Þjóðviljinn - 30.05.1976, Page 18

18 SiÐA — ÞJÚÐVILJINN Sunnudagur 30. mai 197fi
Jafnréttis-
barátta
b'ramhald af bls. 2.
við verkfalli kvennanna á
Akranesi sem einn verkalýðsfor-
inginn kallaði barnaskap.
10 ára áætlunin
En hugsum okkur nú að 10 ára
áætlunin kæmist i framkvæmd.
Hvernig liti islenskt þjóðfélag út
þegar ,,konur væru búnar að
njóta forréttinda i 10 ár”?
Við hefðum væntanlega hækkað
öll hefðbundin kvennastörf um
launaflokka og fengið nokkra
karlmenn i þau. Við hefðum dag-
heimilispláss „fyrir öll börn frá
vissum aldri sem þess þurfa”
(hver þurfa og hver ekki? Eiga
dagheimili að vera réttindi barna
eða miður æskilegir geymslu-
staðir?)
Við læsum „bókmenntir” eftir
Ingibjörgu Sigurðardóttur og
Guörúnu frá Lundi i skólum
landsins (það ernefnilega ekki af
nógu að taka eins og Gerður
heldur fram) rithöfundum væri
væntanlega skylt að hafa jafn-
margar kven- og karlpersónur i
verkum sinum, en hafa verra af
ella. Við gætum spigsporað um
stjórnarráðið með Geirþrúði bak
við eina hurð og Ragnhildi bak við
aðra, og kannski hefðu þær Bessi,
Björg og Rósa B. Blöndals fasta
þætti i útvarpinu. (Við skulum
hafa i huga hvernig ráðið er i
opinberar stöður hér á landi). Nú
og að lokum sætu leiðtogar
stjórnmálaflokkanna með sveitt-
an skallann við að „ala konur
upp” áður en þær væru sendar til
starfa fyrir flokkinn.
Ef framtiðarsýn Gerðar er i
þessum dúr (50-50 reglan), þá
gefum við ekki eyrisvirði fyrir
hana. Hverju breytir það þótt það
séu konur sem sitja i valda-
stöðum þjóðfélagsins? Hverju
breytir það að 30 konur sitji i
kjaftaklúbbnum við Austurvöll?
Verður óréttlætið og arðránið
þarf ekki að kynna íslend-
ingum, þeir hafa skilið og
fundið fegurð hennar.
Landsýn býður margar
ferðir þangað í samvinnu
við ferðaskrifstofuna Úrval.
Fjöldi góðra íbúðarhótela
og hótela. Veitum orlofsaf-
slátt meðlimum okkar og
skylduliði þeirra. Beinið
því viðskiptunum til okk-
ar þar sem verðið er lægra.
Margar ferðir eru nú þeg-
ar uppseldar en við höfum
sett upp aukaferðir.
Lítið inn í dag.
LANDSÝN
ALÞYÐUORLOF
SKÓLAVÖRÐUSTlG 16 SÍMI 28899
eitthvað bærilegra? Fyrir hverju
berjumst við? Eigum við að
berjast fyrir þvi að njóta sömu
réttinda og karlar hafa á hverjum
tima eða á baráttan að visa út
fyrir auðvaldsskipulagið og miða
að þvi að kollvarpa þvi til að
byggja upp annað og betra
þjóðfélag?
Á einum stað segir greinarhöf-
undur: „Margur hneykslast sjálf-
sagt á hugmyndum um forrétt-
indi, en mér er spurn: hvað er þá
hægt að gera, sé á annað borð vilji
fyrir jafnrétti?” (vilji hverra?)
Það verður ekki annað sagt en að
hér gæti þess uppgjafatóns sem
sist af öliu er til þess fallinn að
leiða jafnréttisbaráttuna áfram.
Þvert á móti er hann merki litils
baráttuhugs.
Gleymum þvi ekki að það er
ákveðinn aðstöðumunur milli
karla og kvenna. Launaþrælkunin
kemur ver niður á konum en
körlum og samdráttur og
atvinnuleysi ýtir þeim fyrr út af
vinnumarkaðnum. Það breytir þó
ekki þeirri staðreynd að undir-
okaðar konur og karlar verða að
berjast saman. Kröfur og barátta
kvenna verður að vera mun við-
tækari en karla, en hún verður
jafnframt að taka mið af sam-
eiginlegri baráttu verkalýðs-
stéttarinnar. Allar framsæknar,
róttækar konur verða að skilja að
baráttuna verður að heyja gegn
auðvaldinu og rikisvaldi þess.
