Þjóðviljinn - 08.02.1976, Qupperneq 7

Sunnudagur 8. febrúar 1976 ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA 7
1850 milj. króna. 2 1/2 mánuöi
siðar tilkynnti rikisstjórnin að
liklega yrði samt halli á rikissjóði
sem næmi um 1 miljarði króna á
árinu
I októbermánuði var talið að
hallinn gæti orðið meiri.
Um 20.desember lýstu forsætis-
ráðherra og f jármálaráðherra
þvi yfir á Alþingi að halli rikis-
sjóðs yrði 3,5—4,0 miljarðar á ár-
inu.
Hálfum mánuði siðar birti fjár-
málaráðuneytið opinbera til-
kynningu um að hallinn hefði
orðið rúmir 5,0 miljarðar En nú
liggur fyrir aö hallinn varð 6,8
miljarðar á árinu.
Þetta er nú búskapur i lagi og
bókhald sem segir sex. En þessi
saga um rekstur rikissjóðs og
fjármálayfirsýnina á rikis-
heimilinu, er lýsandi dæmi um
allt ástandið i efnahagsmálum
þjóðarinnar undir stjórn núver-
andi rikisstjórnar.
Þar veður allt á súðum, þar er
allt á niðurleið, þar veit enginn
neitt.
Stefna rikisstjórnarinnar hefir
einkennst af endurteknum
gengislækkunum.af vaxtaokri, af
lánsfjársstöðvunum til atvinnu-
vega, af sifelldum verölags-
hækkunum á opinberri þjónustu,
af sifclldum og margendurtekn-
um skatta-hækkunum i margs-
konar formi.
Stefnan hefir leitt til sam-
dráttar, til minnkandi þjóðar-
framleiðslu og aukinna
erfiðleika framleiðsluatvinnu-
veganna. Milliliðir ýmsir hafa
hinsvegar aukið gróða sinn, eink-
um þeir, sem alltaf græða á dýr-
tið og verðbólgu.
öllum má ljóst vera, að núver-
andi rikisstjórn stjórnar ekki
landinu. Hún lætur allt reka á
reiðanum.
Hún gerir sér ekki grein fyrir
þeim vanda sem við er að fást.
Hún hefir þegar glatað allri til-
trú.
Það er orðin knýjandi nauðsyn
að stjórnin viki og að við taki
rikisstjórn, sem gjörbreytir um
stefnu — rikisstjórn, sem notið
getur trausts hinna stóru og
sterku samtaka launafólks.
LEIKFLOKKUR
FRÁ FINNLANDI
Leikflokkur frá Brage Dramaten i Hclsingfors sem mun sýna leikritið
„Stúlkan” eftir prófessor Valentin Chorell i Félagsheimili Seltjarnar-
ness dagana 9., 10. og 12. þessa mánaðar. Leikritið verður fiutt á
sænsku.
Barnavagn — Barnakerra
Vil skipta á nýlegum barnavagni og nýlegri
skermkerru.
Upplýsingar í síma 86202.
17505
Áskriftarsími Þjóðviljans er 17505.
Tekið verður við nýjum
áskriftum alla daga í þessari
viku til kl. 10 á kvöldin
frá mánudegi til föstudags.
DJOÐVILJINN
SIGURÐUR
BLÖNDAL
SKRIFAR
BÚFÉOG
GRÓÐUR
Einvigið út af
sauðkindinni
Um daginn áttust þeir við i
sjónvarpi Hákon Bjarnason
skógræktarstjóri og Halldór
Pálsson búnaðarmálastjóri og
deiidu fast um sauðkind og
gróðureyðingu. Þar stóð stað-
hæfing á móti staðhæfingu.
Þessir tveir ákafa- og
dugnaðarmenn hafa sosum hist
fyrr i augsýn alþjóðar, og ekki
fritt við, að þeir séu að deila af
lega dauðum) er tiltölulega nýtt
fyrirbæri á þessum hnetti
okkar. Það hefur hinsvegar haft
ákaflega mikil áhrif á samspii
dýrarikis og gróðurrikis.
