Þjóðviljinn - 22.02.1976, Side 9

Sunnudagur 22. febrúar 1976 ÞJÓÐVILJINN SÍÐA 9
alltaf fært i búning heiðarleikans og hraust-
mennskunnar. Hver annar en Evert Taube
getur lýst hressilegum slagsmálum sænska
skútukallsins Anderssón við tvo skuggalega
blámenn i brasiliskri hafnarknæpu:
„Sá tar han av sig tröjan, sá gör en
svensk sjöman,
och sláss med dem som bráka vill i land.
Och knivarna de blánkte, men Andersson
han slog
den ena mitt i skallen sa han hickade
och dog.”
Og hvaða skáld lýsir kvennafarinu, hafn-
armellunum af meira sakleysi, lifsgleði og
einfaldleika, en einmitt Evert Taube:
„Flickan i Havanna
hon har inga pengar kvar,
sitter i ett fönster,
vinkar at en karl.
Kom du glade sjömanstros!
Du skall fá min röda ros!
Jag ‘ár vacker!
Du ar ung!
Sjung, av hjartat, sjung!
En kvennafar og slagsmál gátu endað illa.
Fritjof Andersson, ein frægasta sjóarahetja
Everts, og imynd hans sjálfs, uppgötvar, að
hið eina sanna frelsi er hafið, er hann liggur
i steininum i Buenos Aires:
„Men dcn vinden, som bar hennes toner
till mig,
kom frán havet, dar friheten 'ár.
Och hur Ijuvligt án jántan beklagade sig
och fast kanske jag ánnu var kár,
síT sade jag, Fritiof Andersson lurar
man nog
ett par gánger med vin och med sang,
men det sker ej tvá ganger uppá samme
krog,
och uti varje hamn blott cn gáng.”
Þetta var hinn einfaldi heimur skútukall-
inna, sem sigldu um öll heimsins höf, börð-
ust við storma og strauma hafsins, lentu i
slagsmálum á bjórbúllum hafnarborganna
og urðu skotnir i negrapium og múlatta-
stelpum, en sigldu svo á brott á vit frelsis-
ins; hafsins.
6
En Evertorti ekki aðeins og söng um hin-
ar bláeygðu sjóarahetjur i Suðurhöfum,
hann skapaði einhverja fegurstu náttúru-
lýrik, sem sænsk ljóðagerð geymir. Hann
fléttaði ljóð sin um sænska sumarið,
skerjagarð Stokkhólms og blómaengi Sjö-
sala af þvilikri lipurð, léttleika og barns-
legri hrifningu að orðin dansa hreinlega á
pappirnum:
Könncrdahl han bindcr utav blommor en
krans,
binder den kring háret, det gráa och
rufsiga,
valsar in i stugan och har lutan till
hands,
vácker frun och barnen med drill och
kadans.
Titta, ropar ungarna, Pappa ár en brud
med blomsterkrans i háret och nattskjorta
tillskrud!
Och se sá manga blommor som redan slagil
ut pa ángen.
Gullviva, mandelblom, kattfot och bla viol.
Til að skilja og njóta söngva Everts um
náttúrufegurð sænska sumarsins, verður
maður að hafa upplifað ljúfustu hliðar
Sviarikis að sumri til. öll þessi náttúru-
rómantik verður manni annars ofviða og
jafnvel framandi. Það er kannski engin til-
viljun, að þegar Sigurður Þórarinsson
þýddi ofangreint söngljóð Everts, staðfærði
hann náttúrurómantikina og kallaði ljóðið
„Vorkvöld i Reykjavik”. Evert hleður
saman öllum unaðslegustu myndum sum-
arsins eins og t.d. i „Calle Schewens Vals”:
Hvit seglin ber við sólbjartan himin, heitir
vindar bera með sér angan af nýslegnu
heyi, gárurnar skvalpa við ströndina og
sefið bærist i golunni. Calle Schewen bland-
ar brennivinstári út.i kaffið „til að gefa þvi
þægilegt bragð og styrkleika”, á meðan
hann virðir fyrir sér eltingaleik mávanna
við fæðuna. Fjarlægir harmonikkutónar
berast með sumarvindinum, og Calle dans-
ar vals við eina af ungmeyjum skerja-
garðsins þangað til sólin hnigur til viðar i
norð-vestri, og heit sumarnóttin breiðir út
faðminn:
Du vilar min blommande ö vid min barm,
du dunkelblá, vindstilla fjárd
och juninattsskymningen smyger sig varm
till sovande buskar och trád.
