Þjóðviljinn - 24.11.1976, Qupperneq 2

2 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN 'Miövikudagur 24. nóvember 1976
Skrifiö
eða
hringið.
Sími: 81333
Arnór Þorkelsson:
Opið bréf til Ólafs
Jóhannessonar,
dómsmálaráðherra
Herra dómsmálaráö-
herra, Ölafur Jóhannes-
son.
Vegna rómaörar
þekkingar yðar á lögum
langar mig fáfróðan að
spyrja yður nokkurra
spurninga og leiðrétta
villur mínar.
Mig minnir að það sé
18. grein stjórnlaganna,
sem hljóðar svo:
,,Þinglausnir eða þing-
slit hafa það í sér fólgið
að hver sú samþykkt,
sem þingmenn gera með
sér, frá því þingi er slitið
og þar til þing kemur
saman á ný, er algerlega
marklaus. Hvert svo sem
pólitískt gildi hennarkann
að vera, er formlegt gildi
hennar ekki neitt".
Nú langar mig til að vita,
hvort þingmannafundurinn,
sem var boðaöur á laun 1951 hér
suður i Reykjavik, eftir að þing-
slit höfðu farið fram og þing-
menn komnir heim til sín, en
einn þingflokkurinn ekki látinn
vita, hafi verið löglegur.
Alþýðuflokkurinn var þvinæst
tekinn inn i stjórnina með til-
heyrandi embættum og
verndarsamningurinn gerður
með pomp og pragt 5. mai.
Heyrir þessi þingmanna-
fundur undir áðurnefnda stjórn-
lagagrein eða var þetta löglega
boðað alþingi? Hafi svo ekki
verið, voru þetta þá bráða-
birgðalög? Sé svo ekki var þetta
þá þingmannasamþykkt, sem 8.
grein stjórnlaganna fjallar um?
Hvaða skilyrði þarf að upp-
fylla til þess að alþingi sé rétt og
formlega boðaö og hvaða skik
yrði, til þess að bráðabirgðalög
séu formlega gerð?
Tuttuguasta og fyrsta grein
stjórnarskrárinnar segir: „For-
seti lýðveldisins gerir samninga
við önnur riki. Þó getur hann
enga slika samninga gert, ef
þeir hafa i sér fólgið afsal eða
kvaðir á landi eða landhelgi eða
ef þeir horfa til breytingar á
stjórnhögum rikisins, nema
samþykki alþingis komi til”.
Þarna er mikilvæg grein, sem
mörgum leikmanni finnst að
hafi verið þverbrotin, en mér er
spurn: Eru engar kvaðir á landi
þarna? Get ég, eða Pétur eða
Páll fer.gið að byggja hús þarna
á svæðinu hjá varnarliðinu?
Hefur ekki verið afsalað landi til
afnota fyrir varnarliðið?
Mér hefur verið sagt, að brot
á áðurnefndum lagagreinum
varði allt að sex ára tugthúsvist.
Ég spyr: Er það rétt?
Mig furðar á að enginn þeirra
lögfróðu manna utan alþingis,
skyldu ekki kæra þetta fyrir
dómsmálaráðuneytinu. Það
virðist ekki vera sakfæft, að
þeirra áliti.
Að sönnu var sami maður þá
bæði dóms- og utanrikismála-
ráðherra og ef til vill likur til
þess, að hann hefði kyrrsett
kæruna um þetta efni fram yfir
haustþing.
A haustþinginu var svo þessi
meinti ólöglegi 5. mai samn-
ingur gerður að lögum og 5
manna nefnd kosin i málið, (vis-
ast til þingtiðinda 1951, bls. 80-
103).
Mér hefur skilist, að lands-
dómur sé kosinn af alþingi
sjálfu og sennilega hefði
hugsanlegri kæru verið visað til
hans og sá meirihluti, sem
skrifaði undir samninginn um
vorið, fengið aðstöðu til þess að
dæma sjálfur sin eigin afbrot.
Það er góð latina, það.
