipt, úr hendi stefn-
enda, að mati dómsins, en þó sé
þess gætt, að um málsýfingar er
að ræða, að ófyrirsynju.
Það er af réttarfarsástæðum,
að stefndi gerir fyrst frávisunar-
kröfu, þvi að hann kýs fyrst og
fremst efnisúrlausn dómsins um
réttmæti stefnukrafna, þ.e. um
tjáningarfrelsi sitt i stjórnmál-
um.
Ég læt strax i ljósi þá skoðun
mina, að málsókn þessi er alger-
lega einstæði islenskri réttarsögu
og á sér enga hliðstæðu. Þeim
mun sérkennilegra er þetta, að
lögmaður stefnenda og tveir
stefnendur eru kennarar við laga-
deild Háskóla Islands og verður
vanþekkingu á réttarfari þvi ekki
um það kennt, hvernig nú er kom-
ið. Stefnan i máli þessu er kölluð
framhaldsstefna i bæjarþings-
málinu nr. 5/1975 milli sömu að-
ila, en þó er hvorki óskað né kraf-
ist sameiningar máls þessa við
það mál, eins og lög stefna til.
Málið er þingfest á reglulegu
bæjarþingi, þótt þá hafi Bjarni
Kristinn Bjarnason, borgardóm-
ari, farið með málið nr. 6/1975 og
það stefnendum kunnugt. Það er
að visu ex officio ákvörðun
dómara þessa máls, hvort um
sameiningu málanna verður að
ræða, en þvi er andmælt af
stefnda, að slik sameining eigi sér
stað.
Málshöfðun þessi er eingöngu
vegna texta greinargerðar
stefnda i bæjarþingsmálinu nr.
6/1975. Skv. m.a. 106. gr. laga nr.
85/1936, um meðferð einkamála i
héraði, þá er stefnda bæði rétt og
skylt að leggja fram greinargerð.
Skv. m.a. 39. gr. sömu laga, þá fer
bæjarþingsmálið nr. 6/1975 fram
„i heyranda hljóði” og eru m.a.
öll skjöl þess i þeim skilningi
opinber, nema aðilar óski eftir
„lokun” eða dómari málsins úr-
skurði að svo skuli með fara. Þar
sem slik ósk eða slikur úrskurður
eru ekki fyrir hendi, þá er réttar-
meðferðin i þessu máli opin og
opinber, svo og skjöl málsins.
Fjölmiðlar hafa aðgang að skjöl-
um málsins, þ.á m. greinargerð
stefnds. Greinargerð stefnds var
birt i dagblaðinu Þjóöviljinn hinn
27. febr. 1975 og er það orsök
málshöfðunar.
Mótmælin gegn sameiningu
máls þessa við málið nr. 6/1975,
svo og m.a. fyrir frávisun eru
einkum þessi:
Málið bar að þingfesta hjá
dómara málsins nr. 6/1975 með
þinghaldi i þvi máli. Dómara
þessa máls er hvorki rétt né skylt
að sameina málin, þar sem þess
er ekki krafist, en að auki fær
hann ekki metið málavöxtu, þar
sem hann er ekki dómari f fyrra
máli og það honum ekki falið til
meðferðar. Ekki er heimilt að
þingfesta „framhaldsstefnur”
með þessum hætti. Hvað yrðu t.d/
um mál þetta við útivist? Ætti að
gera það sjálfstætt sem útivistar-
mál eða visa þvi frá, þar sem það
sé ólöglega tengt við annað mál,
sem ekki var fyrir dómi við þing-
festingu. Þessi málatilbúnaður er
þvi brot á réttarfarsreglum og
starfsreglum borgardóms. Vegna
þess ber ekki að sameina málin
ex officio, en krafa um slika sam-
einingu hefur ekki komið fram og
verður ekki sett fram, úr því sem
komið er.
Eins og getið er, þá eru vanda-
mál stefnenda i máli þessu tvi-
þætt: hinsvegar ummæli, sem
stefnt er af i málinu nr. 6/1975 og
eru kaflafyrirsagnir i greinar-
gerð stefnda i þvi máli til þess að
ná skipulegri framsetningu.
Sjálfsögð og algeng vinnubrögð.
Hinsvegar sérstök ummæli i
greinargerðinni, sem eru þáttur i
málsástæðum hans. Að auki er
stefnt vegna fyrirsagna i Þjóð-
viljanum hinn 27. febr. s.l.
Sérstök áhersla er lögð á það
mjög merkilega atriði, að engar
dómskröfur eru gerðar i stefnu og
greinargerð yfirleitt, en þetta er
slikt stórfellt brot á ákvæðum
einkamálalaga og meginreglum
réttarfarsins, aðleiðir hiklaust til
þess að þetta mál verði ekki sam-
einað neinu dónismáli, en leiðii
hiklaust til frávisunar.
Um frávisunarkröfur:
Auk þess, sem að ofan greinir,
þá er um að ræða „litispendense”
að þvi er tekur til ummæla
merktra A. I stefnu. Vegna sömu
ummæla er nú til meðferðar mál-
ið nr. 6/1975 og verður annað
dómsmál ekki höfðað á þvi stigi.
Ritun og framlagning greinar-
gerðar i þvi máli breytir hér ekki
um, né heldur opinber birting
þeirrar greinargerðar af hálfu
dagblaðs. Einkamálalögin gera
sérstaklega ráð fyrir viðurlögum
i sliku tilviki og er það krafa um
ómerkingu ummæla i þvi máli og
réttarfarssektir eða slik
ákvörðun dómara þess máls ex
officio i þvi máli. Málsókn af
þessu tagi er þvi ólögmæt eða
brestur heimild laga.
Um sýknunarástæður:
1. Visað er til greinargerðar
stefnda I málinu nr. 6/1975,
sem lögð er fram af stefnanda i
þessu máli, einsog hún er birt i
Þjóbviljanum, að fráskildu
framlagi dagblaðsins sjálfs.
2. Sé hér eingöngu stefnt vegna
birtingar i Þjóðviljanum, en
slik málsástæða kemur ekki
fram I stefnu eða greinargerð
og verður ekki að komið úr þvi
sem komið er, þá er um
aðildarskort að ræða vegna á-
kvæða prentlaga, enda hér
ekki um að ræða blaðagrein,
ritaða undir nafni, heldur birt-
ingu dagblaðs á opinberu
málsgagni, á eigin ábyrgð.
3. Málsástæður undir 2. lið hér að
ofan eiga sérstaklega við um
fyrirsagnir, sem sérstaklega
eru tilgreindar sem framlag
dagblaðsins sjálfs, eins og
skjalið ber með sér.
4. Stefnda i dómsmáli er heimilt
að færa fram málsástæður
sinar, óhindrað, en ákv. um ó-
merkingu ummæla i þvi máli
eða réttarfarssektir eru lög-
heimiluð viðurlög. Sérstakt
dómsmál verður þvi hér ekki
höfðað og leiðir það til sýknu.
Stefndi átti ekkert frumkvæði
eða hlutdeild i birtingu
greinargerðarinnar i dagblað-
inu.
5. Refsikröfur eru fyrndar.
Málið er lagt i dóm með venju-
legum fyrirvara.