Þjóðviljinn - 08.02.1976, Page 10

10. StÐA — Þ.JÓÐVILJINN Sunnudagur 8. febrúar 1976
NÍELS HAFSTEIN
SKRIFAR
UM MYNDLIST
Sýning í Norræna húsinu
Elías B.
Ha I Idórsson
Fyrst skal geta þess að sýning
sú sem hér er til umræöu, hún
kemur frá Sauðárkróki. Þvi ber
auðvitað að fagna þegar lista-
menn ..dreifbýlisins” stiga á
stokk i hringiðu menningarinnar,
þó án þess að framtak þeirra sé
lagt á mælikvarða jafnvægis i
byggð landsins, enda andstætt
gagnrýniviðhorfum aðsnapa eftir
slikum viðmiðunum. Hitt er svo
sjálfsagt að fjallað verði um sýn-
inguna sem tilefni er til.
Einhverra hluta vegna hefur
mér láðst að minnast á áberandi
þátt i islenskri myndlist og nefn-
ist hugmyndafátækt. Til þess að
Agústi Petersen og Jóhanni Bri-
em), og holskefla Abstraktsins
reið yfir landið, þá hefur hrein-
gerningin orðið slik að myndmál-
ið er að heita dautt á islenskum
striga. Sú skoðun skaut rótum að
mynd ætti ekki að segja sögu,
mynd skal vera mynd, ekkert
annað. Það þarf náttúrulega vart
að taka það fram að dýrkun ein-
faldleiksins hafði að mörgu leyti
mjög heillavænleg áhrif, ýmsum
óæskilegum aukaatriðum var rutt
burt og má þar nefna vandræða-
leg tákn og raunsæislega smá-
muni, en neikvæð áhrif stefnunn-
ar eru þau hversu auðvelt er ó-
Svstir Lúmba
skýra hugtak þetta, þá er vitur-
legast að grennslast fyrir um
uppruna þess i myndlist lands-
manna. Hugmyndafátækt er sú
vofa sem vafrar um i meginþorra
þeirrar framleiðslu sem sýnd er á
opinberum vettvangi, birtist i si-
endurteknum myndum þar sem
frávikin eru bundin persónulegu
handbragði, — og virðist ekkert
ætla að leggjast til hvildar. Sýn-
ing Eliasar B. Halldórssonar
verður ekki gagnrýnd nema þetta
mikilvæga atriði fái sina með-
ferö.
Eftir að Expressionisminn félL
að fótum fram íhjá öllum nema
ráðvöndum mönnum að skýla sér
og fákunnáttu sinni með ódýrum
tæknibrögöum. Til þess að leiö-
rétta misskilning, þá vil ég geta
þess að Abstraktlistin er mér að
mörgu leyti kær og ég get kinn-
roðalaust viðurkennt dálæti mitt
á ýmsum frábærum verkum i
anda hennar. En hinu er ekki að
leyna að ég tel þessa liststefnu til-
'heyra liðinni tíð og eiga litið er-
indi við samtimann. Abstraktlist-
in var nauðsynlegt listafl á timum
ringulreiðar og óvissu og striða.
En svo haldið sé áfram að reifa
umrætt hugtak, þ.e. hugmynda-
fátæktina, þá er það aldeilis stór-
Hvítaskriöa
furðulegt samt sem áður að
figúrativir myndlistarmenn skuli
ekki geta séð sér út viðfangsefni i
umhverfinu, jafn fjölbreytt og
það er að viðbættu tækniundrinu,
menguninni o.fl. Það ástand sem
nú varir hjá fyrrnefndum lista-
mönnum flokkast til tómhyggju
og afstöðuleysis. í annan stað eru
lausnir myndlistarmannanna
dedú við innhverfuna, jafnvel
dulrænuna: Súrrealiskar útfærsl-
ur úr eintómum leiðindum. 1
þriðja lagi er listin orðin átaka-
laust formdútl þar sem figúran
er bara fylling á myndfletinum,
ekki neitt i sjálfu sér og sálar-
laus!
Eins og flestir islenskir mynd-
listarmenn þá fellur Elias B.
