Þjóðviljinn - 11.04.1976, Síða 13

12 SÍOA — ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur 11. apríl 1976.
Sunnudagur 11. apríl 1976. ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 13
stofnun
dýra. Það eiga samkvæmt lögum
aö vinna hér 6 visindamenn. og
vonumst viö til að 2 komi til starfa
hjá okkur á næsta ári.
— Eitt af þvi sem við höfum
ekki getað stundað sem skyldi er
útgáfustarfsemi á islensku. Það
sem frá okkur kemur á prenti hér
á landi birtist i Náttúrufræð-
ingnum. Við gefum að visu út ritið
„Acta naturalia islandica”, en
okkar draumur er að geta gefið
meira útá islensku, segir dr.
Finnur.
Hann fór siðan með blaðamanni
um stofnunina til að gefa innsýn i
það sem þar fer fram og það er
sannarlega meira en almenn-
ingur veit um. Eitt af þvi sem
stakk i augun var að sjá allan
þann fjölda af sýningarmunum
sem ekki er hægt að koma fyrir i
sýningarsalnum, en verða þess i
stað að geymast i kössum og
skápum i geymslum. Þar er um
að ræða jurtir, dýr og steina, en
það sem fólk ber augum i
sýningarsalnum er eins og áður
hefur verið sagt frá aðeins brota-
brot af þvi sem stofnunin á.
Manni verður ljósara en áður,
eftir að hafa skoðað stofnunina,
hversu brýnt það er að koma
sýningarsalnum i viðunandi horf.
Það þarf að fá nýjan stóran sal
fyrir náttúrugripasafnið og það
þarf að búa mun betur að þeim
mönnum sem við þessa merki-
legu stofnun vinna.
A sama tima sem mjög ör
þróun hefur orðið á nær öllum
sviðum hér á landi, hefur það
verið látið óátalið að Náttúru-
fræðistofnun Islands er vanrækt
af ráðamönnum þjóðarinnar.
Einhverra hluta vegna virðist
ekki vera skilningur á þvi að hér
er ekki um að ræða neina punt-
stoínun, heldur merkilega
visindastofnun, sem skömm er að
fyrir þjóð, sem vill telja sig sjálf-
stæða menningarþjóð, að van-
rækja eins og gert hefur verið.
Sýningarsalur sáfnsins er litill
og á óheppilegum stað i borginni.
en hann er eins vel úr garði
gerður og mögulegt er við þessi
slæmu skilyrði. Það geta menn
gengið úr skugga um með þvi að
fara þangað i skoðunarferð, en
salurinn er opinn. sunnudaga.
þriðjudaga. fimmtudaga og
laugardaga frá kl. 13.30 til 16 og
það er meira en ómaksins vert að
iita þangað inn.
—S.dór
og færri munir sýndir hverju
sinni, en betur búið um hvern
hlut. Það sem sýnt er hverju sinni
er þvi aðeins brot af þvi sem söfn-
in eiga til.
— Eruð þið rikir af sýningar-
gripum?
— Já, það held ég að mér sé
óhætt að segja. Við eigum öll dýr
sem lifa á og við ísland auk
margra erlendra dýrategunda
sem við höfum fengið i skiptum
við erlend söfn, en slik skipti á
munum tiðkast mjög um allan
heim milli safna. Ég get nefnt
sem dæmi að við eigum hér um
allar tegundir isl. fugla, allar
islenskar plöntur og margt
erlendra gripa, svo dæmi séu
nefnd. Það hefur auðvitað verið
óskaplega mikil vinna við að
ganga þannig frá dýrum og
plöntum að hægt sé að sýna þetta,
þar sem allt sem var i salnum i
Landsbókasafninu var orðið ónýtt
nema steinar og við þurftum að
byrja algerlega uppá nýtt 1960.
En auk sýningargripa verðum við
alltaf að eiga til allar dýrateg-
undir til rannsóknastarfa og frá
þeim þarf að ganga á sama hátt
og þeir væru ætlaðir til sýninga
nema að þeireru ekki settir upp i
stellingar eins og sýningarmunir.
— Hvert er hágnýtt gildi stofn
unar sem Náttúrufræðistofnunar
íslands?
