Þjóðviljinn - 26.11.1976, Qupperneq 9

Þjóðviljinn - 26.11.1976, Qupperneq 9
8 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Föstudagur 26. nóvember 1976 i Föstudagur 26. nóvember 1976 ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 9 Úr Vojtsek: Læknirinn (Baldvin Halldórsson) er aö hlusta Vojtsek (Hákon Waage). Vojtsek í síö- asta sinn t kvöld eru siðustu forvöð að sjá sýningu Þjóðleikhússins á leik- ritinu VOJTSEK eftir þýska skáldið Georg BÍíchner. Leikritið þykir merkilegt fyrir margra hluta sakir, en höfundur lést frá þvi ófullgerðu aðeins 23 ára að aldri árið 1936. Það var ekki leikið fyrr en tæpri öld siðar en hefur á þessari öld verið eitt mest leikna verk þýskra bókmennta 19. aldar- innarog þóttverðugt viðfangsefni leikhúsa viða um heim. Verkið byggir að nokkru á frægu þýsku morðmáli frá dögum höfundar. Leikstjóri sýningarinnar er þjóð- verjinn Rolf Hadrich en með titil- hlutverkið, Vojtsek, fer Hákon Waage. Með hlutverk Mariu, unnustu Vojtseks, fer Kristbjörg Kjeld, en meðal annarra leikenda eru Róbert Arnfinnsson, Baldvin Halldórsson, Gunnar Eyjólfsson, Jón Gunnarsson og Randver Þorláksson. Félagsfundur í Verka- kvennafélaginu Framsókn: Önnur stofnun annist inn- heimtu orlofsfjár A fundi i Verkakvennafélaginu Framsókn 21. þ.m. var minnt á i ályktun að verkalýðshreyfingin hefði hvað eftir annað krafist aðgerða gegn verðbólgu og i kjarasamningunum marg lýst yf- ir að verðlækkanir verði metnar til kjarabóta. Stjórnvöld hafa i engu sinnt þessum tillögum. Fundurinn varaði verkafólk við þeim sifellda áróðri að kaupgjald verkafólks sé orsök verðbólgunn- ar og i þvi sambandi var bent á að i öllum nágrannalöndum sé kaup- gjald mun hærra og verðbólga mun minni en hér á landi. Fund- urinn ræddi einnig frumvarp það sem rikisstjórnin hefur látið semja um stéttarfélög og vinnu- deilur og benti á að það sé samið án alls samráðs við verkalýðs- hreyfinguna. 1 ályktun segir að greinilegt sé að það tryggi að- stöðu atvinnurekenda tii átaka gegn verkafólki og skerði veru- lega frjálsan samningsrétt verkalýðsfélaganna. Fundurinn taldi þvi að frumvarpið fæli i sér gerræðislegar þvinganir gegn verkalýðshreyfingunni og varaði félagsmálaráðherra við að leggja það fyrir Alþingi. A fundinum var einnig mót- mælt bráðabirgöalögum á sjó- menn og lýsti áhyggjum slnum vegna innheimtu póstgíróstof- unnar á orlofsfé verkafólks. 1 á- lyktun um það mál segir: „Átelurfundurinn harðlega þau vinnubrögð sem tiðkast hafa varðandi innheimtuna, sem markast hafa af seinagangi og ómarkvissum aðgerðum. Þá bendir fundurinn á, að óhjá- kvæmilegt er að taka upp þunga refsivexti gagnvart þeim at- vinnurekendum sem ekki greiða orlofsfé verkafólks skilvlslega til viðkomandi innheimtustofnunar. Verði ekki breyting á vinnubrögð- um Póstgiróstofunnar telur fund- urinn að fela þurfi annarri stofn- un innheimtuna.” Arnmundur Backmann: Arnmundur Backmann. Eins og kunnugt er hefur fé- lagsmálaráðherra, Gunnar Thor- oddsen, látið semja drög að frum- varpi til nýrra laga um stéttarfé- lög og vinnudeilur. prög þessi voru samin af þrem lögfræðing- um, allscndis án samráðs við verkalýöshreyfinguna, svo vitað sé. Og cnn munu þau sennilega vera trúnaðarmál, þótt hvert mannsbarn, sem lætur sig þcssi mál einhverju varða, viti um efni þeirra og tilvist. Mál þetta hefur að vonum vakið mikla athygli, enda viðkvæmt i meira lagi. Það þarf auövitað ekki að fara mörgum orðum um þýðingu vinnulöggjafar, sérstaklega fyrir verkalýðshreyfinguna. Hún ræð- ur hinum formlega gangi mála I kaupgjaldsbaráttunni við at- vinnurekendur. Samkvæmt henni fara leikreglur verkfalla og möguleikar til að knýja fram kaup og kjör fyrir allan þorra launafólks i landinu. 