Þjóðviljinn - 14.03.1976, Side 6

6 SIÐA — ÞJÖÐVILJINNi Sunnudagur 7. mars 1976.
GILS GUÐMUNDSSON:
Bréfkorn til Matthíasar
Jóhannessen ritstjóra
og skálds
i.
Kæri Matthias.
Mjög hefur fundum okkar
lækkað siðustu missiri, eftir að
Vilhjálmur menntamálaráðherra
framlengdi orlof mitt frá Menn-
ingarsjóði ogellefu alda afmælis-
árið var runnið i aldanna skaut.
Áður áttum við eitt og annað
saman að sælda um skeið, eins og
þú kannske manst, og á ég marg-
ar góöar minningar frá samstarf-
inu. Eftir á að hyggja setur það
bara skemmtilegan blæ á þessar
liönu stundir, hvað þú komst oft
skelíing seint á lundina og hvað
þér var einatt afskaplega mikið
niöri fyrir þegar þú loksins snar-
aöist inn úr dyrum. Þá hætti mað-
ur óðara að bölva seinlætinu, —
forföll þin voru næstum lögleg —
þú hafðir verið að stýra Morgun-
blaðinu þinu.
Á meðan hugurinn dvelst enn við
þessar liðnu stundir og er ekki
farinn að reika annað, langar mig
til að bæta hér við fáeinum orð-
um. Manstu allar hrakspárnar,
sem þjóðhátiðarnefndin okkar
sáluga hlaut i vegarnesti á tima-
bili, meðan flest átti að vera vit-
laust og jafnvel stórháskalegt
sem hún gerði? Ósköp er nú á-
nægjuiegtað geta með góðri sam-
visku staðhæft eftir á, að fæstar
rættust þessar hrakspár. Jafnvel
sitthvað.sem stóð höllum fæti um
skeið, svo sem Islandssagan,
virðistætla að hafa heldur góðan
framgang. I þvi efni eigum við að
visu dugnaði, útsjónasemi og öðr-
um hæfileikum Sigurðar Lindals
stórmikið að þakka. En meðal
annarra orða: geturðu frætt mig
nokkuð um það, hvað iiður sam-
eiginlegu áhugamáli okkar
beggja, þjoðarbókhlööunni fyrir-
huguöu'.' SU var von okkar að hún
risi heldur fyrr en siðar, — veg-
legt tákn um raunsæi og mening-
arlegan stórhug bókmenntaþjóð-
ar sem minntist ellefu aida
mannvistar i þessu landi. Ég veit
að rikiskassinn er galtómur
(nafni þinn, sem gætir hans, hef-
ur trúað mér fyrir þvi). En jafn-
vel á ,,erfiðum timum'’ ætti að
vera kleift að fjármagna eina
bráðnauðsynlega stórfram-
kva'md, sem vonir standa til að
geti orðið lyftistöng fræða og
mennta i landinu um langa fram-
tið. Hvað segirðii um það að nota
á næstu missirum nokkra Morg-
unblaðsdálka til að ýta á eftir
þessu máli? Meðþvi ynnir þú gott
verk.
2.
Fjarskalega þótti mér gaman
að sjá það i' blaðinu þinu á dögun-
um að þið Morgunblaðsmenn
höfðuð nýlega fengið góða og kær-
komna gesti i heimsókn: sendi-
herra kinverja á lslandi ásamt
fyigdarliði. Þessi góðlátlegi og
geðþekki fulltrúi rikis Maós for-
manns hafði verið að kynna sér
starfsaðstöðu ykkar Styrmis.
Þarna hefur hann átt þess kost að
sjá með eigin augum hver ytri
skilyröi ykkur eru búin til að
þjóna sannleika og réttlæti i eitt
hundrað og sextiu til tvö hundruð
og fjörtiu blaðdálkum dag hvern,
alla daga vikunnar nema á mánu-
dögum. Ég þykist vita að sendi-
herrann hefur fengið góðar og
hjartanlegar móttökur hjá ykkur
Styrmi. Getur hann nú vafalaust
glatt aldna kempu i Peking eystra
með þvi', að ekki hafi Morgun-
blaðið ýjað að þvi einu orði upp á
siðkastið að skáldið og stjórn-
málamaðurinn Maó hafi fengiö
svo mikið sem giktarkast eða
kvef, þótt áður fyrr væri það hátt-
ur blaðs þessa að birta oft á ári
fréttir af hroðalegum sjúkdómum
ogdramatiskum banalegum, sem
ein á fætur annari hrjáði þennan
þjóðarleiðtoga. Nú er það hins
vegar Breshnef hinn gerski, sem
aö sögn sama málgagns hefur átt
viö aðskiljanlega sjúkdóma að
striða, og gegnir mestu furðu að
karlinn skuli ekki vera hrokkinn
upp af fyrir löngu.