— Eg fullyrði að það er mjög
mikið. Þær rannsóknir sem við
framkvæmum má segja að séu
undirstöðurannsóknir fyrir allar
hinar svo kölluðu hagnýtu rann-
sóknir. Auk þess sem ég tel það
skyldu hverrar sjálfstæðrar
þjóðar að kunna öll skil á náttúru
sins eigin lands. Við erum tiltölu-
lega stutt komnir á þessu sviði og
það stafar af þvi, að á árabilinu
frá 1918 til 1947 , að rikið tók yfir
náttúrugripasafnið, var litið
unnið að náttúrufræðirann-
sóknum hér á landi. Fram til 1918
höfðu danir unnið hér all gott verk
á þessu sviði, en hættu alveg 1918
og allar rannsóknir lágu niðri til
1947, að við dr. Sigurður Þór-
arinsson vorum ráðnir að þessari
stofnun og byrjuðum þá þetta
rannsóknarstarf. Og þótt mikið
hafi verið gert á þeim 30 árum
sem liðin eru, sjáum við hvergi
nærri framúr þeim verkefnum
sem við þurfum að vinna. Hér
vinna nú aðeins 4 visindamenn og
tvær aðstoðarstúlkur auk eins
manns sem sér um uppstoppun
sýningarsalurinn sé bæði alltof
litill og langt frá þvi að vera eins
og slikir salir eiga að vera. Hann
var enda aldrei hugsaður nema til
bráðabirgða eins og reyndar allt
húsnæðiö, en hér erum við enn,
segir dr. Finnur. Það var mögu-
leiki á að hafa sýningarsalinn
mun stærri i upphafi með þvi að
minnka vinnuplássið, en frá þvi
var horfið vegna þess, eins og
áður segir, að þetta var aldrei
hugsað nema sem bráðabirgða-
húsnæði. En þvi miöur virðist
þetta timabundna ástand ætla að
vara lengur en til stóð, segir dr.
Finnur, það er ekki ótrúlegt að
við verðum hér næstu 10 árin,
mér þætti það mjög gott ef við
fengjum eitthvað að vita um hús-
næðismálin innan þess tima.
Inná Hverfisgötu 116 I Reykja-
vlk er merkileg stofnun, sem þvi
miður hefur of lengi verið i
skugganum, ef svo má að oröi
komast, Náttúrufræöistofnun
islands og i tengslum við liana,
Náttúrugripasafn islands. Aöal
ástæðan fyrir því að þessi merki-
lega stofnun er i skugga svo
margs annars ómerkilegra, er
takmarkaður skilningur og áhugi
ráöamanna þjóðarinnar i gegnum
áratugina og því um leið fjár-
skortur, sem hamlar þvi að stofn-
unin sé eins vcl i stakk búin og
hún ætti aö vera, þótt ckki væri
nema sóma okkar vegna, sem
sjálfstæðrar þjóðar. Forstöðu-
maður Náttúrufræðistofnunar
islands er Pr. Finnur
Guðmundsson fuglafræðingur.
Við heimsóttum hann einn daginn
i vikunni og báðum hann segja
okkur frá þvi markverðasta sem
varðar stofnunina auk þess sem
liann svo sýndi okkur bæði rann-
sóknardeildirnar og safnið sjálft.
— Ef við litum þá fyrst á sögu
Náttúrugripasafnsins, þá var það
stofnað árið 1889, sama ár og Hið
isl. náttúrufræðifélag var stofnað,
beinlinis i þvi augnamiði ,,að
koma upp sem fullkomnustu
náttúrugripasafni á tslandi”, eins
og segir i fyrstu lögum félagsins.
Einn helsti hvatamaður að
stofnun náttúrugripasafnsins var
Björn Bjarnason, sýslumaður i
Dalasýslu, en auk hans átti Stefán
Stefánsson skólameistari á
Mööruvöllum þar mikinn þátt i.
Fyrstu árin var safnið i leiguhús-
næði á hinum og þessum stöðum i
bænum, en árið 1908 fékk það inni
i nýbyggöu safnahúsi við Hverfis-
götu, (Landsbókahúsinu) og þar
var það alla tið fram til ársins
1960, að rýma varð húsnæöið.
Árið 1947 varð að samkomulagi
að rikið tæki viö rekstri safnsins
og hlaut það þá nafniö Náttúru-
gripasafn tslands, en áður
nefndist það Náttúrugripasafniö i
Reykjavik. t sambandi við
heildarendurskoðun á löggjöf um
islenskar náttúrufræðirannsóknir
voru lögin frá 1951 aukin og
endurskoöuð og var nafni safns-
ins þá enn breytt og nefnist nú
Náttúrufræöistofr.un tslands.
