Þjóðviljinn - 19.11.1975, Blaðsíða 6

6 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Miðvikudagur 19. nóvcmber 1975.
Ástæða til að gera auknar
kröfur til skólanna
Unnið er að umfangs-
miklum og víða djúptæk-
um breytingum á öilu
námsefni og kennsluað-
ferðum i grunnskóla á veg-
um skólarannsóknar-
deildar menntamálaráðu-
neytisins. Fáar fréttir fara
af þvi starfi enda þótt það
varði að sjálfsögðu þorra
landsmanna. i tilefni af
nýútkomnu námsefni í
dönsku sem sagt hefur
verið frá í blöðum hafði
Þjóðviljinn tal af Herði
Bergmann námsstjóra í
dönsku á gagnfræðastigi,
og var fjallað um ýmsar
efasemdirsem borið hefur
á um málakennslu ofl.
varðandi starf og stöðu
grunnskólans í dag.
— i nýlegu fréttabréfi frá
Rikisútgáfu námsbóka um nýtt
námscfni i dönsku kom fram að
dönskunám hefst nú i 4ða bekk
grunnskólans. Er ekki vafasamt
að ætla 10 ára börnum að byrja
þetta nám?
— Það fer allt eftir því að
hverju er stefnt. t byrjunar-
náminu er mest áhersla lögð á
munnlegu þættina: að nemendur
skilji mælt mál og geti talað
máliö. Þetta er af mörgum ástæð-
um eðlilegt markmið þvi vitað er
að auðveldara er að ná tökum á
þessum þáttum, amk. framburði,
fyrir og um 12 ára aldur en eftir
það. Að sjálfsögðu er þetta ung-
um nemendum ekki ætlað að lesa
mikið á dönsku og þvi siður
skrifa, enda eiga þau mörg eftir
að ná fullum tökum á lestri.
— Eirskunám byrjar nú hjá
flestum i (>ta bekk, 12 ára. Er ekki
ofætlun aö halda að nemendur
geti náð tökum á tveim erlendum
málum að einhverju gagni?
— Það er óneitanlega nokkuð
djarft að láta alla reyna við tvö
erlend mál i skyldunámi. Fáar
þjóðir gera það. Við höfum að
visu þá sérstöðu að vera með
óvenjulitið sjálfstætt menningar-
samfélag og þar með sérstaka
þörf fyrir almenna tungumála-
kunnáttu.
— Er ekki nóg að kenna cnsku?
— Það má amk. fullyrða að það
reynist mörgum nemanda ærið
nóg verkefni að reyna við eitt
erlent mál. Og nemendur hafa
auðvitað meiri áhuga á ensku en
dönsku þvi hún er allt i kringum
þá, i sjónvarpi, kvikmyndum og
poppinu.
Praktískt að
læra dönsku
Það hve dönsku er gert hátt
undir höfði i skólunum á hins-
vegar bæði sögulegar, félags-
legar og praktiskar skýringar.
Tengsl við norrænar þjóðir eru
ekki aðeins hefð heldur veruleiki,
norrænt samstarf vex og verður
sífellt fjölþættara. Auk stjórn-
málasviðsins má benda á að flest-
ir eiga aðild að þvi með þáttöku
stéttarfélaga og áhugahópa i
norrænum samtökum og alls
konar mótum. Og enn er það svo
að flestir sem halda utan til náms
eða starfs fara til Norðurlanda.
Ef nemanda tekst við iok
grunnskóla að verða sæmilega
læs á dönsku er ljóst að hann hef-
ur aðgang að gifurlegu efni á
hvaða áhugasviði sem er. Mér
virðistefni standa til að sá árang-
ur geti yfirleitt náðst. Textaskiln-
ingur er höfuðmarkmið námsins,
siðustu bekki grunnskólans er
minni orku eytt i að kepna nem-
endum að skrifa málið en áður
tiðkaðist. Það er erfiðasti þáttur
námsins og krefst geysimikils
tima, eigi árangur að nást.
— Kemur aukning mála-
kcnnslu ekki niður á öðrum grein-
um?
— Það mái hefur margar hlið-
ar. Það er ekki um aukningu að
ræða i 9unda bekk. Þar hefur tim-
um til málanáms verið fækkað.