A hinn bóginn læðist að mér sá
grunur að þér kunni að hafa vafist
tunga um tönn þegar sá kinverski
spurði þig hvers vegna i ósköpun-
um þú værir steinhættur að skrifa
um rtissneska stórnjósnarann við
Túngötu. En þá fyrst hefði gam-
anið tekið að kárna, ef einnig
hefði verið spurt hvort það væri
satt að Geir og Gunnar og
Matthiasarnir báðir hefðu heim-
sótt þann sovéska 7. nóvember og
skálað við hann fyrir rússnesku
byltingunni.
Það eru svo hin bestu tiðindi að
þú skulir loks hafa uppgötvað hið
gagnmerka málgagn KSML, og
gerst áskrifandi að blaðkominu.
Hefur þú séð af hyggjuviti þinu að
til þessa sómablaðs getur þú sótt
röksemdir og þó einkum andlegt
þrek i örðugri og lýjandi baráttu
við alla þá háskalegu bolsa, sem
fylkt hafa liði innan Alþýðu-
bandalagsins og ógna frelsi hús-
bænda þinna til að græða á ná-
unganum, svo sem lögmál pen-
inganna ætti að tryggja að öðrum
kosti.
Ég er þess fullviss að heimsókn
kinverska ambassadorsins og
andlegt samband við kommúnist-
ana — marxistana — leninistana
hefur orðið þér nokkur uppörvun
á annars heldur umhleypinga-
sömum vetri. Þú ert tilfinninga-
maður eins og flest skáld, og þér
veitir naumast af svolitilli hlýju,
þar sem þú mátt dúsa, eins og
annað vinnufólk Geirs og Ólafs, i
heldur köldu og fúlu andrúmslofti
á stjórnarheimilinu.
3.
Mikill var fyrirgangurinn hjá
ykkur Sjálfstæðismönnum sið-
sumars 1974 þegar Ólafur hafði
myndað fyrir ykkur stjórnina. Nú
skyldi sýnt að styrkar hendur
væru teknar við stýristaumunum.
Gætni og festa og ábyrg fjár-
málastjórn átti að einkenna
stjómarfarið. Ihaldsöflin ibáðum
stjórnarflokkunum hugðu gott til
glóðarinnar. Brátt kæmi i ljós
hvemig oddvitar frjálsrar sam-
keppni leystu þjoðfélagsvanda-
málin. Það fór ekki fram hjá
neinum, sem las blað þitt um þær
mundir, að þú varst afar kátur og
ortir trúlega opnari ljóð en
nokkru sinni fyrr. Sumir fullyri'i.
að í einskæru virðingarskyni viö
samstarfsflokkinn hafir þú þau
missiri skilið við hvert ljóð galop-
iö i báða enda.
Fyrstu mánuðir stjórnarsam-
starfsins vom án efa góðir timar
og vonbjartir i augum ykkar
Sjálfstæðismanna. Þeir sem réðu
ferðinni i samstarfsflokknum
Forsætisráðherrann — Er hann
farinn að lita Ólaf alvarlegum
augum?
Fjái;málaráðherra — Er botn
rikiskassans uppi i Borgarfirði?
lögðu sig i lima um að verða við
hverri ósk ykkar og kröfu, og
reyndust hjóiliprir að snúa flestu
öfugt við það sem áður var. Eftir
alla „vinstrimennskuna” undir
forsæti Ólafs áttu þeir furðu létt
með að feta fhaldsveginn i fótspor
Geirs. Einar skrapp i snarheitum
vestur til Washington og sótti
gömlu tillögurnar sinar um brott-
för hersins i áföngum, sem þar
höfðu legið i reiðileysi um hrið.
Siðan var viðbótarsamningur
gerður við herstöðvarsamninginn
um stóraukin umsvif og mann-
virkjagerð á herstöðvarsvæðinu i
anda Varins lands. Samið var um
að efla samstarf Bandarikjahers
annars vegar og islensku land-
helgisgæslunnar, almannavarna
og flugmálastjórnar hins vegar.
Á vettvangi innanlandsmála var
greiðlega orðið við margvislegum
kröfum kaupsýslustétta-og milli-
liða um stórfelldar hækkanir á
Dómsmálaráðherrann — Ef ekki
bandarisk gæsluskip, þá rússnesk
Utanrikisráðherra — Er hann
orðinn leiður á utanrikispólitik
ihaldsins?
vörum og þjónustu. Gengið var
tvívegis fellt hressilega með
nokkurra mánaða miílibili. Hvar-
vetna gat að lita hugsjónastefnu
Sjálfstæðisflokksins i fram-
kvæmd. Og stjórnarflokkarnir
voru eins og ástfangið par i til-
hugalifi. Þið Styrmir klöppuðuð
Framsóknarráðherrunum á koll
eða kinn i öðrum hvorum leiðara.
