Þjóðviljinn - 19.10.1976, Blaðsíða 7

Þriðjudagur 19. október 1976 ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 7
\ DAGSKRÁ
Herfjötur
Ég held ég muni rétt að menn
hermi uppá Jósef Göbbels eða
einhvern hans kumumpána hiö
átakanlega spakmæli um
áróðurslygina, aö sé hún nægi-
lega oft endurtekin verði henni
trúaö, hversu fáránleg sem hún
kann að hafa þótt i fyrstu. Menn
vitnastundum til þessara vis-
dómsorða þegar þeir þykjast
sjá þessari aðferð beitt og ekki
siður þegar þau virðast sanna
innihald sitt i viðbrögðum sam-
borgaranna. Og þá er eingin
furða þótt i framhaldi af þvi sé
spurt: Hversvegna geingur si-
endurtekin lygaþvæla betur i
fólkið heldur en vandlega rök-
studd sannindi, sem vitrir menn
og góðgjarnir þreytast ekki á að
endurtaka og leggja stundum
liðan og lif að veði fyrir?
Svarið við þessu er vist hvorki
eitt né eindregið, en vafalitið er
ein ástæða þýngst á metunum.
Aróðurslygi er að öllum jafni
framúrskarandi yfirborðslega
fram reidd og skirskotar fyrst
af öllu til hugsanaletinnar sem
leynist einhversstaðar i hverj-
um manni, og að þessu leyti er
áróðurslygi undur notaleg fyrir
sinnið sem skinniö: Það sem
þægilegast var reynist eftir
allt saman hafa verið rétt, þvi
það er alltaf og allsstaöar verið
að segja það. Til dæmis að taka
eru varnir Islands og annarra
vestrænna lýöræðisþjóða i holl-
um höndum, og saklausir erum
við af blóði einhverra asiu-
manna sem eru svo gersamlega
óskyldir okkur að litarfari lifs-
kjörum og hugsunarhætti
að fávislegt væri af okkur hér
uppá íslandi að vera aö brjóta
um þaö heilann hversvegna ver-
ið er að eyða þeim, það kemur
okkur ekki við.Við stöndum
dyggilega á verði i þágu varna
tslands með þvi að halda okkur
saman og sitja rólegir meöan
alvarlega eygðir landsfeöur
hafa fyrir okkur farsælt vit.
Sálartetur sem þannig hugs-
ar er ekki endilega heimskt, en
það er illa vanið, og á sér
þvi miður marga lilm meöal
háttvirtra kjósenda á tslandi:
er tiltölulega stefnulaust um
þau þjóðmál sem hæst ber
hverju sinni og hugsar þar að
auki ekki svo mjög um vonzku
kommúnista, dyggðir ihaldsafl-
anna né hag þjóðarinnar af her-
setunni eða aðild að Nató. Þetta
sálartetur er umfram allt fegið
að þurfa ekki að hugsa um svo-
leiðis hluti. Það kynni að kosta
sitt, og auk þess er i mörg horn
að lita. Svo er hinum visu lands-
feörum fyrir að þakka að hver
óbreyttur maður þarf að hugsa
fast og af fullri einlægni um
peninga og gildi þessara snepla
einsog þvi þóknast að hniga eða
stiga frá degi til dags, vinna fyr-
ir þeim fram á nætur og missa
kannski af McCloud fyrir
bragðið.
Þegar tsland var vélað I
Atlantshafsbandalagið og
ameriski herinn festur kirfilega
i sessi, mátti hávaöinn sin meir
en rökföst og heiðarleg viö-
vörunarorð og andmæli. Hin
raunverulega undirrót þessara
atburða, hagsmunaleg og
stéttarleg var í fyrstu vendilega
dulin, en allt kapp lagt á kalda-
striðsáróðurinn sem siðan var
kórónaður með stjórnarskrár-
brotum og ofbeldi. A þeim tima
sem siðan er liðinn veröur ekki
sagt að ihaldiö hafi breytt staf-
krók i áróðurslygum sinum, en
þess forheimskandi raust hefur
i sifellu boðið hugsanaletinni
uppá nýjar freistingar sem fella
á herðar mönnum réttlætis-
skrúðann skira, svo sem
aronskuna og önnur ámóta
girnileg hliðarskref til móts við
hiö ástsæla varnarbandalag.
Hávær áróöurslygi á sér hlið-
stæðu i þvi þegar þögnin ein eða
loðmullulegt þvaður er látiö
gera útaf við skynsamleg or
rökrétt viðbrögð — þar kemur
hugsanaletin enn til liðs við
afturhaldið. Ég get varla hugs-
að mér átakanlegra dæmi um
þetta en umræðurnar um kjarn-
orkuvopn á Keflavikurvelli á
þessu ári. Áleitnar og rökum
studdar spurningar voru lagðar
fyrir ráðherra og yfirmenn her-
liðsins um þetta mál, samvizku-
spurningar sem geta varðað lif
eða dauöa. Svörin eru okkur
kunn. Yfirmenn á Keflavikur-
velli sögðu að svör væru ekki
gefin viö slíkum spurningum,
tslendingum kemur semsé ekki
við hvort þessum vopnum hefur
verið komið fyrir á Islandi, og
utanrikisráðherra komst næst
nokkurskonar svari með þvi að
segjast ekki hafa trú á aö kjarn-
orkuvopn væru þarna suðurfrá.
