Þjóðviljinn - 12.03.1976, Síða 6

6 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Föstudagur 12. marz 1976

Spurningum svaraö um 1 Hefur tekist Hver eru
reynslu og framtíð 1 að breyta brýnustu
verkalýöshreyfingarinnar? ■ þjóðfélaginu? — verkefnin?
Þjóðviljinn leitaði til nokkurra manna er tekið
hafa þátt i baráttu verklýðshreyfingarinnar og
lagði fyrir þá eftirfarandi spurningar:
1. í hvaða mæli hefur islenskri verklýðshreyfingu
tekist að breyta islensku þjóðfélagi?
2. Hvaða verkefni telur þú brýnast að islensk verk-
lýðshreyfing snúi sér að á næstu árum?
Svör þeirra fara hér á eftir.
„Hún hefur gerbreytt
lífskjörum alþýðu”
1 hvaða mæli hefur islenskum
verkalýðtekist að breyta fslensku
þjóðfélagi?
Verkalýðshreyfingin háði
fyrstu hálfa öldina (1894—1942)
harða baráttu gegn hinni sáru fá-
tækt, sem var hið almenna hlut-
skipti verkalýðs, — baráttu með
samtökum sinum á kaupgjalds-
oe stiörnmálasviði. Það tókst að
knýja fram viðurkenningu félags
skaparins, mannréttindi til handá
öllum verkalýð, nokkra hvild á
togurum, upphaf almannatrygg-
inga, byggingu verkamannabú-
staða o.fl. En öll þessi barátta lin-
aði aðeins neyðina og kostaði þó
hin hörðustu stéttaátök, sem hins
vegar sameinuðu stéttina og
stæltu.
En með sigri i skæruhernaðin-
um og með nýsköpun atvinnulifs-
ins 1942—47 gerbreytir verkalýðs-
hreyfingin þjóðfélaginu: Hún
leggur grunninn að þvi að þurrka
burt sáru fátæktina sem hið al-
menna hlutskipti verkamanna.
Þessi lifskjarabylting byggist á
þvi, að þegar verkalýðsfélögun-
um er með gerðardómslögunum i
janúar 1942 bannaöar allar kaup-
hækkanir, þá skipuleggur Sósial-
istaflokkurinn verkalýðinn til að
brjóta lögin uns atvinnurekendur
neyðast til að semja um stór-
hækkun kaups, mánaðarlega visi-
tölutryggingu, orlof, 8 tima
vinnudag — og afnám þrælalag-
anna. Jafnframt skapast með
þessari gifurlegu kauphækkun
mestallar þær erlendu innistæð-
ur, sem þjóðin á i striðslok og
Sósialistaflokkut inn fékk fram aö
notaðar yröu til þess að nýskapa
allan grundvöll atvinnulifsins
með kaupum nýrra framleiðslu-
tækja, er lögðu grundvöllinn að
þvi að hægt væri að tryggja fulla
atvinnu eftir strið og útrýma þvi
böli atvinnuleysisins, er þjáði
verkalýðinn áður fyrr. Jafnframt
var i tið nýsköpunarstjórnarinnar
sett lög um miklu fullkomnari al-
þýðutrygginga en áður og fleiri
félagslegar umbætur tryggðar,
ekki sist á sviði húsnæðismála.
Með allri þessari gerbreytingu
var lifskjörum alþýðu lyft upp á
nýtt og hærra stig. Bjarni
Benediktsson orðaði það svo eitt
sinn i þingræðu, að munurinn á
lifskjörum almennings nú og fyrr
væri eins og á himnariki og hel-
viti.
Verkalýðurinn hafði með sigr-
um sinum 1942—47 gerbreytt svo
valdahlutföllunum i þjóðlifinu að
raunverulegt valdajafnvægi var
milli hans og atvinnurekenda-
stéttarinnar. Verkalýðurinn sigr-
aði.i öllum kaupdeiium og hækk-
aði kaupið i sifellu, — en atvinnu-
rekendastéttin hafði hins vegar
rikisvaldið i sinum höndum i
krafti flokka sinna (Sjálfstæðis-
og Framsóknarflokks) og svaraði
hverri kauphækkun ýmist með
verðbólgu eða gengislækkunum,
ef ekki tókst að hindra hana eða
tefja með þrælalögum.