Halldórsson að þessari upptaln-
ingu eins og flis við rass og er að
þvi leytinu veikur fyrir, en þar
fyrir utan er hann alls góðs mak-
legur. Verk hans eru vel og vand-
virknislega unnin, og þótt litaval
hans sé einhæft, þá vinnur hann
vel i þeirri takmörkun. Myndlist
Eliasar má i stórum dráttum
skipta i þrjár heildir: oliumál-
verk sem flest eru Abstrakt, þau
vöktu ekki athygli mina sem slá-
andi lausnir, frekar ómarkvissar.
(Helst kemur Abstraktið að gagni
þegar það er notað með öðru, t.d.
i landslagi, og má þar nefna verk
númer 34). 1 öðru lagi eru það
pastelmyndir sem setja svip á
sýninguna, þar sem trúnaður við
landið fylgist að með góðri mynd-
byggingu og sannfærandi litum.
Þriðja heildin hefur að geyma
tréristur, sem listamaðurinn hef-
ur dágott vald á, still hans er per-
sónulegur og tilbrigðarikur i
skurðtækni, — hér er þó nokkurs
að sakna sem er áferðin i viðnum
og gerir aðferðina frábrugðna
dúkskurðinum.
DÓMARASTÖRF
Fyrir rúmri viku lagði ég eyrun
við umræöuþætti i útvarpinu þar
sem valdir spekingar veltu vöng-
um yfir gagnrýni, nánar tiltekið
kostum og göllum leikhúsgagn-
rýni. Þeir urðu sammála um eitt
(hér ritað eftir minni): Æskilegt
er að gagnrýnandinn fylgist með
þróun ieiksýningar stig af stigi og
kunni skil á þeim þáttum sam-
starfsins sem leiða til endanlegr-
ar uppfærslu.
Þetta fannst mér vera stór-
merkileg niðurstaða, hún virðist
einnig eiga margt sameiginlegt
með hugmyndum manna úr öðr-
um listgreinum sem skýra
frammistöðu listamanns með þvi
að vitna til erfiðra aðstæðna:
þröngs fjárhags, vanheilsu, fjöl-
skyldustærðar o.þ.h. Ég leyfi mér
að lýsa því yfir að þetta kemur
listinni ekkert við. Endanleg gerð
listaverks hlýtur að standa og
falla af sjálfu sér, skoðandann
varðar ekki hætis hót um það
hvort listamaðurinn er bundinn
við hjólastól, hvort hann er átján
barna faðir i álfheimum, eða
hvort hann er eituræta, kannski
moröingi. Dómurinn fellur á
verkið, ekki höfund þess. Auðvit-
að hefur gagnrýnandinn samúö
með listamanninum ef þannig
stendur á, en það er annar hand-
leggur. Þessi ruglkenndi skiln-
ingur á eöli gagnrýni er ansi út-
breiddur, ekki aðeins meðal iista-
mannanna sjálfra, heldur lfka
meðal áhugamanna um listir,
hann hefur orsakað mikil leiðindi
og sálarbólgur. Ef gagnrýnandi
vinnur samkvæmt sjálfsögðum
grundvallaratriðum, með heiðar-
leik að leiðarljósi, þá er engin á-
stæða fyrirþolanda gagnrýninnar
að taka það sem persónulegt
spjótslag ef hún samrýmist ekki
skoðunum hans sjálfs. 1 samfé-
lagi vináttu og kunningsskapar
þar sem smáatriðin veröa stór úr
engu, þá er ætið einhver hætta á
málamiðlun, þ.e. gagnrýnandinn
þvingar sig til að fara mildum
höndum og varfærnum um við-
fangsefni sitt (og vissulega getur
verið ástæða til þess). En ég held
það hljóti að liggja ljóst fyrir að
enginn siundar gagnrýni i langan
tima ef hann þarf að taka tillit til
persónulegra hagsmuna.
En hvers konar maður er þá
EYÐUBLAÐ FYRIR
MYNDLISTARMENN
• i—1 tí cd ö '-H CTS ■r-3 K) •H -p <3 ÍH -p -p v=tí p p o Cí! P bD O i—1 a æ 'O íolanlegt • •r~3 bfl 1 1 1 1 £ "O -P a s r~í co ^<0 :o •r-3
Sköpunargáfa
Porniskyn
Litanotkun
ojálfstæði
Jafnvægi
Markvísi
Einföldun
Línuskyn
Skipulag
ííýting áhrifa
Teikning
Tæknuhunnátta
Efni smeöf" erð
Hand'bragð
Útfærsla
Heildarárangur