Gerður.Það er ekki hægt að ná
jafnrétti á 10 árum. Rætur mis-
réttisins liggja dýpra en svo.
Jafnréttisbaráttan á eftir að
standa ár og áratugi. Það verður
aðeins með virkri fjöldabaráttu
og með takmark sósialismans i
huga sem slikt tekst. Að beina
augum að rikisvaldinu og stjórn-
málaflokkunum i von um
stuðning er blekking og litt i anda
sósialisma. Jafnréttisbarátta er
stéttabarátta og hana verður að
heyja með vopnum stéttabar-
áttunnar.
Reykjavik i mai 1976
Hlin Agnarsdóttir
Kristin Ástgeirsdóttir
Kristjana Bergsdóttir
Margrét Einarsdóttir
Sólrún Gisiadóttir
Steinunn Hafstað
Ítalía
Framhald af 5. siðu.
menn og umbótasinna, heldur
verði jafnan að hafa uppi viðleitni
til einingar og taka mið af hinni
dialektisku þróun hreyfingar-
innar.
Og þjóöarstoltiö líka
Kommúnistaflokkurinn hefur
eins og vonlegt er gagnrýnt þetta
sem hann kallar sundurleita sam-
bræðslu hinna óánægðu. Hann
beitir hinni vel skipulögðu flokks-
vél sinni og góðum orðstir mest
að þvi fólki sem er að losna úr
tengslum við hugmyndir og sam-
tök til hægri við hann: bjargið
Italiu i samvinnu við PCI, við höf-
um hreinar hendur — Þetta eru
helstu vigorðin. Og eins og der
Spiegel kemst að orði á dögunum
þá „kemur foringi flokksins,
Enrico Berlinguer, mönnum fyrir
sjónir sem hinn eini stjórnmála-
maður sem telst vera tiltölulega
bjartsýnn. Þótt hann sé jafnan
þungbúinn á svip vekur hann von-
ir um að eitthvað kunni að
breytast á Italiu”. Og til viðbótar
við þann orðstir i heiðarleika og
stjórnsýslu sem bætir möguleika
kommúnistaflokksins i væntan-
legum kosningum kemur svo
sjálft þjóðarstoltið. ttölum finnst
ástæða til að þeir séu hreyknir af
þvi að eiga svo merkilegan
kommúnistaflokk, sem vekur
i jafnt ugg sem virðingu i Moskvu,
| Brussel og Washington.
Á.B tók saman
Viötal við
Böðvar
Framhald af bls. 3.
sem fyrir opinberum fjármunum
ráða sem telja sér sérstakan hag i
þvi að sú leiklist sem bryddir á
samfélagsmálum fari sem styst
og hafi sem lægst, en við eigum
erfitt með að trúa þvi að aðilar
eins og verkalýðsfélög, og þeir
sem telja sig stuðningsmenn
byggðastefnu, skilji ekki mikil-
vægi þeirrar umræðu sem þjóð-
félagsleg list kemur af stað. Það
er staðreynd að róttæk list hefur
átt erfitt uppdráttar, og mér vit-
anlega hefur enginn annar aðili
en Mál og menning stuðlað að við-
gangi hennar. Það má reyndar
bæta þvi við að tæplega 40 ára
starfsemi Máls og menningar
hefur verið okkur töluvert leiðar-
ljós.
Skipulag
— Hvernig er skipulag og
stjórnunarform Alþýðuleik-
hússins?
— Sem stendur er Alþýðuleik-
húsið myndað af 14 einstaklingum
ásamt rúmlega 200 styrktarmeð-
limum. Fjórtán manna hópurinn
hefur skipt með sér störfum eftir
þvi sem hægt hefur verið, en þess
ber að geta að allir nema hinir 5
fastráðnu starfsmenn eru i öðrum
störfum, þannig að við höfum
orðið að nota kvöld og helgar til
vinnu fyrir Alþýðuleikhúsið. I
lögum Alþýðuleikhússins segir að
leitast skuli við að hafa stjórn
þesssem samvirkasta, þannig að
enda þótt hún skiptist að nafninu
til i formann, ritara, gjaldkera
o.s.frv., hafa störf skiptst niður
eftir þvi sem fólk hefur haft tök á
vinnu sinnar vegna. Hins vegar
reynum við að halda sambandi
við styrktarfélaga okkar, og gef-
um út i þvi skyni litið timarit sem
við kölluru Leiksýn. Þar reynum
við að kynna styrktarfélögum
starfsemina og vonandi hafa þeir
einhver tök á að kynna okkur
sinar óskir og hugmyndir. Að
auki höfum við umboðsmenn úr
hópi styrktarfélaga um allt land,
sem annast sölu áskriftarskir-
teina, auglýs., og veíta okkur
hauðsynlegar upplýsingar um
staðhætti. Þvi fólki viljum við
þakka alveg sérstaklega fyrir
óeigingjarnt starf, þvi auk snatts
og snúninga hefur það bæði hýst
og fóðrað leikhópinn og huggað og
hughreyst á erfiðum stundum.
