Þjóðviljinn - 30.05.1976, Blaðsíða 7

Sunnudagur 30. mai 1976. ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA 7
Nú fer aB sty ttast i ListahátíB, —
hún hefst á föstudaginn kemur,
— 4. júni, og lýkur ekki fyrr en
eftir mánuB. Þó verBur haft It-
arlegt listrænt hlé frá sextánda
fram aB lokatónleikum þriBju-
daginn 29. i Laugardalshöll, —
þegar Johnny Dankworth og
hljómsveit hans halda jazzkon-
sert þar, og Cleo Lane syngur.
Margir áhugamenn um jazz-
músik (þ.á m. undirritaöur)
fara aö hafa hægt um sig og tala
varlega þegar jazzsöngvarar
eru á næsta leiti, — þá er aldrei
aö vita hvaö yfir dynur og betra
aö gæta sin. Þessvegna lét maö-
ur nægja aö hlusta á þessi ágætu
bresku hjón i útvarpinu á siö-
ustu Listahátiö og missti þar
meö af einum merkasta tón-
listarviöburöi áratugsins aö
miklu leyti, — oghefur oft iörast
þess aö vera ekki viöstaddur
þegar Cleo Lane kveikti I band-
inu.sem þóvarkomiö vel Igang
áöur i Allen’s Alley-sveiflu og
Cotton Tail. Cleo Lane er nefni-
lega ein af sárafáum konum
sem bera meö rentu heiöurs-
nafnbótina: jazzsöngkona. Þaö
sannaöist I gamla slagaranum
Tea for two. Skylt er aö geta
þessaö Cleo stóö ekki i Háskóla-
biói ein og óstudd — þaö voru
engir sleöar á sviöinu meö
henni, — André Previn — Arni
Egilsson — Dankworth og hinir
bretarnir, og þeir sem eitthvaö
þykjast vita um jazzmúsik ættu
aö geta sagt sér þaö sjálfir aö
úrvals jazzmenn breta gefa
engum eftir, — þaö ættum viö aö
vita af langri reynslu.
Einhverntima veröur skráö
saga jazzins á tslandi, — og þá
koma bretar snemma til skjal-
anna. Þegar Hótel Borg var
opnuö fyrir tæpri hálfri öld var
snemma fariö aö ráöa þangaö
breska hljóöfæraleikara til að
spila fyrir dansi, og þá slæddust
annaö veifiö meö piltar sem
haldnir voru þessari áráttu, —
aö leika jazz. Ekki var þó Jack
Quinett sem kom hingaö til
lands upp úr 1930 mikill frum-
kvööull á þessu sviöi sjálfur —
betur horföi meö Arthur Rose-
berry sem kom hingaö úr Kit
Kat klúbbnum i Lundúnum, þá
talinn all-liötækur jazzpianisti
þar I sveit. Svipuöu máli gegndi
um Billy Cook, — en þaö sem
mestu máli skipti var þó aö
brátt fóru innlendir menn aö
leika i þessum hlij ómsveitum
englendinga. Bjarni Böövarsson
hefur liklega verið aö safna liöi I
stéttarfélag Islenskra hljóö-
færaleikara þegarhann fékk at-
vinnu i hljómsveit Quinnetts
1933, — stefna Bjarna var sú aö
Islendingar ættu aö spila fyrir
islendinga og sitja fyrir um at-
vinnu á dansstööum. Þetta
mjakaöist smám saman I átt-
ina, um miöjan f jóröa áratuginn
voru Villi og Svenni komnir i
hljómsveitina á Borginni — siö-
an bættust þar viö Jói Eggerts
og Þórir. Þessir ágætu lista-
Jón Múli
Árnason
skrifar
menn veröa aö afsaka gælu-
nöfnin — þeir hétu þeim I gamla
daga — og heita þeim enn I hug-
um samkvæmisgesta á Hótel
Borg, forðum tiö, — einkum
þeirra sem höföu áhuga á
jazz-músikk. Þessir piltar uröu
nefnilega fljótlega frumherjar
jazztónlistar á Islandi — og án
þeirra heföu hljómsveitir hinna
bresku diriigenta orðið næsta
sviplitlar.