Þeir Gylfi Þ. Gislason og
Jóhann Hafstein komu hér um
árið i „beina linu” og sátu þar
fyrir svörum. Maður einn spurði
þá hvort það væri þingræðislegt
og lýðræðislegt ef vinstri stjórn-
in biði eftir þvi að þingi væri
slitið og þingmenn farnir heim
til sin, en kallaði þá saman
þingmenn vinstri stjórnarflokk-
anna og gerði samþykkt um
það, að herinn færi úr landi?
Gylfi sagði: „Það væri algjör-
lega óþingræðislegt og ólýð-
ræðislegt”, en Jóhann Hafstein
sagði: „Ég hef nú ekki nokkra
trú á þvi að þeir muni gera það
en auðvitað væri það bæði
óþingræðislegt og ólýðræðis-
legt”.
Þá kom önnur spurning:
Hvort það væri löglegt? Gylfi
svaraði fljótt og vel: „Það væri
algjörlega ólöglegt”, en Jóhann
sagði: „löglegt, löglegt, já, auð-
vitað væri það ólöglegt”. Og
sljákkaði i honum um leið...Það
virðist ekki vera sama hver
gerir hvað og það er ástæða til
að ætla, að þeir Jóhann og Gylfi
vilji standa við þessi orð sin.
Er það ekki dálitið skritið að
verknaðurinn 1951 5. mai, þegar
Ríkisstjórn Stefáns Jóhanns.
þingmenn eru kallaðir saman á
laun, eftir þingslit, skuli vera
löglegur en hugsanlegur, hlið-
stæður verknaður hjá vinstri
stjórninni væri algjörlega
óþingræðislegur, ólýðræðis-
legur og ólöglegur?
Þá var það að Einar Ágústs-
son var lika spurður um þennan
samning og hann sagði að það
gæti vel verið að samningurinn
hafi verið ólöglegur um vorið,
en hann væri allavega löglegur
um haustið. — Það var og.
Hvað mundi ske ef einhver
kærði nú þennan löngu gerða
samningi til dómsmálaráðu-
neytisins? Sennilega yrði
kærunni visað frá vegna þess að
þetta væri orðið fyrnt? Spyr sá
sem ekki veit, en væntir svars.
Maður sá það i Þjóðviljanum i
vor, að þeir voru orönir ansi
gleymnir , sumir þingmennirn-
ir, á 5.-mai fundinn, 1951. Þetta
fór núansi vel á þessu, það var
100 ára afmæli þjóðfundarins og
þvi fannst þeim það passa svo
vel að láta okkur fá varanlega
hersetu. Það var einna helst
Eysteinn Jónsson, sem eitthvað
mundi frá þessum tima, en var
þó farinn að ryðga i öðru frá
þeim Reykholts-fundi.
Trúlega muna þeir betur eftir
fundinum um haustið þegar al-
þingi kom saman og þeir sátu
skömmustulegir undir ræðu
Einars Olgeirssonar, þar sem
hann spurði þá hvort þeir hefðu
gert sér ljóst að þeir væru búnir
að fremja stjórnarskrárbrot og
stjórnlagarof?
Nú skiptir miklu máli hvort
Einar hafði á réttu að standa og
þvi bið ég yður, herra dóms-
málaráðherra, að skera úr um
það hvort þetta var stjórnar-
skrárbrot og stjórnlagarof eöa
ekki og hver mundi verða niður-
staða t.d. hæstaréttar i þvi máli,
samkvæmt lögum?
Nú er mikið talað um þau
óhugnanlegu morðmál sem hafa
átt sér stað. En finnist einhverj-
ir sekir verða þeir dæmdir fyrir
brot á tilteknum lagagreinum.
Þeir verða að sæta þvi, En
verða þá ekki þingmenn, sem
litilsvirða og brjóta lögin að
vera sviptir þinghelgi og
dæmdir fyrir brot á tilteknum
lagagreinum?
Ég vil benda bæði reykvik-
ingum og mönnum utan af landi
á að fara i Landsbókasafnið og
kynna sér þingtiðindi frá 1951,
bls. 80-106.