— Hvermg hefur þetta skipu-
lagsform reynst i i framkvæmd?
— Þvi ber ekki að leyna að
ýmsir annmarkar fylgja þessu
formi. Við sem heima sitjum er-
um eins og áður segir önnum kaf-
in við brauðstrit, og þegar mikið
liggur við, t.d. ef þarf aö endur-
skipuleggja leikferð eða einhver
uppákoma verður, þá væri gott að
hafa einhvern framkvæmda-
stjóra sem hefði allar upplýs-
ingar á reiðum höndum og vissi
■ hvað hver og einn væri að gera.
Þess vegna höfum við ákveðið að
reyna að ráða nú framkvæmda-
stjóra yfir sumarmánuðina til
reynslu, bæði til að skipuleggja
starfsemina og ekki sist til að afla
sambanda og leita að matarhol-
um i kerfinu.
„Fátækt leikhús"
— Hverjar telur þú vera
helstar nýjungar i starfsemi Al-
þýðuleikhússins, auk þess að hafa
róttæka list á stefnuskrá sinni?
— I fyrsta lagi er uppbygging
leikhússins með nýstárlegum
hætti. 1 öðru lagi er það nýjung að
ætla sér að reka atvinnuleikhús
sem hvergi hefur fastan
sýningarstað. Og siðast en ekki
sister þaö höfuöáhugamál okkar
að móta framsækinn leikstil þar
sem i verulegum atriðum er vikið
frá hinni hefðbundnu notkun leik-
mynda og sviðsetningar. Það
segir sig sjálft að umferðaleikhús
af þessari stærð og i þessum
heimshluta á erfitt með að flytja
um langan veg viðamikla leik-
mynd og þungan tæknibúnað. 1
staðinn fyrir það verður leikur
leikaranna sjálfra að koma. Leik-
hús af þessu tagi verður að hafna
viðamiklum sviðsbúnaði, en
leggja allt upp úr samspili leikara
og áhorfenda.
— Þetta er mjög i ætt við það
sem Grotowski kallar „fátækt
leikhús”, og það gerir allt aðrar
kröfur til likamlegrar tjáningar-
hæfni leikaranna en hin hefð-
bundnu form. í fyrstu sýningu Al-
þýðuleikhússins, á Krummagulli,
var greinilegt hve mikil áhersla
var lögð á hreyfingu og notkun
likamans til hins ýtrasta. Nú er
þetta verk samið sérstaklega
fyrir Alþýðuleikhúsið. Hvernig
hyggist þið finna ykkur verkefni
við hæfi I framtiðinni?
— Til þess eru ekki nema tvær
leiðir. Sú fyrsta er að semja eða
fá samið verk fyrir leikhópinn,
þar sem tekið er tillit til allra að-
stæðna. Hin siðari er að leita
slikra verka meðal annarra sam-
bærilegra leihópa erlendis.
Hugsanlegt væri einnig að um-
skrifa eldri leikverk við hæfi
hópsins, en hætt er við að
margir rækju þá upp ramakvein I
likingu við það sem gerðist er
Halldór Laxness skrifaði Gerplu.
Krummagull
— Nú flytur Krummagull mjög
róttækan pólitiskan boðskap.
Hefur þú nokkuð að segja um við-
brögð áhorfenda við þessum boð-
skap?
— Ég hef hitt fólk eftir að það
hefurséð Krummagull, sem hafði
farið með hálfum hug á sýn-
inguna, af ótta við að hún væri
pólitisk. Það hefur sagt mér að
þar hafi þvi skjátlast, þvi sýn-
ingin sé alls ekki pólitisk. Orðið
pólitik er kannski misnotaðasta
orð okkar daga. í sinni viðustu
merkingu merkir það hugmyndir
um mannlegt samfélag og mann-
leg samskipti. Venjulega er þó
aðeins átt við það sem gerist á
alþingi og í stjorn-
málaflokkunum. Viö i Al-
þýðuleikhúsinu erum ekki mál-
gagn eins eða annars, þótt við
teljum sumar hugmyndir merki-
legri en aðrar, og við munum þvi
seint taka afstöðu með eða á móti
ákveðnum stjórnmálaflokkum.
