Þjóðviljinn - 07.11.1975, Side 6

6 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Föstudagur 7. nóvember 1975.
Persónuleynd
og tölvutækni
4
1 • • • •• •••• •• _ •• • ••'
[ • • > • 1 ••• • > • • ••••• • ••• •• > • • < • •• • • ••• •• • • • • • < • > • i •• > • •
•• ••• •• •• ••
•• •• •• ••••• ••
••• • ••• • • ••
••• • ••• ••• ••• •
»••••• • •••• •
• • • •• • • • ••••
a
Aö vernda einstaklinginn,
réttindi hans og velferð
Seint í september sl. var
haldin a 11 fjölmenn
ráðstefna norrænna
skýrslutæknifélaga í Osló f
samvinnu við Norræna
ráðið. Fjallað var um
nauðsyn samræmdrar lög-
gjafar til verndar
einstaklingnum á tímum
gagnabanka og marg-
háttaðrar tölvuvinnslu á
upplýsingum. Hvorki is-
lensk stjórnvöld né Is-
lenska skýrslutæknifélagið
sáu ástæðu til að senda
fulltrúa á þessa ráðstefnu/
en hana sótti þó einn ís-
lendingur á áhugamanns-
grundvelli/ Sigurður A .
Magnússon, rithöfundur,
skólastjóri Bréfaskólans.
Þjóðviljinn náði nýlega tali af
Sigurði A. Magnússyni og spurði
hann tiðinda af þessari
ráðstefnu.
— Hvar eru norðurlandaþjóðir á
vegi staddar með löggjöf um per-
sónuleynd og eftirlit með tölvu-
vinnslu?
— Sviar urðu fyrstir allra þjóða i
heiminum til að setja lög sem ná
yfir allt sviðið, bæði gagnavinnslu
rikisins og einkaaðila. Lögin tóku
gildi i áföngum og er nú komin
eins árs reynsla á full áhrif
þeirra.
Norðmenn leggja fram laga-
frumvarp á þessu ári. Danir eru
að undirbúa frumvarp, en finnar
eru skemmst á veg komnir. Hjá
þeim vinnur nefnd að könnun og
undirbúningi tillagna.
Ilver er reynslan af sænsku
lögunum?
Að mati svia sjálfra er hún stór-
góð. Fulltrúum tölvueftirlitsins
(Datainspektionen) og þeirra
aðila sem 'eftirlitið bitnar á,
iðnrekenda, tryggingarfélaga
oþh. kom saman um ágæti þessa
fyrirkomulags. Þó heyrðist sú
rödd frá háskólastofnun i þjóð-
félagsfræðum að lögin settu
fullþröngar skorður við félagsleg-
um rannsóknum. Slfkri gagnrýni
og athugasemdum útlendinga
svara sviar svo, að betra sé að
hafa reglurnar strangar i byrjun
og gefa siðan eftir þar sem
ástæða er til.
— Fara aðrar norðurlandaþjóðii
að dæmi svia?
— Að þvi leyti já að lög verða sett
og eftirliti komið á. Aðstæður eru
þó að ýmsu leyti mismunandi frá
landi til lands og það kallar á
ólika löggjöf til að sömu mark-
miðum verði náð.
— Hvað hefurðu i huga?
— Ég vildi nefna það hvað sænskt
þjóðfélag er miklu opnara en td.
hér hjá okkur, og Danmörk og
Noregur eru einnig nokkuð lokuð.
„Offenlighetsprinsippet” er
þarna að verki, þe. sem flest á að
vera opinbert og aðgengilegt. A
ráðstefnunni var nefnt það dæmi
að Volvo-umboðið i Noregi gat
ekki komist að þvi hverjir voru
eigendur Volvo-bila i landinu. t
Sviþjóð liggur það hinsvegar á
lausu hverjir þar eiga Volvo-bila.
Einmitt vegna þess hve
upplýsingar sem telja má per-
sónubundnar, eru aðgengilegar,
telja sviar sig þurfa að hafa per-
sónuleyndarreglur sinar svona
strangar.
— Hvaða mun veldur þetta á
reglunum?
— Hjá svium þarf að sækja um
leyfi til að reka gagnabanka eða
koma upp töluskrá með persónu
upplýsingum, en i norska laga
frumvarpinu er tilkynningá'r-
skylda talin nægja. Svipað
viðhorf kemur fram hjá dönum.
— Væri þáð hugsanlegt I þessum
löndum að niðurstöður viðtækrar
und irs kr ifta söf n una r væru
tölvusettar?
— Mér var sagt að slíkt væri
óhugsandi, einnig i þeim
þar sem löggjöf er enn ösett um
þessi efni. Sjálfsagt eru trænaur
okkar á hærra siðgæðisstigi en
við.