í þrjátiu ár hafa nú fésýslu-
flokkar þessir haldið þessari
hringrás áfram,sett dollarann úr
6,50 kr. upp i 170 kr., — lækkað
þannig kaupið um leið og verka-
lýðurinn hækkaði það, skorið
jafnframt niður verðgildi lána
sinna, hækkað i verði fasteignir
sinar — og steypt þjóðinni i
skuldafen. Mestöll kaupgjalds-
barátta verkalýðsfélaganna i 30
ár hefur þvi orðið varnarbarátta,
þótt sigrar hafi unnist á félags-
málasviði m.a. fyrir róttækar
stjórnaraðgerðir.
Hvaða verkefni telur þú brýn-
ast að islenska verkalýðshreyf-
ingin vinni að á næstu árum?
Mikilvægasta hlutverk verka-
lýðs og alls launafólks á næstunni
er að samtök þess á stjórnmála-
og hagsmunasviðinu, Alþýðu-
bandalagið og Alþýðuflokkurinn,
Alþýðusambandið og B.S.R.B.,
taki höndum saman i pólitiskri
baráttu um að breyta gerð is-
lenska þjóðfélagsins, nái sUku
valdi á Alþingi og yfir rikisvald-
inu að þau megni að skera niður
mikið af þvi bákni, sem brask-
aravaldið hefur hrúgað upp og
hvilir sem mara á herðum alþýðu
(oliufélög, tryggingafélög, of
þungt bankakerfi, allt of stórt og
þungt verslunarkerfi o.s.frv.) og
skipuleggja atvinnureksturinn
sem best, svo hann losni við þann
óskapnað og svindl, er viða á sér
stað, en komist undir vaxandi á-
hrif hins vinnandi fólks sjálfs.
Verkalýðurinn verður að knýja
fram heildarstjórn á þjóðarbú-
skapnum, skynsamlega áætlana-
gerðfyrir þjóðfélagið allt til þess
að tryggja atvinnuöryggi og batn-
andi afkomu allrar alþýðu, en
ekki bara hreppapólitiskan óska-
lista fyrir hvert kjördæmi. Koma
þarf á yfirstjórn á utanrikisversl-
uninni i almennings þágu og til að
Einar
Olgeirsson
ritstjóri
Réttar
tryggja efnahagslegt sjálfstæði
þjóðarinnar, en þvi er nú stefnt i
voða með einræöi verslunarauö-
valdsins i innflutningsmálum og
„þjóðnýtingu” þess á öllum
gjaldeyri þjóðarinnar sér til
handa ( — sem auðvitað er kallað
verslunarfrelsi).
Þessar ráðstafanir eru for-
senda þess að verkalýðurinn með
pólitisku valdi sinu geti stöðvaö
verðbólgusvikamyllu atvinnurek-
enda og bætt kjör sin án þess hægt
sé að rýra þau aftur á hefðbund-
inn hátt. Vissulega hefur verka-
lýður Islands settlög um orlof, at-
vinnuleysistryggingar, lifeyris-
sjóði og húsnæðismál með verk-
föllum. En það er rétt fyrir
verkalýð og launafólk allt að i-
huga það, ekki sist eftir allsherj-
arverkfall er kostar þjóðarbúið ó-
talda miljarða króna, að það er ó-
dýrara að setja lög með kjörseðl-
inum en verkföllum, — og engin
ástæöa tilþess aö láta örfámennri
stétt atvinnurekenda haldast uppi
að nota rikisvaldið til að ræna I sl-
fellu ávöxtunum af sigrum al-
þýðu, þegar verkalýöur og annað
starfsfólker 75—80% landsmanna
og gætu þvl ráðið rikisvaldinu,
þegar þau vildu og væru sam-
taka.
Byrjum á
okkur sjáfum
1. Ég tel að flestar þjóðf. um
bætur á íslandi séu árangur af
baráttu verklýðshreyfingarinnar.
