Þjóðviljinn - 17.03.1976, Qupperneq 4

» /«.o /r , , , I -* .• . n T* >/
’4 SJÐA — ÞJÓÐVlLJINN Miövikudagur 17. mars 1976
DJOÐMHNN
MÁLGAGN SÓSÍALISMA,
VERKALÝÐSHREYFINGAR
OG ÞJÓÐFRELSIS.
Útgefandi: Útgáfufélag Þjóöviljans
Framkvæmdastjóri: Eiöur Bergmann
Ritstjórar: Kjartan Ólafsson
Svavar Gestsson
Fréttastjóri: Einar Karl Haraldsson
Umsjón með sunnudagsblaöi:
Árni Bergmann
Ritstjórn, afgreiðsla, auglýsingar:
Skólavörðust. 19. Sími 17500 (5 linur)
Prentun: Blaðaprent h.f.
KENNING UM RISAVELDIN
Menn mega oft heyra vangáveltur i þá
veru, að tvö risaveldi hafi skipt heiminum
á milli sin i áhrifasvæði og hefti með við-
leitni sinni til að halda þessum áhrifum
viðleitni smærri rikja til sjálfstæðrar
þróunar. Til eru þeir, sem móðgast mjög
yfir slikri kenningu og kenna hana við
moðhausa. Annarsvegar er það talin goð-
gá að likja kapitalisku stórveldi, Banda-
rikjunum, við sósialiskt stórveldi, Sovét-
rikin. Á öðrum vettvangi er það kennt
við guðlast að bera saman lýðræðisriki og
einræðisriki.
Það er ekki nema rétt. að bessi tvö
áhrifasterkustu stórveldi heims eru mjög
ólik að gerð og áhrifum. Það er lika rétt að
hafa mjög hugann við það, að áhrif þeirra
hvors um sig á heimsmálin eru alls ekki
föst og óhagganleg staðreynd. Bandariki,
sem taka þátt i að kveða niður Hitler og
hans lið, njóta allt annars álits en þau
Bandariki sem með ýmislegum ljósfæln-
um aðferðum styðja . eða koma til valda
ómenguðum fasistastjómum eins og hvað
eftir annað hefur gerst i Rómönsku
Ameriku og viðar. Áhrif Sovétrikjanna
eru einnig um margt þverstæðufull, ekki
sist fyrir sósialista og aðra vinstrisinna
sem vilja gera sér ljósa grein fyrir þýð-
ingu lands Októberbyltingarinnar fyrir
framgang eigin hugsjóna. Þá geta menn
minnt á ómetanlegt framlag sovétmanna
til sigurs yfir nasismanum. Á það, að án
sovéskrar aðstoðar hefði Kúba ekki fengið
staðist afleiðingar efnahagslegs og dipló-
matisks refsingastriðs Bandarikjanna.
Eða þá áhrifarika aðstoð við baráttu
þjóða Indókina gegn bandarisku ofurefli.
Á hinn bóginn er það ljóst, að þegar
sovéskir herir eru látnir kveða niður hina
frægu tilraun tékkóslóvakiskra
kommúnista til að sameina sósialiskt
efnahagskerfi og málfrelsi og önnur lýð-
réttindi, sem evrópumenn vilja illa án
vera, þá gerast þar með tiðindi sem hljóta
að hafa mjög neikvæð áhrif á alla sósial-
iska viðleitni um vestanverða álfuna. Slik
verk geta ekki orðið til annars en rýra þá
von mannkyns i vanda,sem sósialismi er.
Þessum dæmum um tvibent áhrif svo-
nefndra risavelda má auðveldlega fylgja
fram til þessa misseris. Tökum dæmi af
þvi, að nú er ofarlega á dagskrá i nokkrum
Evrópulöndum sá möguleiki, að myndað-
ar séu samsteypustjórnir með aðild
kommúnistaflokka. Það er ljóst að Banda-
rikin eru mjög andvig slikri þróun, vegna
þess að þau óttast bæði um hernaðarlega
hagsmuni Nato og bandariska fjár-
festingu i Evrópu. Þvi reyna Ford og
Kissinger með tilstyrk hernaðarlegs og
efnahaglegs máttar rikis sins að banna
vesturevrópurikjum að fara inn á þessa
braut. En eins og Maurice Duverger
bendir á i Le Monde á dögunum, þá er sú
viðleitni að reyna að koma i veg fyrir að
vilji kjósenda á Italiu og Frakklandi komi
fram með slikum samsteypustjórnum
jafngildi þess að hafnað sé meginreglum
margra flokka kerfis. Viðleitni sem gæti
endað i fasisma.
Það er og orðin mjög útbreidd kenning,
að hin sovéska forysta væri heldur ekkert
hrifin af stjórnarþátttöku franskra eða
italskra kommúnista. Vegna þess að slik
þróun gæti bæði aukið bilið á milli so-
véskra kommúnista og vesturevrópskra
og svo vegna þess að þróun vestur-
evrópsks sósiálisma gæti losað mjög um
sovésk áhrif i Austur-Evrópu. Þótt
mörgum kunni að láta það einkennilega i
eyrum, þá geta svo ólikar stjórnir sem
þær er sitja i Moskvu og Washington
sameinast um að telja sér hag að vissri
pólitiskri einangrun evrópskra
kommúnistaflokka, og að þvi, að flokkar
þessir séu jafn þægilegir i garð Moskvu og
þeir eitt sinn voru.