A þingi um haustið voru svo
meint afbrot frá 5. mai gerð að
lögum.
Hvernig þurfa samningar að
vera, við önnur riki, svo þeir
heyri ekki undir landráð?
Hvað eru landráð, samkvæmt
lagalegri merkingu?
1 trausti þess að þér takið
ekki illa upp fróðleiksþorsta
minn,
virðingarfyllst,
Arnþór Þorkelsson.
Agreiningur um greiðslu
á viðhaldskostnaði skólamannvirkja
Samband isl. sveitarfélaga
gekkst fyrir ráöstefnu um
fjármál sveitarféiaga dagana
16. og 17. nóv. sl. Á ráðstefnunni
flutti ölver Karisson, oddviti
Ásahrepps i Rangárvallasýslu
erindi um þessi mál. Var það
erindi fróölegt um margt og
þykir rétt að birta hér úr þvi
eftirfarandi kafia:
,, Einn helsti útgjaldaliöur
flestra hreppanna er stofn- og
rekstrarkostnaður skóla. Þetta
ár hefur oröið fjárhagslega
erfitt vegna skilnings fjár-
máiaráðuneytisins á lögum nr.
94,1975, um breytingar á verka-
skiptingu rikis og sveitarfélaga
að þvi er snertir
viðhaldskostnað skóla-
mannvirkja á s.l. ári.
Eins og mönnum er i fersku
minni, var ein breytingin á
verkaskiptingu sveitarfélaga
sú, að viöhald skólamannvirkja,
sem rikið greiddi áður á móti
sveitarfélögunum, var aö öllu
leyti fært yfir á herðar sveitar-
félaganna.
Fjármálaráðuneytiö hefur
fram að þessu haldið þvi fram,
aö sveitarfélögin ættu ekki að fá
endurgreiddan viðhaldskostnað
skólamannvirkja, sem til féll á
árinu 1975, og talið, að sú
greiðsla hafi komið eftir á i
auknu framlagi til sveitar-
félaganna úr Jöfnunarsjóöi á
þessu ári. Fulltrúaráð
sambandsins gerði á hinn
bóginn samþykkt á fundi i april-
mánuði, að þau teidu, að rikis-
sjóöur hefði engan veginn verið
leystur undan greiðsluskyldu
vegna áfallsins kostnaöar við
viðhald skólanna, enda tóku
lögin ekki gildi fyrr en 1. januar
1976.
Fulitrúaráð sambandsins
mótmælti gagnstæðri túlkun
laganna og taldi hana augljós-
lega verða til þess að skerða
stórlega fjárhagsgetu sveitar-
sjóöanna á þessu ári. Þvi bæri
að gera upp við sveitarfélögin
viðhaldskostnaðinn miðað viö
eldri lög til 31. des. 1975 og
hlutur rikissjóðs greiöast eins
og þau kváðu á um. Fulltrúa-
ráðsfundur sambandsins i april-
mánuði s.l. lýsti þvi yfir, að
sveitarfélögin gætu ekki unað
þvi, að rikisvaldið standi þannig
að breytingum á verkaskiptingu
rikis og sveitarfélaga, að létt sé
af rikissjóði kostnaði, án þess að
tryggja sveitarsjóöunum nægi-
legar tekjur á móti.
Um þetta atriði hefur staöiö i
stímabraki milli sambandsins
og fjármálaráðuneytisins nán-
ast frá þvi að lögin voru sett og
stjórn sambandsins um það
fjallað á mörgum stjórnarfund-
um. Félagsmálaráðuneytið og
fjármálaráðuneytið hafa hvort i
sinu lagi látið lögspekinga
semja greinargerðir um þetta
mál.
Hér er um verulegt fjárhags-
atriði að ræða fyrir fjölmörg
sveitarfélög. Þannig mun hlut-
deild rikissjóðs i heildarvíð-
haldskostnaði skólamannvirkja
á árinu 1975 néma samtals 236
millj. kr. , miðað við eldri lög.
ök/mhg
Umsjón: Magnús H. Gíslason