Cleo Laine og John Dannworth
Sögur af íslenskum
og breskum jazzi
Johnny Dankworth — Cleo Lane o.f
A árunum fyrir heimsstyrj-
öldina voru plötur litillar
breskrar hljómsveitar einkar
vinsælar hér á landi — Nat Gon-
ella and his Georgians. Stjórn-
andinn vakti fyrst athygli þegar
hann blés á trompet I hljómsveit
Lew Stones. Eins og margir
bestu dansstjórar breta haföi
Stone ævinlega innan handar
jazzleikara til aö llfga upp á
böllin. Jack Hylton réöi til sln
Coleman Hawkins, — Henry
Hall stjórnandi danshljómsveit-
ar BBC haföi Benny Carter og
Reginald Forsyth i þjónustu
sinni um árabil, — George Chis-
holm og Tommy McQuater
héldu sveiflunni gangandi I Am-
brosebandinu og plötur þessara
kappa kostuðu tvær og fimmtiu i
hljóöfæraverslunum Reykja-
vikur. Þær snerust lika 78 snún-
inga á minútu á grammófónum
útvarpsins I danslagaþáttum og
öðrum dagskrárliðum, og voru
raunar þaö eina sem þá bar
keim af jazzi i fyrrnefndri
menningarstofnun. Breski her-
inn fékk aö sjálfsögöu aðgang aö
Rikisútvarpinu þegar hann var
búinn aðleggja undirsig landiö,
— nokkrar klukkustundir á
viku, — og generálarnir höfðu
þar jazzþátt löngu áöur en út-
varpsráö áræddi aö stiga svo
djarft spor.
Þegar striöinu lauk og
Evrópumenn fóru aftur aö dansa
I friöi kom I ljós aö æskufólk álf-
unnar kaus helst aö skeiöa um
gólfin I takt viö jazzmúsik, —
samkvæmislif I Reykjavik haföi
þvi á sér einkar hressilegan blæ
næstu árin, Björn R. Einarsson
stjórnaði hörkugóöu dixieland-
bandi I Breiðfirðingabúð, ofan-
skráöir hótelspilarar, Svenni
Ólafs — Þórir og kó uröu alls
ráöandi þar á Borgarböllunum,
Einar Pálsson (ísólfssonar)
upphóf vikulegan jazzþátt i út-
varpinu, og athafnamenn fluttu
áhættulítiö inn erlenda jazzleik-
ara til hljómleikahalds i höfuö-
borginni. Þá var leitaö til breta
— Buddy Featherstonough og
hljómsveit voru hér einna fyrst
á ferð, þar spilaöi Steve Race á
pianóiöoghefursiöanveriö einn
af forystumönnum ienskri jazz-
músikk, Ronnie Scott saxófón-
leikari og framkvæmdastjóri
frægasta jazzkiúbbs Lundúna
var hér aö blása um miöja öld-
ina, einnig Mike McKenzie og
Mary Bryant, Vic Ash og tólf
manna band o.fl.
A Bretlandi blómstraöi jazz-
músikk sem aldrei fyrr á árun-
um eftir heimsstyrjöldina, —
ekki gekk þó undirrituBum of
vel aö finna jazzmúsik viö sitt
hæfi þegar hann kom til höfuð-
borgar heimsveldisins 1948-Viö
vorum þar tveir útvarpsmenn
aö segja fréttir af ólympiuleik-
unum og örlögin höguöu þvi svo
aö landar okkar uröu snemma
úr leik, — okkur gafst þvi tæki-
færi til aö kynnast næturmenn-
ingu Lundúnabúa. Hún var okk-
ur ekki alltaf aö skapi, og mun-
aöi einu sinni minnstu aö mér
yröi fleygt meö fuld musik út úr
fornum New Orleans jazz-
klúbbi, — forráöamenn þar
töldu mig hættulegan öfgasinna
og framúrstefnusnáp þegar ég
fullyrti aö Armstrong væri ffa-
asti trompetleikari i heimi, —
þeir sögöu að hann væri just
another trumpeter. Viö Iþrótta-
fréttamenn útvarpsins héldum
þó áfram menningarviöleitni og
þar kom aö innfæddir heldri-
menn bentu okkur á jazzklúbb I
Oxfordstræti þar sem bestu
jazzmenn breta spiluöu reglu-
lega tvisvar eöa þrisvar I viku.
Um þetta leyti höföu fyrstu plöt-
ur Parkers og Gillespies gengiö
manna á milli hér heima, og
annar útvarpsmannanna með
Groovin ’high á heilanum,
blístrandi, púandi og baulandi
laglin. frá morgni til kvölds, —
þar til fél. hans hélt við sturlun.
Þó þótti Siguröi Sigurössyni
skörin færast helst til langt upp
i bekkinn þegar við gengum á
siðdegisstund inn I fyrmefndan
Oxfordstrætis jazzklúbb og
hljómsveitin byrjaöi á sama
andartaki aö boppa upp Groov-
in’ high. Þar blés rúmlega tvi-
tugur piltur af mikilli snilld á
altsaxófón, það var Jóhnny
Dankworth og hefur mér verið
einkar hlýtt til hans siðan.