Nám i erlendu máli sem stendur
3-4 kennslustundir á viku getur
engan veginn spillt móðurmáls-
kunnáttu. Námið getur hinsvegar
e.t.v. stutt þætti sem tengdir eru
móðurmálskennslunni eins og
það að hlusta með athygli og lesa
hratt. í málunum eru notaðar
sérstakar bókasamstæður fyrir
frjálsan lestur þar sem markmið-
ið er að lesa hratt og ná þó aðalat-
riðum efnis. Margar þeirra bóka
eru sérstaklega gerðar fyrir
þjálfun treglæsra unglinga: stórt
,ietur, langt linubil, mjóir dálkar,
margar myndir o.s.frv. og geta
væntanlega hjálpað þeim sem
eiga i erfiðleikum með lestur eitt-
hvað áleiðis þó á erlendu máli
séu.
Ég held hinsvegar að svokallað
bóknám taki of mikið af skólatim-
anum og auka þurfi hlut mynd- og
handmennta og tónmennta.
— Og draga þá úr dönsku-
kennsiu!
— Þú færð mig náttúrulega
ekki til að leggja þvi lið opinber-
lega. Ég held að fleiri vilji halda i
dönskukennslu i skólunum. Eftir
að sjónvarpið kom til sögu og
býður varla annað erlent efni en
með ensku tali, eins og gildir um
kvikmyndir og popp, kann að
skapast vaxandi skilningur á að
smáþjóð verður aðreyna að
forðast einhliða erlend mál- og
menningaráhrif. Við lærðum ein-
mitt þá lexiu meðan veldi danskr-
ar tungu stóð sem hæst i landinu.
Hvaö er gert
i september?
Það er ekki vist að þurfi að
draga verulega úr þeirri kennslu
sem boðin er i dag i bóknáms-
greinum ef við lengjum árlegan
starfstima skóla. Það sýnist mér
orðið timabært, a.m.k. þar sem
ekki þarf nauðsynlega að sinna
aðkallandí störium meb aðstoð
skólabarna. Og það er ekki viða
núorðið. Hvað eru 13-14 ára ung-
lingar t.d. að gera i september?
Láta sér leiðast, sofa fram á há-
degi, leggja kabal, heimsækja
kunningjana, drolla frameftir.
Höröur Bergmann
Viötal
viö
hörö
Bergmann
námsstjóra
í dönsku
Þessum börnum á að bjóða
kennslu allan septembermánuð
og ég er raunar hissa á að það
skuli ekki vera gert. Allt of mikill
timi fer i upprifjun á haustin eftir
að kennsla hefur legið niðri i 4-5
mánuði frá aprillokum og fram i
október eins og viða tiðkast. Mik-
iðaf árangri sem náðst hefur með
markvissu starfi glatast hrein-
lega. En þegar grunnskólafrum-
varpið var til umræðu voru á-
kvæði um lengd skólaskyldu og
árlegs starfstima sljóla næstum
það eina sem almennt var gagn-
rýnt. Fólk virðist ekki hafa trú á
skólunum og gera litlar kröfur til
þeirra.
— Er ástæða til annars?
— Það a.m.k. er ástæða til að
gera miklar kröfur til skólanna,
kröfur um lifrænt, þroskandi og
menntandi tilboð til nemenda.
En við höfum ekki rými til að
fjalla um allt sem eftir er að
breyta og bæta i starfi skólanna
nú. Það gæti verið efni i annað
viðtal. Ég tel mjög gagnlegt ef
dagblöð vilja reyna að halda uppi
umræðu um skólamál, helst innra
starf skólanna, ekki aðeins ytri
ramma um starfið. Einhverntima
hlýtur að koma að þvi að einhver
hreyfi þeirri kröfu opinberlega að
boðin verði meiri kennsla en ekki
minni.
í fjárlagafrumvarpi fyrir næsta
ár er gert ráð fyrir að spara á út-
gjaldaliðnum kennslukostnaður i
grunnskólum. Það verður vart
gert með öðru móti en að bjóða
enn minni kennslu en nú er. Það
væri að minum dómi ömurlegur
vitnisburður um rikjandi viðhorf
og áhugaleysi fólksins i landinu ef
slikt mundi gerast athugasemda-
laust. Ég tel fráleitt að heimilin
geti almennt séð börnum og ung-
lingum fyrir þroskandi og mennt-
andi viðfangsefnum og i atvinnu-
lifinu er takmarkað rúm fyrir
unglinga. Ég veit ósköp vel að
mikið vantar á að öll þau við-
fangsefni sem skólarnir bjóða
verði nemendum til þroska og
aukinnar menntunar en á þeim
vettvangi er þó unnið að þvi að
svo verði.