Púnktur. Einhversstaðar og
einhverntima hefði annað eins-
og þetta orðið vaki réttlátrar
reiöiöldu. Hve margir spurðu
sjálfa sig, hvað felst eiginlega i
þvi að eiga að heita sjálfstæð
þjóð? Er það bara eitthvert
bull? Ég minnist varla ömur-
legri þagnar en þeirrar sem féll
á þökin að feingnum þessum
fölsku dáðleysisvörum Þaö var
dúnalogn væröarinnar, ein-
hverjir höfðu kannski verið
vaktir óþyrmilega af svefni, en
Eftir
Þorstein
frá
Hamri
þeir gátu hallað sér á svæfilinn
aftur og liöiö inn i væran blund
— það er allt óvist um þetta,
varnarliðið hvorki játar né neit-
ar, og það sem meira er, Einar
hefur einga trú á þessu.
Þó ber við að þetta fjólk lætur
illa i svefni. En það er i her-
fjötri, bókstaflega talaö, og þar
á meöal margir gagnrýnir
menn sem vel vilja. Menn
ympra á plágunum sem yfir
ganga og eru raunar einungis
staðfesting þess sem stofnað
var til forðum: sifelldu og itrek-
uðu afsali landsréttinda, svik-
um og prettum, bófafélögum og
blóðsúthellingum, og siðan
yppta menn öxlum. Sumir hafa
uppi hálfkæring og glott, einn og
einn segir þó sveiattan. Allt
þetta, og liklega einnig þetta
greinarkorn, dregur dám af þvi
sem P .L. Berger segir um suma
félagsfræðinga af yngri kynslóð
i Bandarikjunum: „Þeir finna
hjá sér hvöt til að rýna þjóð-
félagiö ofan i kjölinn að hætti
hinna róttæku, en skortir hins
vegar sannfæringu til að aðhyll-
ast róttæka stjómmálastefnu.
Þvi eiga þeir hvergi athvarf
ngma hjá nöldurseggjum, i eins
eins konar pislavættislaunhelg-
um þar sem hver fullvissar
annan um að þetta sé áreiðan-
lega versti heimur sem til er.”
versti heimur sem til er.”
Það má saka mig og mina lika
um svartsýni, en ég bið eingrar
afsökunar á henni að sinni.
Svartsýni er ekki löstur þegar
hún tekur mið af veruleikanum
einsog hann blasir við, og oft
visar hún raunar, með vilja
þeim og óskum sem að baki búa,
til birtunnar sjálfrar og hins
ljósa dags. Ég vil til dæmis að
fólk hugsi. Einhverjir kunna að
segja að tillltils kominúoröiö aö
særa mikinn hluta tslendinga
við æru sina, hún sé sigin niður á
staðsem liggi nokkuð neðarlega
og birtist einúngis i skrýtnum
myndum þegar henni þyki sér
misboðið (einkum bregst hún
illa við glensi). Þetta er væntan-
lega rángt og byggt á fáum og
sorglegum dæmum. En þó satt
væri, þá er hart að ekki skuli
vera hægt að særa þá við liftór-
una, þetta ljós sem þráttfyrir
allt blaktir á skari innani sér-
hagsmunahitinni.
Til mótvægis öllum illum veð-
urblikum viröast herstöðvaand-
stæðingar nú efla samtök sin
úngum kröftum og ötulu starfi,
og beita herstöðvamáliö af-
dráttarlausari og gleggri skiln-
ingi en stundum áður. Þessi
hreyfing hefur oft megnað að
hrinda drúnganum úr hugum
manna, en betur má ef duga
skal. Nú sem fyrr er lifsnauð-
syn aö smásmuguleg ágrein-
ingsefni drepi ekki i dróma þá
staðreynd að markmið hreyf-
ingarinnar er augljóst og eitt.
Þorsteinn frá Hamri.
BYRGJUM BRUNNINN
„Verndum
t velferðarþjóðfélögum verða
sifelldar endurbætur á sviði
tækni, sem miða að þvi að létta
okkur daglegu störfin. Allskonar
rafmagnstæki þykja nú orðið
ómissandi á hverju heimili, og
kröfurnar um bætt vinnuskilyrði
og aukin þægindi vaxa i réttu
hlutfalli við velmegunina.
Samfara tækniþróuninni eykst
lika slysahættan. Sérstaklega á
þetta við börnin, sem ekki hafa
nægum þroska yfir að búa til að
gera sér ljósa hættuna. I yfir-
lýsingunni um rétt barnsins,
samþykktri af fastaráði Sam-
einuðu þjóðanna, stendur n.a.: Að
barnið, vegna sins likamlega og
andlega vanþroska, þurfi
sérstaka vernd og sérstakar
verndaraðgerðir. Siðan koma 10
útskýringar á grundvallar
réttindum barna, ...mannkynið
er skyldugt til að veita barninu
það besta, sem hægt er að bjóða
upp á. Vissulega vildum við öll
skrifa undir þessa yfirlýsingu.