Grasætur af spendýrakyni eru
nú orðin gersamlega drottnandi
landdýr. Það hafa þau ekki ver-
íð i sama mæli fyrir fáeinum
þúsundum ára, sem er eins og
sekúnda i eilifðinni. Dýrafræð-
ingar, sem vel þekkja til sögu
villtra dýra hér á jörð, gætu
sjálfsagt veitt um þetta fróðleg-
gömlum vana, en ekki er þvi að
leyna, að Halldór kastaði nú
hanskanum af óvenjulegri hvat-
visi, sem leiddi til þessa fundar
þeirra á sjónvarpsskjánum.
Skógræktarmenn og
sauðfjárbændur
Fyrir þvi er ég að rifja þetta
upp, að mér finnst sem hlut-
lausir áhorfendur megi ekki
skilja það svo, að afstaða hinna
tveggja stjóra hvors til annars,
sem fram kom i sjónvarpsþætt-
inum, sé einkennandi fyrir sam-
skipti þeirra sem stunda búfjár-
rækt og hinna, sem sinna skóg-
rækt i einhverri mynd. Sam-
skipti hins óbreytta sauðfjár-
bónda og hins óbreytta
skógræktarmanns eru sem bet-
ur fer batnandi og viða ágæt.
Sumir liðdrýgstu og mestu
áhugamenn i skógrækt á undan-
förnum áratugum hafa einmitt
verið bændur, sem hafa haft
lifsframfæri sitt af sauðfjár-
rækt.
1 sliku samspili er kannski
falin einkar heppileg leið til
skilnings á eðli beitar og
gróðurverndar. Maður sem lifir
af beitarbúskap, en stundar
gróðurvernd i formi skógræktar
sér til hugarhægðar, gengur i
mjög hollan skóla i einum þætti
vistfræðinnar: Samskiptum
beitardýra og gróðurs.
Útrýming rándýra
Þessar vangaveltur leiða
mann ósjálfrátt lengra út fyrir
á sjónhring málsins, aftur i sög-
una eða kannski enn lengra en
eiginleg saga nær.
Beitardýr undir verndarvæng
manna, varin fyrir rándýrum —
af þvi að maðurinn er kostum
búinn til að útrýma rándýrum
(þótt illa gangi á Islandi að
ganga af rebba kallinum endan-
ar upplýsingar, sem ekki verður
gert i leikmannaþönkum sem
þessum.
Mesta framigrip
i vistkerfi
þurrlendisins
Sú þróun sem átt hefur sér
stað 1 sambandi við mannvist,
að hafa sér til framfæris stórar
hjarðir spendýra, sem lifa á
grasi, er auðvitað eitthvert
mesta framigrip i vistkerfið á
þurrlendi jarðarinnar sem
sagan greinir frá.
Fyrir sögulegan tima, meðan
enn bjuggu fáar mannskepnur
hér á jörð, þakti skógargróður i
einhverri mynd ákaflega stóra
hluta af þurrlendinu. A.m.k. þar
sem nægilegt jarðvatn var fyrir
hendi.
Skógur sem drottnar einráð-
ur, er mikið vistkerfi, sem
byggt er upp af ótölulegum
þrepum frá ósýnilegum
smáverugróðri, fléttum, mos-
um, hálfgrösum, grösum, blóm-
jurtum og runnum til trjáa, er
tróna sem efsta þrepið eða hæð-
in i þessu völundarhúsi, sem
einhverjir langstærstu og lang-
lifustu einstaklingar, sem lifs-
anda draga á þessum hnetti.
Þetta völundarhús — skógur-
inn — hýsti áður fyrr — i upp-
haflegri mynd skapara sins —
ótölulegan fjölda dýra, sem
einnig tengdust i keðju. Allt var
þetta lif að vissu leyti i jafn-
vægi, sem þó var siður en svo
kyrrt, heldur jafnvægi, sem
^vggðist á sifelldri hreyfingu og
önn, niðurrifi og uppbyggingu.
En heilarsvipur ytra borðsins
varðveittist óratimum saman.
Öxin og eldurinn
Þangað til mannskepan finnur
sér hjálparmeðul önnur en
hendurnar einar.
Skóginum urðu öxin og eldur-
inn mestir örlagavaldar. Og i
kjölfarið hin mikla samsöfnun
grasbita, sem maðurinn safnaði
i kringum sig á sama tima og
hann útrýmir rándýrunum af
hamslausri grimmd. Rándýrin
voru auðvitað fyrst og fremst
dýr skógarins. Eyöing skóganna
svipti þau að nokkru þeirri
vernd er þau gátu notið.