Ég varð lika var við mikla
undrun yfir þessu Islenska dæmi
og var þvl haldið á loft til
viðvörunar af erlendum ráð-
stefnugestum. Þeir sögðu að
þetta sýndi einmitt hve áriðandi
það væri að setja löggjöf um
tölvumálin.
— Hverjir sóttu ráðstefnuna?
— Þingmenn, jafnt frá öllum
flokkum, verkfræðingar og tölvu-
fræðingar i þjónustu stórfyrir-
tækja, fréttamenn útvarpsstööva
og blaða, lögfræðingar sem hafa
sérhæft sig i persónuleyndarrétti,
embættismenn, fulltrúar dóms-
málaráðuneyta, hagstofnana og
skattayfirvalda, málsvarar
tölvufyrirtækja og fagtimarita,
ýmis konar áhugamenn.
— Af hverju leggja menn áherslu
á að samræma lagaákvæði á
Norðurlöndum um þtssi efni?
— Einfaldasta svarið er liklega
að spyrja á móti.: af hverju er
norðurlandasamvinna keppikefli
okkar? Eitt aðalatriðið er að
varðveita það einkenni okkar
norðurlandabúa að setja
einstaklinginn réttindi hans og
velferð, ofar en viöast hvar
annars staðar tiðkast. En tölvu-
tæknin sjálf krefst einnig alþjóða-
samstarfs á timum, þegar unnt
er að leiða upplýsingaboðin sim
leiðis frá útstöð i einu landi að
tölvumiðstöð i öðru landi. Menn
sjá fram á margar hættur i þessu
sambandi, eða liggur ekki við að
bandariskar tölvur ógni sjálf-
stæði Kanada?
— Heldur tölvunum áfram að
fjölga?
— Aldrei hraðar en nú. Talið er
að rafreiknar verði tvöfalt fleiri i
Evrópu 1985 en þeir eru nú. A
hverju ári eykst fjöldi þeirra um
15-20%, en afkastagetan um 25%.
t Danmörku einni eru starfrækt
500 tölvukerfi, en i öllum heimin-
um um 150 þúsund.
Vinnum bug á
sinnuleysinu!
— Af hverju varst þú eini is-
lendingurinn á ráðstefnunni?
— Sinnuleysi islenskra stjórn-
valda virðist algengt gagnvart
þessu brýna máli, og tölvu-
fræðingar, kerfisfræðingar eða
hvað þeir heita þeir virðast ekki
heldur hafa þann áhuga, sem
einkennir starfsbræður þeirra
erlendis. Ég tel að vl-málið hafi
orðið hér til mikils tjóns og tafið
fyrir þvi að islendingar tækju eins
og menn á persónuleyndarmálun-
um. Mér sýnist nefnilega að menn
séu feimnir við málið, það sé
þeim pólitiskt viðkvæmt. En
auðvitað þarf að hefja það upp
yfir þess háttar lágkúru.
— Hvað er þá til ráða?
— Tvennt: Annars vegar þarf að
koma á almennri umræðu um
tölvumál og persónuleynd, og þar
tel ég að tölvufræðingum beri
skylda til að hafa frumkvæði.
Nema lögfræðingar taki af þeim
ómakið? Hinsvegar eiga stjórn-
völd þegar i stað að skipa nefnd til
að rannsaka hvernig best verður
staðið að persónuvernd við okkar
aðstæður og undirbúa siðan til-
lögur, sem geti orðið grundvöllur
löggjafar.
Rætt viö Sigurð A. Magnússon um samnorræna
ráðstefnu um persónuleynd sem hann sótti í Osló
Vilja
kauphækkun
Skriftvélavirkjar hafa sent
frá sér greinargerð til þess að
skýra ástæðurnar fyrir verk-
fallsboðun sinni. Þeir segjast
hingað til hafa þegið laun með
viðmiðun af hærri töxtum raf-
virkja. Þegar skriftvélavirkjar
stofnuðu stéttarfélag sitt og
gerðu kröfur gengu þær mun
lengra en skv. töxtum rafvirkja.
Vilja skriftvélavirkjar fá
525—797 kr. á klst. eða 28—45%
hærri laun en rafvirkjar og
9,2—23,9% hærri laun en at-
vinnurekendur i greininni hafa
boðið, 4.11. Til viðbótar vilja
skriftvélavirkjar fá 10% i
óþrifaálag auk 30% sérstaks
verkstjóraálags.
Krossaöir
Nýlega hefur forseti Islands
veitt eftirtöldum mönnum ridd-
arakross fálkaorðunnar: Arna
Bjamasyni, Guðlaugu Narfa-
dóttur, Guðlaugi Þorvaldssyni,
Hallgrimi Dalberg, Ragnhildi
Ingibergsdóttur, Sigurði Sigur-
geirssyni, Sigurlaugu Arnadótt-
ur. Unni Ágústsdóttur og Val-
garði Briem.