Ég minni á vökulögin, lög um
almannatryggingar og nú sfðast
nýja samninga um lifeyris-
sjóðina. Við getum auðvitað náð
miklu lengra ef við þjöppuðum
okkur betur saman, vinnandi
fólk, sem höfum sameiginlegra
hagsmuna að gæta.
2. Að við i hverju verklýðsfélagi
snúum okkur að okkur sjálfum.
Byggjum upp öflugra félagsstarf,
hikum ekki við að leggja inn á
nýjar brautir. Við verðum að
byrja á réttum enda ef við viljum
hafa áhrif á heildarsamtökin. Það
má ekki fela eigið athafnaleysi
með þvi að skrifa allt sem aflaga
fer á reikning ASÍ.
Konur i verklýðssamtökunum
eiga að berjast fyrir auknu lýð-
ræði i heildarsamtökunum. Verk-
Aðalheiður
Bjarnfreðsdóttir,
formaður
Sóknar
lýöshreyfing, sem telur sig
berjast fyrir jafnrétti og bræðra-
lagi getur ekki varið það, hve
hlutur kvenna er fyrir borð borinn
i stjórn ASt.
Að grisja frumskóginn
Verkalýðshreyfingin hefur haft
margvisleg áhrif á islenska
þjóðfélagsþróun, með kröfugerö á
hendur atvinnurekendum um
auknar kjarabætur til verkafólks,
og með þrýstingi á rikisvald um
lagasetningu isama skyni. Óþarft
er að telja hér upp öll þau stór-
baráttumál sem verkalýðshreyf-
ingin hefur borið fram til sigurs,
en vist er að án þeirra væri
islensk þjóð fátækari bæði af
efnum og andlegum gæðum.
Þannig er flest það sem við
metum best i þjóðfélagi okkar
ávöxtur af áratuga baráttu
islenskrar alþýðu og samtaka
hennar. Þau mannrettindi flest
sem við njótum i dag, voru fyrir
nokkrum áratugum fyrir daga
hinnar skipulögðu verkalýðs-
hreyfingar draumsýn feðra okkar
og mæðra.
Hinu kapitaliska þjóðskipulagi,
sem dýrkar arðrán og einkafram-
tak og nærist á andstæðum auðs
og vinnu er stundum likt við
frumskóg, og lögum þess við
lögmál frumskógarins, þar sem
hinn harði.sterki og grimmihefur
yfirhöndina. Ef við notum þessa
samlikingu mætti i sem fæstum
orðum segja að verkalýös-
hreyfingin hafi grisjað frumskóg-
inn, én hún á mikið starf óunniö.
Égtel þau mái sem snúa inn á
við i verkalýðshr. vera hennar
brýnustu verkefni.
Breyta þarf skipulagsformi
verkalýðsfélaganna, þeas hætta
að flokka verkafólk i stéttarfélög
eftir þvi hvort það er faglært eða
ófaglært. Þetta verður best gert
með þvi að stefna markvisst á
vinnustaðinn sjálfan sem grunn-
einingu verkalýðsfélagsins.
Skipulagsbreyting sem þessi ætti
að auka samkennd verkafólks og
stéttarmeðvitund. Sameinaðir
stöndum viö sundraðir föllum viö
segir einhversstaðar. Skipulag
sem þetta á einnig að stuðla aö
virkari þátttöku einstakra félags-
manna i stefnumótun og ákvarð-
anatekt, en mikil nauðsyn er að
breyttum vinnubrögðum á þessu
sviði.
Sigurður
Magnússon
rafvélavirki
Astandiðl samtökum islenskra
sjómanna nú, er t.d. skóladæmi
um hvaðgetur gerstþegar saman
leggst fulltrúalýðræði og
skilningsleysi á gildi viðtæks
upplýsingastreymis til hins
aimenna félagsmanns. Ef að
islensk verklýöshreyfing ætlar að
sækja fram til nýrra þjóðfélags-
hátta þar sem auöur og atvinnulif
lúta stjórn hins vinnandi manns
þarf hún að hafa hættur af þessu
tagi og nauðsyn á að bregðast við
þeim hugföst i daglegu starfi
sinu.