Geller sigursæll
Fyrir skömmu lauk enn einu
minningarmóti um A. Alekin i
Sovétrikjunum. Mótið var afar
vel skipað. Helmingur
keppenda var frá Sovétrikjun-
um og helmingur frá öðrum
löndum. Heimamenn sendu
flesta bestu skákmenn sina i
mótið og reyndin varð sú að að-
eins einn „útlendingur” gat
komist upp á milli.þeirra. Hinir
urðu i 7 neðstu sætunum og eru
þeir þó engir aukvisar. Sýnir
það vel hversu öflugt mótið var.
Úrslitin urðu þessi.:
1. Geiler 10.5 v.
2. Spassky 10 v.
3- 5. Vaganjan 9.5 v.
Kortsnoj 9.5 v.
Holmov 9.5 v.
fi— 7. Hort 9 v.
Petrosjan 9 v.
8.— 9. Beljawsky 8.5 v.
Tal 8.5 v.
10. Forintos 7 v.
11. Byrne 6 v.
12—13. Garcia 5.5 v.
Lengyel 5.5 v.
14. Planinc 5 v.
15. Stean 4 v.
10. Bölim 3. v.
Sigur Gellers i þessu móti er
mjög athyglisverður. Þetta er
annað mótið i röð sem hann
sigrar i og bendir það til þess að
hann muni ná langt i keppninni
um heimsmeistaratitilinn.
Spassky má vel við sinn
árangur una. Hann tapaði
aðeins einni skák, fyrir Geller i
Umsjón: Jón Briem
siðustu umferð, og varð þar með
af efsta sætinu.
Vaganjan sýndi það i þessu
móti, að þrátt fyrir ungan aldur
er hann orðinn einn af síerkustu
stórmeisturum 'Sovétrikjanna.
Holmov stóð sig mun betur en
búist var við. Hann hefur lengi
staðið i skugganum af sterkustu
skákmönnum Sovétrikjanna en
sýndi nú áþreifanlega að engin
ástæða er til sliks.
Baráttugarpurinn Kortsnoj
gaf ekkert eftir i þessu móti
frekar en endranær. Hann vann
8 skákir, gerði 3 jafntefli og tap-
aði 4.
Athygli vekur lélegur árangur
Byrnes sem virðist vera i jafnri
og öruggri afturför.
1 mótinu vann Geller þá
Spassky, Kortsnoj Beljav/sky,
Tal, Planinc og Böhm. Hér á
eftir fer vinningsskák hans gegn
Beljawsky.
livitt: Beljawsky
Svart: Geller
Enski leikurinn.
1. c4 C5
2. Rf3 Rcfi
3. Rc3 Rffi
4. dl cxd
5. Rxd efi
fi. g3 Pbfi
Geller
7. Rb3 8. e4 ef 8. Be3 þá Db4 Rc5
8. ... Bb4
9. Dc2 0-0
10. f4 Rcfi
11. e5 Rc8
12. Bd2 ffi
13. exf Rxf
14. Bg2 (15
15. 0-0-0
Nú gekk ekki 15. c5 vegna Dc7
(ef Bxc5 þá 16. Ra4 og vinnur
mann) 16. a3 Bxc5 17. Rxc5 Rd4
15. ... a5
Svartur hefur nú náð
frumkvæðinu.
lfi. cxd exd
17. BXd5 Kh8
18. De3 Dxe3
Þrátt fyrir peðsfórnina i 15.
leik er svartur ekki hræddur við
að fara i drottningarkaup.
Menn hans standa vel og
hrókarnir komast brátt á opnar
linur.
19. Bxe3 Bg4
20. 11df1
Hd3 var slæmur leikur vegna
Bf5 og svartur kemur biskupn-
um með leikvinningi á góðan
reit.
20. ... a4
21. Ral
Ekki dugði Rc5 vegna Rxd5
22. Rxd5 Bxc5 23. Bxc5 Hf5
21. ... a3
22. Bb3 Ra5
23. Rc2 Rxb3
24. axb3 a2
25. Ral
Ef 25. Rxa2 þá Hxa2 26. Rxb4
Hc8 27. Kbl Bf5 28. Kxa2 Ha8 og
mátar.
25. ... Hac8
26. Bd4 Hfd8
27. Bxffi gxf
28. h3 Hxc3
Nú verður hvitur mát eftir 29.
bxc3 Ba3 30. Kc2 Bf5. Hann
gafst þvi upp.
Jón G. Bricm.