En þrátt fyrir þessi draumalönd náttúr-
unnar, er hvergi tregi, söknuður eða innan-
tómt sentimentalitet til staðar i kvæðum
Everts. Draumalönd skáldsins eru sam-
setningur af ljúfustu augnablikum upplif-
unarinnar, óháð fyrirheitum og heimur út
af fyrir sig. Það sem skilur slagara Everts
frá ljúfsárum dægurlögum eftirstriðsár-
anna er, að i söngvum hans eru engar
draumavonir, engin loforð um sælu og
happy end, heldur lifsgáski og fegurð hinn-
ar liðandi stundar, ljósaskiptin i Skerja-
garðinum, morgundöggin á blómasæng
Sjösala-engisins, hið gyllta hár stúlkunnar,
sem lýsir af æsku og angar af vori.
7
Vorið 1975 pakkaði ég saman pjönkum
minum og flutti frá stúdentagarðinum i
Stokkhólmi, sem ég hafði búið á undanfarin
ár. Ég átti að heita formaður Ijósmynda-
klúbbs þess, sem starfræktur var á garðin-
um, og langaði til að ljúka þeim ferli með
einhverju sem varpað gat lit á fremur dauft
starfsár. Gegnum kunningsskap tókst mér
að fá einn af aðalljósmyndurum sænska
dagblaðsins EXPRESSEN, Jacob Forsell,
til að halda kvöldfyrirlestur um blaðaljós-
myndun. Fyrirlestur þessi reyndist hinn á-
hugaverðasti, en ef til vill i lengra lagi, alla
vega var orðið fámennt um miðnætti, þótt
kaffiterian hefði verið nær sneisafull fyrr
um kvöldið. Jacob blaðaljósmyndari hafði
tekið með sér feiknin öll af myndefni, og
var farinn að renna slides-myndunum frek-
ar hratt i gegn i lokin. Skyndilega birtist
elliært en þó lifandi andlit Evert Taube á
tjaldinu. Þeir fáu, sem eftir sátu, rönkuðu
örlitið við sér. Nokkrar myndir i viðbót með
Taube, i þetta sinn með eiginkonuna,
myndhöggvarann, i fanginu og veifandi kú-
rekahattinum i annarri hendi. Myndir tekn-
ar úti á svölunum og inn i dauflýstri ibúð
þeirra hjóna. Jacob sagði okkur stuttlega
frá tilkomu myndanna. Fyrir skömmu
hafði hann fengið þá hugmynd, að taka ljós-
myndaseriu i litum útum gluggann á vinnu-
herbergi Everts og fá skáldið til aö skrifa
prósa eða bundið mál við myndirnar. Hann
sýndi okkur árangurinn af þessari ljós-
myndun sinni gegn um glugga trúbadorsins
gamla. Og ekki vantaði tæknina eða fegurð-
ina, kvöldsólin dansaði i kjölfari Skerja-
garðsbátanna, seð gegnum 300 mm linsu,
silúettur skorsteinanna runnu saraan i
dansandi óreiðu i fjólubláum bakgrunni i
1000 mm linsunni, og Riddarakirkjan og
Ráðhúsið þöndu sig eins og spenntir bogar i
16 mm viðlinsunni. En einhverja hluta
vegna tók Evert gamli Taube aldrei þátt i
samstarfinu. Kannski var hann orðinn of
hrumur og illa farinn af rauðvinsdrykkj-
unni, eða kannski hafði hann einfaldlega
ekki áhuga á slikri samvinnu. Og eitt er
vist, Evert Taube þurfti aldrei á ljósmynd-
um að halda til að gefa orðum Sinum
stemmningu og umgjörð. Hver annar hefur
lýst vorkvöldinu i Stokkhólmi i jafn gneist -
andi myndmáli en einmitt Evert Taube:
Se hur hela Uppland star i lagor,
kv'állsol brinner bort om Solnas skog!
Grön som árg mot violetta vágor
brunnviksvasscn stár dár gáddan slog.
Lángt i syd mot bleknade himmel blánker
fönstrens rad som guld pa Södermalm
och pa Slottet vakten flaggan sánker.
Stockholm svalkas eftir dagens kvalm.