Þegar við teljum okkur stuðla að
róttækri samfélagsumræðu
meinum við einungis það að við
teljum okkur bandamenn allra
þeirra sem vilja á einhvern hátt
uppræta arðrán, kúgun, stétta-
skiptingu og valdhiðslu i mann-
legu samfélagi.
—sh
Réttur og
réttarleysi
Framhald af bls. 2.
lands um endurskoðun á ljós-
mæðralögunum, hefur ekkert
náðst fram enn. Þó trúum við þvi
aldrei hverju sinni, fyrr en á degi
þingslita, að þetta sjálfsagða
réttlætismál, sem um getur i
frumvörpunum nái ekki fram að
ganga, þ.e.a.s. að ljósmæðrum
gefist réttur til samninga, orlofs
og launa svo sem öðrum opinber-
um starfsmönnum.
Ná ekki hálfum
lægstu laununum
Umdæmisljósmæður eru
skipaðar i starf sitt eins og aðrir
opinberir starfsmenn, þær eru
félagar i Ljósmæðrafélagi Is-
lands sem er aðili að B.S.R.B.
Laun þeirra eru hinsvegar svo
lág, að þau nema ekki launum
fyrir hálft starf þeirra lægst
launuðu innan B.S.R.B. En laun
sem þvi nema er skilyrði fyrir þvi
að njóta samningsréttar um kaup
og kjör innan bandalagsins. Mun
láta nærri, að árslaun umdæmis-
ljósmæðra séu svipuð mánaðar-
launum ljósmæðra er vinna á
stofnunum. Með öðrum orðum —
Ljósmæðrafélag Islands hefur
ekki samningsrétt fyrir um-
dæmisljósmæður — heldur aðeins
fyrir ljósmæður, sem vinna á
stofnunum.
Það er kaldhæðinislegt, að eitt
stéttarfélag sé með sérstökum
lögum, þ.e.a.s. ljósmæðralögun-
um frá 1933 útilokað frá þvi að
rétt hlut þeirra félaga, sem mest
þurfa á þvi að halda.
Umdæmisljósmæður njóta ekki
orlofsréttinda, taki þær sér fri,
þurfa þær að útvega ljósmóður i
sinn stað og greiða laun hennar.
Umdæmisijósmæður greiða i lif-
eyrissjóð ljósmæðra. Sakir lágra
launa þeirra og hins gamla
ákvæðis laganna um framlag
rikisins er sjóðurinn ljósmæðrum
að kalla einskis virði, og hefur
Ljósmæðrafélag Isiands óskað
þess, að hann verði felldur inn i
lifeyrissjóði starfsmanna rikis-
ins. ___
Ekki farið að lögum?
Ég get ekki látið hjá liða, að
minnast hér einnig á óréttlæti, er
rikir gagnvart öðrum ijós-
mæðrum en þeim, sem i dreif-
býlinu starfa. 1 reglugerð að ljós-
mæðralögum segir, að rétt til
ljósmóðurstarfa hafi hver sú
kona, sem stundað hefur hám i
tiitekinn tima i Ljósmæðraskóla
íslands og að loknu prófi þar, er
talin til þess hæf, á rétt á að kalla
sig ljósmóður.
í 8. gr. ljósmæðrareglugerðar
eru tilgreind störf þeirra, sem eru
m.a. þessi:
1. Að rannsaka konu i sambandi
við þungun og horfur fæðingar.
2. Að hjálpa fæðandi konum og
hjúkra þeim meðan þær liggja
á sæng eftir barnsburð.
3. Að annast hjúkrun og eftirlit
nýfæddra barna.