Og niðri á Alþingi hentu menn
gaman að þvi að Eykon og Þ.Þ:
væru að verða eins og eineggja
tviburar, með sömu skoðanir á
öllum hlutum — liktust æ meir
hvor öðrum, jafnvel i málrómi og
göngulagi.
Smám saman fóru að visu að
koma snurður á stjórnarþráðinn.
Nafni þinn Mathiesen kvartaði
sáran yfir hriplekum rikiskassa,
og hélt um skeið að botninn hefði
orðið eftir hjá Halldóri uppi i
Borgarfirði. Á f'yrsta tólf mánaða
timabili núverandi rikisstjórnar
hækkaði allt verðlag hér á landi
samkvæmt framfærsluvisitölu
um 54%. Launþegar báru sig illa,
og þeir sem áttu að lifa á ellilif-
eyri og örorkubótum áttu enga
sældardaga. Hallinn á gjaldeyris-
viðskiptum var hrikalegur, og
eftir að hann var kominn yfir tiu
milljarða fór ólafur að hafa við
orð að liklega nægði að flytja inn
hundraö sortir af ensku kexí i
staðinn fyrir tvö hundruð. Það
fannst ykkur frjálsræðishetjun-
um góðu i Sjálfstæðisflokknum að
visu afleit frelsisskerðing. En að
öðru leyti var kaupsýslustéttin
sæmilega ánægði með rikis-
stjórnina sina, enda þótt alltof
seint þætti ganga að koma siðustu
rytjum verðlagseftirlits fyrir
kattarnef.
Ykkur leiö vist heldur vel þarna
á Morgunblaðinu fyrsta stjórnar-
áriö. Margt hafði óneitanlega tek-
ið breytingum siðan hinir vondu
„kommúnistar” gátu ekki lengur
ausið réttmætu aflafé athafna-
mannanna i óverðuga, lifeyris-
þega og láglaunafólk. Og þeir erf-
iðleikar, sem við var að etja,
myndu hverfa eins og dögg fyrir
sólu þegar ljóminn af útfærslu
fiskveiðilögsögunnar i 200 milur
færiað leika um rikisstjórn Geirs
Hallgrimssonar.
4.
En á skammri stund skipast
veður i lofti. Og nú er svo komið
að rikisstjórnin þin á formælend-
ur fáa, jafnvel i röðum þeirra sem
hún hugðist þjóna — og hefur eftir
megni reynt að þjóna — fésýslu-
manna, Natosinna, Bandarikja-
vina. Ef þú dregur þessa staðhæf-
ingu mina i efa, þarftu ekki annað
en bregða þér suður i Keflavik
eða Grindavik oghafa tal af góð-
um og gegnum Sjálfstæðismönn-
um. Þar muntu fá að heyra sitt af
hverju um frammistöðu rikis-
stjórnarinnar að undanförnu, og
fara þinir menn i stjórnarstólum
sistvarhluta af harðri gagnrýni.
Þeim finnst það varla einleikið
þarna suðurfrá, hversu hrösul
rikisstjórnin hefur reynst og van-
máttug til að reka þá pólitik, sem
venjulegur góðborgari og sauð-
tryggur kjósandi Sjálfstæðis-
flokksins ætlaðist til að hún ræki.
Hvar er hin ábyrga forusta?
spyrja menn. Hvar er fjármála-
stjórnin trausta og örugga, sem
okkur var heitið? Hvar eru
hömlurnar gegn verðbólgunni?
Og flokksbraður þinir viðs vegar
um land láta ser ekki nægja að
spyrja þessara spurninga. Þeir
spyrja einnig (og þá fer að kárna
gamaniö): Hvers virði er okkur
aöildin að Nato? t hvers þágu
haía Bandarikin „varnarlið” á
Keflavikurflugvelli?
Nokkru fyrir siðustu kosningar
þótti Gunnari Thoroddsen pólitisk
nauðsyn til bera að þið sjálf-
stæðismenn rækjuð af ykkur það
slyðruorð, að þið væruð ævinlega
dáðlausastir og mestir úrtölu-
menn þegar barátta fyrir stækk-
un fiskveiðilandhelginnar væri
unnarsvegar. Nú skyldi fært út i
200 milur. lokamarkinu náð. Og
blaðið ykkar Styrmis var undir-
lagt dag eflir dag til að básúna
hina tilvonandi hetjudáð. Til
bragðbætis var þvi si'ðan skrökv-
að ótal sinnum, að vondir menn,
einkum Alþýðubandalagsmenn,
væru andvigir 200 milna útfærsl-
unni. Þetta stóra og útbreidda
blað ykkar, sem alltaf hafði verið
með hundshaus út af 50 milna út-
færslunni og lagt sig i framkróka
um aö gera li'tið úr henni, lét nú
reikna út og birti með miklu
stolti, hve margar þúsundir fer-
kilómetra sjávar bættust við is-