Stockholm, i ditt sköte vill jag drömma,
sorglöst, nar din aftontimma slar!
Nya syner, gamla minnen strömma
leende emot mig dár jag gár.
Nár din várnatt dunkelmjukt fSr sluta
dig i famn, frán parkens dolda plan
eko tonar án ur Bellmans luta
och i Stora Skuggan spelar Pan.
Ti Ivitnanir:
(1) Min álskling (1943)
(2) Fritiof Andersson (1922)
(3) Flickan i Havanna (1922)
(4) Jag ár fri, jag har sonat... (1936)
(5) Sjösala vals (1941)
(6) Calle Schewens vals (1938)
(7) Stockholmsmelodi (1941)
Mun Kissinger
segja af sér?
vegna uppljóstrana um
starfsemi CIA
samræmi við annað tómlæti sem
„kerfið” hefur sýnt listlækning-
um til þessa.
Sigriður sagði að hugmyndin
með þessu þingi væri að skil-
greina og samræma menntun
þeirra norðurlandamanna sem
vilja fást við listlækningar. Slik
samræming myndi verka mjög
hvetjandi fyrir þá sem við þetta
starfa og örva samskipti milli
landa á þessu sviði.
Sigriður var i Stokkhólmi fyrir
skömmu til að undirbúa þingið.
Þangað korn hún frá Sao Paolo i
Brasiliu þar sem hún sótti Pan
American barnalæknaþingið. Var
henni boðið að flytja þar fyrir-
lestra um listlækningar og setja
upp sýningu á verkurn barna sern
notið hafa slikrar meðferðar.
Þingið fjallaði um leik sem mikil-
vægan þátt i barnalækningum.
Þetta þing var fyrsta opna
barnalæknaþingiö, þ.e. þangað
var boðið öllum þeim sem stuðla
að bata barnsins, þar með talið
foreldrum. Sagði Sigriður að eitt
það merkasta sem hún hefði
kynnst á þessu þingi væri það að á
barnasjúkrahúsum i þróunar-
löndunumþekktust ekki heim-
sóknartimar. Þar þykir sjálfsagt
að foreldrar barna og systkini
taki fullan þátt i meðferð þess.
Væri þetta mjög heppilegt þvi sú
einangrun sem börn upplifa oft
við sjúkrahúsvist gæti reynst
mjög skaðleg tilfinningalifi
þeirra. — ÞH
WASHINGTON. Hcnry Kissingcr
utanrikisráðherra hefur nýlega
látið i ljós þá skoðun sina á blaða-
mannafundi i Washington, að af-
hjúpun leyniskjala um njósna-
starfsemi Kandaríkjanna erlend-
is leiddi til þess, að rikisstjórnin
sæti „galdraofsóknum” sem
minni á ofsóknir þær sem
McCarthy hélt uppi i landinu fyrir
tuttugu árum.
Kissinger sagði, að hann velti
þvi fyrir sér hvort hann ekki ætti
að segja af sér, ef að áframhald-
ando ásakanir og afhjúpanir
leiddu til þess að mjög dragi úr
möguleikum hans á þvi að stjórna
bandariskum utanrikismálum.
Þess skal getið, aö McCarthy
öldungadeildarþingrnaður hélt
uppi ofsóknum sinum gegn frjáls-
lyndum mönnum og vinstrisinn-
um — allt i nafni krossferðar gegn
kommúnisma!
Kissinger kvartaði yfir þvi, að
enda þótt e.t.v. væri rétt farið
rneð einstök plögg, þá væru
heildaráhrifin af afhjúpununum
ekki annað en „illskeytt lygi”.
Ásakanirnar
Meðal þeirra ásakana sem
fram hafa komið af hálfu þeirra
sem rannsaka bandariska
njósnastarfsemi eru þessar:
— Kissinger sveik uppreisnar-
menn kúrda i trak til þess að geta
komist að samkomulagi við íran.
— Pukurtilhneigingar Kissing-
ers leiddu til þess að leyniþjón-
ustan vissi ekki hvaðan á sig stóð
veðrið þegar jómkippur-striðið
hófst fyrir Miðjarðarhafsbotnum
árið 1973, og svo til þess að tyrkir
gerðu innrás á Kýpur 1973.
— Kissinger er sagður hafa
haldið upplýsingum um brot
sovétmanna á samningum um
takmarkaðan vigbúnað leyndum
fyrir öðrum ráðherrum.