Það fer.ekki á milli mála að
fæðingarhjálp, umönnun kvenna i
sængurlegu og meðferð þeirra
skal vera samkvæmt lögum þess-
um i höndum ljósmæðra. Þvi
verður vart litið á það öðruvisi en
svo, að eigi sé farið að lögum,
þegar stærsta fæðingarstofnun
landsins, þ.e.a.s. Fæðingardeild
Landspitalans auglýsir eftir
hjúkrunarfræðingum og sjúkra-
liðum, en nefnir ekki ljósmæður,
þegar annast á sængurkonur. En
heilbrigðismálaráðuneytið, sem
stendur að baki stöðuheimild
rikisspitalanna heimilar engar
ljósmæður ráðnar á sængur-
kvennadeild Landspitalans en
þess i stað er óskað eftir hjúkrun-
arfræðingum og sjúkraliðum til
að annast þessi óumdeilanlegu
ljósmóðurstörf. Þvi hlýtur ljós-
mæðrastéttin að krefjast þess, að
farið verði að lögum hér eftir.
óæskileg friun
Nú hafa komið fram hugmyndir
um, að inntökuskilyrði i ljós-
mæðraskólann skuli vera þau, að
umsækjandi hafi lokið prófi i
hjúkrunarfræOúm, ög hlotið
hjúkrunarleyfi frá ráðuneytinu.
Varðandi þessa tillögu lýsir ijós-
mæðrastéttin undrun sinni, og
mótmælir þvi sem æskilegri þró-
un. Þetta gengur i berhögg við
hugmyndir manna um náms-
brautir i nútima þjóðfélagi og er
ráðlegt miðað við aðstæður hér á
landiog fráleitt að binda inntöku-
skilyrði Ljósmæðraskóla íslands
við nám og réttindi annarar
heilbrigðisstéttar. Þessi tillaga
um inntökuskilyrði er raunar
markleysa, þar sem ekki liggja
enn fyrir ákvarðanir um fram-
tiðarskipan hjúkrunar-
menntunar.
Félagið hefur áður komið þeirri
koðun á framfæri við ráðuneytið,
að það telji sjálfsagt að samræma
undirstöðumenntun þessara
stétta, sem gefi siðan frjálst val
um námsbrautir að undirstöðu-
menntun lokinni þ.e.a.s. nám i
ljósmóðurfræðum við Ljós-
mæðraskóla Islands og
hjúkrunarfræðum i hjúkrunar-
skólum.
Að ein starfsstétt þurfi að hafa
lokið námi og prófi, og auk þess
fengið atvinnuleyfi i tiltekinni
grein áður en byrjað er á annari á
sér enga hliðstæðu i islenska
skólakerfinu.
Ljósmæðraskóla viljum við
hafa góðan skóla, sem veitir
nauðsynlega menntun i hjúkrun,
er verndi sérstaklega þá þætti
námsins, er tilheyra mörkuðu
starfssviði ljósmæðra, sem er
ekki litið,þvi að á þingi Alþjóða-
sambands ljósmæðra, sem haldið
var 1972 i Washington i Banda-
rikjunum er starfssvið ljósmæðra
skilgreint á þessa leið: Fæðingar-
hjálp, umönnun um meðgöngu-
timann, meðferð ungbarna og
mæðra eftir fæðingu, fjölskyldu-
áætlanir og foreldrafræðsla.
Ljósmæðrum verðl gert
kleift að gegna mikilvægu
starfi sínu
Það ætti því að vera skylda
heilbrigðisyfirvalda að sjá svo
um, að ljósmæður fái nægilega
menntun til að gegna þessum
störfum, og þá ekki hvað sist i
dreifbýlinu, þar sem kerfi heilsu-
verndastöðva og sérfræðiþjón-
ustu nær siður til. Ljósmæður
eiga að geta skilgreint sjúklegt og
heilbrigt ástand konu og barns,
séð um að framfylgt sé öllum
kröfum hvers tima um rann-
sóknir, sem eiga að geta komið i
veg fyrir, að vanheill borgari
fæðist i þessu landi, þvi nú beinist
mæðra- -^og ungbarnavernd æ
meira innN^ það svið að greina
óheilbrigt ástand i tima, svo unnt
sé að ráða bót á þvi. Langar mig
til i þessu sambandi, að minnast
aðeins á einn þátt af mörgum, en
hann er sá, að ef vel er á málum
haldið, má algerlega koma i veg
fyrir, að það fæðist svokölluð
rauðuhundabörn. Og það meira
að segja, án þess að i þvi tilviki
þurfi að láta eyða fóstri.
Krafa okkar er þvi sú, að ljós-
mæðrum verði gert kleift með
bættum launakjörum og mennt-
un, að gegna þvi mikilvæga
starfi, að sjá svo um, að þjóðin
eignist heilbrigða einstaklinga,
jafnt i dreifbýli sem þéttbýli.