Hún á við á hverjum einasta degi
I tæknivæddum samfélögum,
engu siður en I þróunarlöndunum.
En höfum við rétt barnsins i
huga, þegar viö skipuleggjum hið
örtvaxandi þéttbýli og umhverfi
barna, eða þjóðfélagsþróunina
yfirleitt? Hefur okkur ekki
yfirsést takmarkanir barnsins til
að skilja og aðlagast tækni-
þróuninni og hraðanum? Höfum
við ekki skotiö allri ábyrgð yfir á
foreldra barnanna? Þessar
spurningar leita á, þegar
athugaðar eru skýrslur um f jölda
slysa, er verða á börnum.
Þarf þaö aö
vera svona
hættulegt aö
að vera barn
í nútimaþjóð-
félagi?
Það kemur í ljós, aö árið 1974,
var komið meö samtals 6154 börn,
á aldrinum 0-10 ára, á Slysa-
varðstofu Borgarspitalans. Það
vill segja u.þ.b. 17 börn á dag að
meðaltali! Þetta er óhugnanlega
há tala, og mörg harmsagan að
baki þessara siysa. — Þessi háa
tala segirokkur lika, að það getur
ekki verið að nægilegt tillit sé
tekið til barna i umhverfi okkar.
Þarf það virkilega að vera svona
hættulegt að vera barn i nútima-
þjóðfélagi?
Hvaö er hægt að gera til úrbóta,
hvernig má fækka slysum á
börnum? Viðathugun á umferða-
slysum, kemur i ljós sú gleðilega
staðreynd, að slysum á börnum i
umferðinni hefur stórfækkað.
Skýringa á þvi er e.t.v. að leita i
stóraukinni fræðslustarfsemi á
vegum umferðarráðs og
skólanna. — Einmitt sú staðreynd
að sýnt er, að hægt er að snúa
þróuninni við og minnka slysa-
tiönina, varð L.I.B. hvatning til
að leggja sitt af mörkum, til að
beina athygli fólks að slysa-
hættum i daglegu lifi barnsins. En
hvernig veröur best unnið að
sliku? Besta vörnin er auövitaö
að byrgja brunninn áður en
barnið er dottið ofan i hann. Til að
geta unnið fyrirbyggjandi starf,
þarf vitneskju um, hverjar séu
algengustu orsakir barnaslysa og
hvar slysin verða.
Hér á landi er enginn einn aðili,
sem fer meö öll þau slys er veröa
á börnum. t nágrannalöndum
okkar eru starfandi ráð, er vinna
aUt áriö um kring að upplýsinga-
söfnun um slysahættur, og koma
þeim upplýsingum siðan á
framfæri við rétta aðila. Slysa-
varöstofa Borgarspitalans skráir
öll slysatilfelli, sem þangað
koma, og þá um leið orsakir
þeirra. Það er lika einasti aðilinn
hér, sem hefur nákvæmar upp-
lýsingar um barnaslys. Hins
vegar hefur starfsliðiö þar, eins
og margoft hefur komið fram i
fjölmiðlum, afar erfiða vinnu-
aðstöðu og alls enga möguleika á
að vinna fyrirbyggjandi starf.
Okkur var mjög vel tekið á slysa-
varðstofunni, og fúslega veittur
aðgangur þar að tölulegum upp-
lýsingum fyrir s.l. ár, og fara
helstu niðurstöður hér á eftir.
Algengustu slysstaðir og
slysavaldar.
Slysstaöur:
I heimahúsum urðu 2638 slys á
börnum.
1 skólum eða á barnaheimilum
urðu 361 slys á börnum.
Úti urðu 3533 slys á bömum.
Slysavaldur:
Af völdum falls eða hras urðu
3071 slys á börnum.
Af völdum eitrunar urðu 258
slys á börnum.
Af völdum bruna, hita, kulda
urðu 164 slys á börnum.
I umferö slösuðust 263 börn.
Þessar tölur eru frá árinu 1975
og miðast við börn á aldrinum 0-
10 ára. Ekki ber að lita á þessar
niðurstöður sem endanlegar,
nánari úrvinnslu er væntanlega
þörf.
A komandi dögum munu birtast
i dagblöðunum nokkrar greinar,
er fjalla munu nánar um hina
einstöku slysaflokka, sem
algengastir eru. Vonum við að
þessar upplýsingar vekji fólk til
umhugsunar um stöðu barnsins i
þjóðfélaginu, jafnframt verður
reynt að benda á einfaldar leiöir
til úrbóta.
Munið að gott fordæmi hinna
fullorönu er áhrifameira en ótal
umvandanir. Sýnum öll fyrir-
hyggju og búum umhverfi okkar
þannig úr garði að allir, á hvaöa
aldri sem þeir eru, fái notið
öryggis þar.