— Frá árinu 1960 og til ársins
1967 var náltúrugripasafniö ekki
opið, enda var þá enginn
sýningarsalur til, en 1957 keypti
rikið eina hæö hússins að Hverfis-
— Nú er farið að kenna
náttúrufræði við Háskóla tslands
og fer sú kennsla fram i leiguhús-
næði við Grensásveg. Þar eru
kenndar þær sömu greinar og við
erum að fást við hér við Náttúru-
fræðistofnun tslands. Það kemur
vart annað til mála en að þegar
byggt verður yfir annað hvort
Náttúrfræðistofnun tslands, eða
náttúrufræðideild Ht að þá verði
þessar tvær stofnanir sameinaðar
i einu húsnæði, það væri skakkt að
minum dómi að fara að koma upp
tvöföldum tækjakosti, bókakosti
og öðru sem til þarf, auk þess sem
þarna er verið að fást við það
sama hjá báðum. Það mun vera
ákveðið að byggja yfir náttúru-
fræðideildina á háskólalóðinni en
hvenær, það er önnur saga.
Ef við snúum okkur aðeins að
safninu sjálfu, þá segir þú að þiö
eigið 4-5 sinum fleiri sýningar-
gripi en nú eru i salnum en samt
er hann æði þétt setinn munum?
— Já, hann er það og raunar
erum við með alltof marga muni
þar, miðað við sýningarplássið.
Ef við hefðum 1000 ferm. sal, þá
gætum við sett upp sýningu eins
og þær eiga að vera, en samt
myndum viö ekki koma nema
hluta allra okkar muna þar fyrir.
Hér fyrrum var það stefnan i
sambandi viö náttúrugripasöfn
að sýna afbrigðilega hluti
siðan 'ikom upp.sú stefna að
sýna hvað sem var og sem
allra mest hverju sinni, en nú
hefur þetta breyst all mjög.
Nútima náttúrugripasofn eru allt
öðru visi byggð upp, það hefur
veriðgrisjað i sýningarskápunum
Dr. F'innur Guðmundsson, forstöðumaður Náttúrufræðistofnunar
tslands
götu 116 og þar fékk Náttúru-
fræðistofnun tslands inni með
rannsóknarstofur sinar og 100
ferm, sal fyrir safnið sem opnaði
1967. Sá salur var strax i upphafi
alltof litill, enda er það svo að
stofnunin á 4-5 sinnum fleiri sýn-
ingarmuni en nú eru i salnum,
sem þó er yfirfullur og langt frá
þvi að vera neitt i likingu við það
sem nútima náttúrugripasöfn
eru, segir dr. F'innur. Húsnæðis-
málin hafa alla tiö verið stóra
vandamálið fyrir þessa stofnun.
Arið 1943 þegar leyfi Háskóla
tslands til einkareksturs á happ-
drætti hér á landi rann út, sótti
skólinn aftur um leyfi til happ-
drættisreksturs á þeim for-
sendum að hagnaðurinn skyldi
renna til húsnæðisbyggingar fyrir
náttúrufræðistofnunina og safnið,
og fleira. Alþingi samþykkti
framlengingu einkaleyfisins til
happdrættisreksturs, en lagfæring
á háskólalóðinni var látin ganga
fyrir byggingu náttúrugripahúss.
Samt sem áður var þá þegar farið
að afla margvislegra gagna fyrir
byggingu safnhúss og 1945 var
farið að teikna húsið og þegar þvi
var lokið var sótt um að byggja,
en fjárfestingaleyfi fékkst ekki.
En 1957 var svo komið málum að
stofnunin var á götunni og þá var
hæðin að Hverfisgötu 116 keypt
fyrir fé frá happdrætti háskólans.
1959 var lokið við að innrétta
hæðina og 1960 flutti stofnunin i
húsið. Samt liðu rúm 6 ár þar til
sýningarsalurinn var opnaður og
kom margt til sem tafði fram-
kvæmdir við hann, auk þess sem
gera þurfti alla sýningargripina
uppá nýtt. Þeir sem verið höfðu i
salnum i Landsbókasafninu voru
allir orðnir ónýtir.
Dr. Finnur Guðmundsson segir
að vinnuaðstaða i húsnæði stofn-
unarinnar sé nú all sæmileg, en
.
Náttúrugripasafn
íslands hefur aöeins
100 ferm. sýningarsal
til afnota.
Safngripir fimm
sinnum fleiri
en komast fyrir í
yfirfullum sýningarsal
islenski örninn á Náttúru
gripasaf ninu
Geirfuqlinn sem keyptur var a
uppboðinu um anð og sem
mest hefur verið talað um.
l þessari krukku eru óæðri
sjavardyr, sem Bjarni
Sæmundsson safnaði.
Yfirfullur syningarskápur, sem þyrfti sannarlega
að qrisja ef sýningarplassið væri nóg