60 ára Drengur
Ungmennafélagið Drengur er
60 ára á þessu ári. í tilefni af-
mælisins var efnt til samsætis i
Félagsgarði i Kjós. Þar var for-
tlöar minnst og einhugur rikti
um áframhaldandi starfsemi
félagsins.
Jólamerki
Kvenfélagið Framtiðin á
Akureyri gefur i ár út jólamerki
sem fyrr I fjáröflunarskyni. Að
þessu sinni er á merkinu mynd
af Aðalbjörgu Sigurðardóttur.
Er myndin gerð eftir teikningu
Eiriks Smith. Merkið ergefið út
I tveimur stærðum.
Nýtt
mjólkursamlag
1. nóvember hófst bygging
nýs mjólkursamlags i Borgar-
nesi. Mjólkurbússtjóri tók
fyrstu skóflustunguna. Húsið
verður rúmiega 5000 fermetrar.
Upphafiö
myndskreytt
Norski bókaklúbburinn hefur
boðið islenskum myndlistar-
mönnum að taka þátt i sam-
keppni til þess að myndskreyta
ljóðið Upphaf eftir Hannes
Pétursson. Myndskreytingar
þessar verða notaðar i útgáfu
ljóðasafns islenskra ljóða eftir
slöari heimsstyrjöldina. Allar
upplýsingar um samkeppni
þessa er að fá i Norræna húsinu.
Um 25 islensk skáld munu
eiga ljóð i safni þessu.
Annað hvern
þriðjudag
Fransk-Isienska félagið Alli-
ance Francaise stendur fyrir
reglubundnum dagskrám annan
hvern þriðjudag, hinn fyrsta og
þriðja hvers mánaðar, I franska
bókasafninu. Hér er um að ræða
margskonar dagskrár i tali og
tónum. Hófst starfsemin 4.
nóvember.
Franska bókasafnið er opið
alla daga milli kl. 17 og 19.
AFERLENDUM
BÓKAMARKAÐI
Ring of Bright Water —
The Rocks Remain —
The House of Elrig —
Raven Seek Thy Brother
Gavin Maxwell. Penguin Books
1974.
Það er mikið af fersku sjávar-
lofti, lagardýrum og fuglageri i
þessum bókum náttúruskoðarans
Gavin Maxwils. Höfundurinn lýs-
ir lifi sinu á eyðilegum stööum og
ferðalögum til landanna við Mið-
jarðarhafið, en sviöiö er einkum
norðlægari breiddargráður og
heimahérað hans Galloway, en
um það fjallar hann i The House
of Elrig og rekur þar bernsku-
minningar sinar. Höfundurinn
kom hingað til lands, i fuglaskoð-
un sumarið 1965 og lýsir heim-
sókninni i Raven Seek Thy
Brother (fyrsta útg. 1968). Hann
athugaði hér einkum lifnaðar-
hætti æöarfuglsins og rjúpunnar.
Höfundurinn lýsir smávegis ibú-
unum og telur að hann hafi hvergi
hitt jafn þægilegt sveitafólk og á
tslandi en aftur á móti telur hann
að ibúar Reykjavikur séu rudda-
legirog óvinsamlegir i viðmóti og
gleðiatburðir þeirra á opinberum
skemmtistöðum séu i senn á-
lappalegir og dónskir, reynsla
hans i þeim efnum virðist bundin
börnum, en þangað fór höfundur
fyrir forvitnis sakir. Hann undr-
aði mest hið almenna og algjöra
svartnættisfylliri á þessum þriðja
flokks knæpum. Þessi fjögur rit
eru fjölbreytileg aö efni og höf-
undur skrifar skemmtilega um
þau efni, sem hann fjallar um.
Hope Against Hope
A Memoir. Nadezhda Mandel-
stam. Translated by Max Hay-
ward. Penguin Books 1975.
Nadezhda Mandelstam er gædd
snilli sögumannsins hún rekur
hér þrenginga sögu manns sins og
sina á Stalinstimabilinu i Sovét-
rikjunum. Eiginmaður hennar,
skáldið Osip Mandelstam var of-
sóttur, fangelsaður og auðmýktur
og dó i fangabúðum einhverntim-
ann á árinu 1938. Ekkja hans lifði
huldu lifi sem kennari úti á lands-
byggðinni þar til hún loks fékk
leyfi til þess að setjast að i
Moskva 1956, þar sem hún hóf að
rita þessar einstöku minningar,
sem taldar eru meðal þess beztai
sem skrifað hefur verið i Sovét-
rikjunum upp úr miöri þessari
öld.