Hið mikla framigrip gaf
hnettinum nýja ásýnd. Eyðing
skóganna gjörbreytti vatns-
búskap jarðvegsins og þetta
varð samfara þvi, að búsmala
var ætlaður stærri skammtur en
grasrikið gat borið. Þetta leiddi
til allsherjar gróðureyðingar á
stórum svæðum.
Þetta er sama sagan i fjöl-
mörgum löndum, sem nú eru
gersamlega óþekkjanleg frá þvi
i árdaga.
Þetta er lika sagan frá ís-
landi.
Maðurinn hefur auðvitað
aldrei kunnað sér hóf, hvorki
hér né annarsstaðar. Hann var
þess ekki umkominn að endur-
smiða vistkerfi, sem fengi stað-
ist i stað hins sem hann hafði
rifið niður. Fyrr en á allra sið-
ustu timum með aukinni þekk-
ingu og nýjum hjálpartækjum.
Nú er hugsanlegt að hann geti
það. Að visu ákaflega einfalt
vistkerfi, sem likist þvi sem
hann hefur gert i akuryrkju i
nokkur þúsund ár. Hrísgrjóna-
rækt Austurlanda er dæmi þess,
að slik manngerð kerfi geta
staðist, ef þau eru nógu einföld.
Beitarbúskapur getur
staðist með hófstillingu
Það má hugsa sér beitar-
búskap sem eitt slikt manngert
vistkerfi. Enginn vafi er á, að
það getur staðist ef hófstillingu
er beitt. Slikt búskaparkerfi á
lika eitt sameiginlegt með hris-
grjónaræktinni i Kina: Það er
mjög arðbært, mælt i hita-
einingum. Vafalitið skilar það
fleiri hitaeiningum en það tekur
við. Það gerir hinsvegar ekki
nútima ræktunarbúskapur, sem
notar jarðoliuknúnar vélar og
tilbúinn áburð. A honum er bull-
andi hitaeiningatap. Hann verð-
ur i slæmri aðstöðu þegar búið
er að dæla upp allri oliunni.
Aftur að spendýrabeitinni.
Hófstillingin felst i þvi að
beitarálagið veröi aldrei meira
en svo, að graslandið haldi getu
sinni til að binda svo margar
hitaeiningar, sem skilyrðin á
hverjum stað leyfa.
Nú á dögum deila menn i
rauninni um það, hvar rauða
strikið liggi: Mörkin milli
höfuðstóla og vaxta gróðurs-
ins. Gallinn er sá, að þessi mörk
leyna dálitið á sér, þvi aö afleiö-
ingar ofurþunga beitar koma
fyrst fram i stærð rótarkerfis
piantnanna, sem falið er i jörðu
niðri. Rýrnun rótarkerfisins
leiðir. svo smátt og smátt til
minnkandi uppskeru og minni
getu gróðursins til þess að binda
jarðveg og vernda hann fyrir
rofi vatns og vinda.
Ofurþungi beitar kemur á
stað keðjuverkun, sem endar
með þvi að á eftir gróðurrýrnun
og eyðingu gróðurs fylgir eyðing
jarðvegs.
Mælanlegar stærðir
Nú á timum hafa rannsóknir
leitt i ljós, hve hart má beita
land, svo að það haldi fullri
framleiðslugetu á jurtum til
dýrafóðurs. Það á ekki að þurfa
að deila um það, þvi þetta er
mælanlegt. Og það er einmitt
verið að mæla afköst gróður-'
lendisins um allt land þessi sið-
ustu ár.
En niðurstöðurnar geta verið
óþægilegar fyrir menn hingað
og þangað um landið. Alveg á
sama hátt og niðurstööur fiski-
fræðinga um afkastagetu rýrðra
fiskistofna eru að sjálfsögðu
óþægilegar fyrir menn hingað
þangað um landið i bili.
Höfuðatriðið er að
stjórnmálamenn og forystu-
menn atvinnugreina skilji vand-
ann. Ef svo er, þá má mikið laga
það sem farið hefur úr skorðum.
Mér sýnist margir fiskimenn
skilja sinn vanda og ég veit að
margir bændur skilja sinn, ekki
sist þeir sem best kunna að um-
gangast skepnur sinar og sjá
fyrir þeim.