Ýmisleg óvenjuleg tiðindi gætu orðið i
evrópskum stjómmálum á næstu miss-
erum. Og þá er eins gott að vinstrisinnar
meðal smærri þjóða varist það, að frysta
sig i úreltum skoðunum á þvi pólitiska
tafli sem háð er. Taka með miklum fyrir-
vara þeim einfölduðu hugmyndum sem
forystumenn risaveldanna vilja halda að
fólki um það, hvað sé hollt og hvað óhollt
lýðræði eða sósialisma.
—áb
Varðskip af Asheville-gerð
Dularfulli
Bensinn
Þessi glæsivagn frá Ræsi h.f.
og Benz er i eigu Björns
Hallgrimssonar, forstjóra, og
lokaði hann ásamt öðrum bílum
aðalhliðinu að Keflavikurflug-
velli sl. laugardag. A.m.k. verð-
ur ekki annað ráöiö af mynd-
inni. Margt er Geir Hallgrims-
syni mótdrægt þessa dagana, og
margir snúast frá sinni gömlu
NATó-trú. Það er þó alveg með
ólikindum, þegar náin skyld-
menni eru farin að nota vöru-
merki ættarinnar i mótmælaað-
gerðum gegn hernum. Eða var
erindið annað?
Botninn í
Bandaríkjunum
Það er á margra vitorði að sú
ákvörðun, sem Ólafur
Jóhannesson tók meðan for-
sætisráðherra var erlendis aö

tala vel um NATÓ, þess efnis,
að biðja bandarikjastjórn um
lán á hraðbát af Ashville gerð,
kom sjálfstæðisforystunni i
opna skjöldu. Hún setti hana i
þann óvænta vanda að þurfa að
koma Bandarikjastjórn i vanda.
Ekki siður sú yfirlýsing dóms-
málaráðherrans, að yrðu
bandarikjamenn ekki við ósk-
inni, mætti leita á náðir sovét-
manna. Úr þessu varð þref og
vegna fýlu sjálfstæðismanna
tafðist það nokkra daga aö
beiðnin kæmist úr utanrikis-
ráðuneytinu og á vit Banda-
rikjastjórnar. Þaðan hefur ekk-
ert svar borist og Ólaf er farið
að lengja eftir þvi, samanber
viðtal i blaðinu i gær, Morgun-
blaðið hefur. alltaf sjálfu sér
likt, tekið ómakið af bandarisk-
um stjórnvöldum. Fyrst með
þvi að birta útleggingu á þvi að
ákvæöi I Washingtonsamkomu-
laginu um aðstoð viö eflingu
landhelgisgæslunnar næði að-
eins til björgunarstarfa, og svo
nú á sunnudaginn var með þvi
aö fá fréttastofuna Associated
Press til þess aö staðfesta að
Ashville hraðbátarnir henti ekki
islenskum aðstæðum. Skipherr-
ar á varðskipum okkar hafa þó
lýst þvi yfir að þau muni henta.
Þeir treysta sér til að koma
þeim heilum hildar til, og heil-
um hildi frá. Þeirra sjómennsku
hefur hingað til veriö treyst bet-
ur af islenskum almenningi en
stýrimennsku Matthiasar og
Styrmis i iandhelgismálum.
Morgunblaðið er ætið samt
við sig. Þaö er segin saga að
þegar á reynir kemur i ljós, að
botninn er vestur I Bandarikj-
unum.
Varað við „Cia-
strengjum”
Um helgina komst klippari
þessa þáttar að þvi að það eru
ekki bara Þjóðviljinn og flokks-
skrifstofá Framsóknarflokksins
sem hafa áhyggjur af umsvifum
bandarisku leyniþjónustunnar
CIA. 011 mál i kringum leyni-
þjónustur eru i eðli sinu mjög
dularfull, þótí oft komist upp
um strákinn Tuma seint og sið-
ar meir. Það er þvi i fullu sam-
ræmi við þessa dulúö aö nöfnum
er sleppt I þessari frásögn.
Fjölmiðlastarfsmaður sem
starfar fyrir erlenda fréttastofu
sem „strengur”, eins og það er
kallað, las i sima fyrir undirrit-
aðan bréf frá stofunni. Það var
stilaö til hans sérstaklega og
greinilega mátti ráða af textan-
um aö ekki var um almenna að-
vörun að ræða, heldur miöaðist
hún við Islenskar aðstæður. ,,ls-
lenski strengurinn” var i bréf-
inu stranglega varaður við þvi
að hafa nokkur samskipti við
CIA eða dularfullar persónur
sem hugsanlega gætu veriö
tengdar þeim félagsskap. Allt
slikt samneyti væri stranglega
bannað og sömuleiöis aö þiggja
nokkuð af kumpánum CIA. í
framhjáhlaupi er svo minnt á
það að varlegast sé að hafa sem
minnst samskipti við rikis-
stjórnir annarra þjóða nema
beinlinis fréttaleg. En þessari
alþjóðlegu fréttastofu þótti
semsagt ástæða til þess að vara
hinn „islenska streng” sinn við
hættunni af þvi að lenda I neti
CIA. Slikar stofnanir vilja ekki
liggja undir ámæli fyrir það að
þeirra „strengir” séu lika
„strengir” CIA. Og þær vita
jafnlangt nefi sinu og það með,
að litla Island er einnig á áhrifa-
svæði þessarar afskiptasömu
leyniþjónustu. Nú er það ekki
lengur kommúnistahættan sem
ógnar trúverðugheitum Is-
lenskra fréttamanna I augum
alþjóðlegra fréttastofnana,
heldur CIA-hættan.
—ekh