Hljómsveitin Johnny Dank-
worth Seven spilaöi fyrst opin-
berlega á skemmtistaönum
London Palladium áriö 1950, og
þar meö hófst sigurfór sem
staöiö hefur siðan og ekki sér
fyrir endann á. Dankworth er
tvimælalaust frægasti og vin-
sælasti jazzmaöur breta, —
margir segja lika hinn besti, —
maöurinn er ólatur og hefur
aldrei slegiö slöku viö, alltaf aö
spila, kompónera fyrir hljóm-
sveitir sinar og annarra, kvik-
myndatónlist fyrir bió og sjón-
varp, — útvarpsþætti og sin-
fóniuhljómsveitir. Sinfóniu-
hljómsveitin okkar lék eitt af
verkum hans i Háskólabiói fyrir
10 árum, og þegar s vo ber undir
bregöur hann sér upp á stjórn-
andapallinn hjá frægustu
sinfóniuhljómsveitum heims.
En Dankworth er fyrst og
fremst jazzistiog i þeim bransa
hefur hann ævinlega haft á að
skipa úrvalsliöi. Ariö 1953 stofn-
aöi Dankworth fyrsta biggband
sitt, — og þá var auglýst eftir
söngkonu, margar sóttu um
starfið, en fyrir valinu varö ung
stúlka af ættum Vestur-India-
manna, Cleo Lane. Þau giftu sig
nokkrum árum siöar og hefur
hjónabandiö veriö einkar far-
sælt. Cleo hefur búiö eiginmanni
sinum og tveimur börnum
smekklegtheimili ihundraðára
gamalli höll I Buckinghams-
hire-sveit, — þau eiga þar 17
ekrur ræktaös lands og hafa
innréttaö gamla hesthúsiö fyrir
leiksýningar oghljómleika. Það
heitir aö Wavendon — þar eru
haldin námskeiö fyrir unga tón-
listarmenn og hinir efnilegustu
styrktir til dáöa, — þetta er góö-
geröarstofnun og gestkvæmt á
heimili þeirra hjóna. Þar spila
endurgjaldslaust mestu meist-
arar heims, Mehnuin, Asken-
azy, Previn, John Williams, Ogd-
on, Moura Lympany og margir
fleiri aö ógleymdum húsbónd-
anum og félögum hans, — og
húsfreyjan syngur og leikur.
Hún er fæddur leikari eins og
margt af skyldfólki hennar, og
vann fýrst sigur á leiksviði á
Edinborgarhátiöinni 19611 hlut-
verki önnu i óperu Weills og
Brechts — Dauöasyndunum sjö.
Túlkun hennar á Titaniu i Jons-
messunæturdraum Shakespear-
es er rómuö viöa um lönd og
ekki siöur Hedda Gabler Ibsens.
En Cleo Lane er fyrst og
fremst jazzsöngkona —hún er á
réttri hillu i hljómsveit Dank-
worths. Þau hjónin hafa verið
aufúsugestir I hljómleikasölum
um viöa veröld á undanförnum
árum, fylltu Carnegie Hall i
New York fjórum sinnum I jan-
úar I vetur og hljóörituöu I leiö-
inni Pierrot Lunaire Schön-
bergs, einnig sifaglagaflokk eft-
ir Charles Ives og eina jazz-
plötu, bandarikjamenn sæmdu
Cleo Lane aö þvi loknu tvennum
Grammy-verölaunum, — þeim
fylgdi viðurkenning: Besta
söngkona klassiskrar- og jazz-
tónlistar. Siöan var haldiö I tón-
leika- og söngför um Kanada og
þaöan fariö til Hong Kong.
Gagnrýnendur þar i nýlendunni
sögöu aö menn heföu hlotiö að
heyra til hennar I alþýöulýö-
veldi Maos, — Kina er eina
landiö sem Dankworth-hjónin
eiga eftir aö leggja undir sig.
Núna i byrjun mánaöarins voru
þau aö skemmta itölum og fóru
svo til Sviss og list þeirra berg-
málaði i Alpafjöllum.
Og nú fara þessi bresku jazz-
hjón von bráöar aö undirbúa Is-
landsför sina númer tvö. Inn-
lendir aular sem ekki töldu ó-
maksins vert aö fara i Háskóla-
bió á siöustu listahátiö ætla nú
aö bæta ráö sitt og missa ekki af
neinu I þetta sinn. Þaö má lika
vera þeim enn frekari hvatning
aö nú er orörómur á kreiki hér i
borginni um nánara samstarf
breskra ogislenskra jazzleikara
en nokkru sinni fyrr. Þvi er
jafnvel trúaö aö 18 manna
hljómsveit F.I.H. fái aö leika á
Listahátiöinni meö Dankworth
og Cleo Lane. Þeir eru lika oft
þarna I F.l.H.-hljómsveitinni,
strákarnir sem blésu á Borginni
i gamla daga, Villi Guöjóns og
Svenni ólafs og fengju þá tæki-
færi til aö spila meö bretum á
ný.. Raunar má ekki dragast
öllu lengur aö biggbandiö okkar
hljóti þá viöurkenningu sem því
ber, — nú verður maöur bara aö
vona aö góðviljuöum mönnum
takist að láta hin gömlu jazz-
kynni breta og islendinga ná
listrænu hámarki I Laugardals-
höll þriöjudaginn 29. júni.
JMA.
greinilega meö þeim hætti aö
meirihluti þjóða heimsins viður-
kennir 200 milna auölindalög-
sögu.
3. Islendingar væru eftir þess-
um aöferöum aö kalla yfir sig
'deilur viö allt Efnahagsbandalag-
iö,og hver trúir þvi aö menn eins
og Geir Hallgrimsson og Einar
Agústsson heföu manndóm i sér
til þess aö standast þann þrýsting
sem EBE gæti meö aUskonar viö-
skiptaþvingunum lagt á islend-
inga?
4. Islendingar geta nú losnað
undan samningunum viö vest-
ur-þjóöverja þar sem bókun sex
hefUr ekki enn tekiö gUdi og vest-
ur-þýski utanrikisráöherrann
hefur viöurkennt fyrir hálfum
mánuðieöa svo,aöhann getiengu
um þokaö varöandi bókun sex viö
Efnahagsbandalagiö. Viö gætum
þvi nú þegar losað okkur- undan
vestur- þýska samningnum — en
Istaö þess fela tillögur Croslands
I sér aö viö bindum okkur viö
samninginn áfram — og sleppum
vestur-þjóöverjum meira aö
segja viö eftirleikinn.
5. Eins og sakir standa erum
viö aö sigra breta I landhelgis-
deilunni; spumingin er aöeins um
fáeina mánuöi. Þess vegna væri
þaö glapræöi aö fara nú aö hefja
samningaviðræöur viö breta —
nema þá um samninga sem fælu
þaö i sér aö bretar afsöluöu sér
endanlega fiskveiöum viö Is-
landsstrendur.
Tilboö Croslands er klókt meö
tilliti til ástandsins I Sjálfstæöis-
flokknum. Crosland veit aö sjálf-
sögöu aö Sjálfstæðisflokkurinn og
Geir Hallgrimsson þola ekki aö
standa I opinni deilu viö lands-
menn sina um aöildina aö Nató
mikiö lengur. Þar meö brysti
augljóslega hugmyndagrundvöll-
ur þeirrar utanrikisstefnu sem
neytt var upp á islendinga 1949.
Meö tilboöi sinu er Crosland aö
bjóöa Geir Hallgrimssyni aö losa
Sjálfstæöisflokkinn úr þessari
klipu — meö þeim hætti einfald-
lega aö láta EBE yfirtaka
vandann, en losa Nató út snor-
unni. Þessari hugmynd fagnaöi
Geir Hallgrimsson auövitaö — og
ekki er óliklegt aö hann hafi átt
sinn þátt I að semja hana.
Einar flengdur
Þegar tiúögur Croslands voru
kynntar i landhelgisnefnd og
utanrikismálanefnd kom fátt
fram þar sem fréttnæmt telst:
Sjálfstæöisflokkurinn var meö
samningum á grundveúi Cros-
lands, Alþýöuflokkurinn vildi
leysa deiluna meö samningum,
Samtökin og Alþýöubandalagiö
voru á móti. Framsóknarmenn-
irnir I utanrikismála- og land-
helgisnefnd sögöu fátt. Siödegis á
miövikudag voru svo fundir i
þremur þingflokkum. Alþýöu-
bandalagiö samþykkti hvöss mót-
mæli við samningstilboöinu,
Sjálfstæöisflokkurinn samþykkti
eftir tveggja tfanafund aöheimila
ráöherrum sinum aö kanna
möguleika á samningum viö
breta á grundvelli Croslands.
Fundur Framsóknarflokksins
stóð i fimm tima. Þar var mættur
— sjálfboöinn — Eysteinn Jóns-
son öllum aöóvörum. Þegar Einar
Agústsson haföi lokiö skýrslu
sinni flutti Eysteinn tölu þar sem
hann hirti Einar fyrir vinnubrögð
hans. Einar bar sig illa, en
Eysteinn fylgdi flengingunni fast
eftir. Kom fram á þessum fundi
megn óánægja meö framkomu
Einarsogþá alveg sérstaklega aö
hann skyldi hleypa Geir Hall-
grtaissyni aö málinu meö þeim
hætti sem lýst var hér á undan.
Fundur þingflokks Framsóknar-
flokksins komst ekki aö neinni
niöurstööu, hann leystist upp.
Framhald á 16. siðu.