1 vinnulöggjöfinni er staöa stéttarfélaganna tryggð og um- boð þeirra til að standa að kjara- samningum fyrir hönd meðlima sinna. 1 vinnulöggjöfinni eru á- kvæði um stöðu og hlutverk sátta- semjara, miðlunartillögur, at- kvæðagreiðslur og fl. 1 fáum orð- um, gegnir vinnulöggjöfin þvi hlutverki, að vera nokkurskonar stjórnarskrá á vinnumarkaöi, þar sem réttur aðila er tryggður, staða þeirra lögfest og viður- kennd. Vinnulöggjöf okkar hefur verið svo til óbreytt frá þvi að hún var sett á árinu 1938, enda þótt um hana hafi staðið verulegar deilur alla tið. A grundvelli hennar hef- ur islenskur vinnuréttur mótast eins og hann er i dag Ekki svo að skilja, að vinnulöggjöfin ráði þar öllu um, heldur hafa samskipti aðila vinnumarkaðarins, kjara- samningar margra áratuga og ytri aðstæður ýmsar, knúið fram ákveðinn skilning á vinnulöggjöf- inni og framkvæmd hennar. Af framangreindum sökum hefur verkalýðshreyfingin jafnan staðið vörð um vinnulöggjöfina. Hún hefur verið til viðræöu við at- vinnurekendur um samkomulag um framkvæmd hennar I einstök- um atriðum.en kröfum um breyt- ingar á henni hefur ætið verið vis- að á bug, enda hafa breytingatil- lögur undantekningarlitið verið til skerðingar á rétti og stöðu stéttarfélaganna. Og fram til þessa hafa hvorki stjórnmála- menn né flokkar þorað að nefna það i alvöru að breyta vinnulög- gjöfinni gegn vilja verkafólks. En nú eru greinilega aðrir tim- ar. Nú bregður svo við, eins og áður segir, aö breytingar eru boðaðar og drögin liggja þegar tilbúin á borðinu. Fyrir skömmu boðaði svo ráöherrann aö frumvarp þelta yrði lagt fram á alþingi nú og stendur þá eftir spurningin, hvort hann ætlar sér að gcra þessa híuti án samþykkis vcrka- lýðshreyfingarinnar eða hvort hann ætlar yfirleitt að taka tillit til vitja hennar I þessum efnum. En hver vill breyta vinnulög- gjöfinni nú? Hvað knýr svo á ráð- herrann að boða breytingar nú og kasta fram drögunum fullbúnum án þess svo mikið að oröa hlutina fyrirfram og bjóða þeim, sem málið snertir fyrst og fremst, aðild að samningu þeirra? Þegar þetta er skrifað, er ekki betur vitað en að hvert einasta verkalýðsfélag i landinu, sem fjallað hefur um drög ráðherrans, hafi vísað þeim algerlega á bug, litið á þau sem beina árás á rétt sinn og stöðu og varað eindregið við þvi að sýna þau á alþingi. Hver samþykktin rekur aðra i þessa átt, allsstaðar að af land- inu. Vist er að alþýðusambands- þing, sem haldið verður á næst- unni, tekur máliö fyrir, og má telja fullvist, að þar verði drögun- um hafnað og ölium aðdraganda þeirra. Það sem eftir stendur er hins- vegar að islenskir atvinnurck- endur hafa i vaxandi mæli amast við vinnulöggjöfinni, og hvaö eftir annað komið fram með tillögur eða hugleiðingar um breytingar á henni. Ailar hafa þær hugmyndir gengið útá að þrengja rétt og bar- áttuskilyrði verkalýðshreyfing- arinnar. Og kannske er skýringin þar með fengin á vinnubrögðum ráðherrans. Það skyldi þó ekki vera meiningin samhliöa ein- hverri grófustu aðför aö kjörum launafóiks, sem um getur, að breyta vinnulöggjöfinni tii sam- ræmis við óskir atvinnurekenda. Viö skulum skoða óskir þeirra nánar. Fyrir tveim árum slðan skoraði aðalfundur Vinnuveit- endasambands Islands á rlkis- stjörnina að hefja þegar undir- búning að samningu lagafrum- varps um stéttarfélög og vinnu- deilur. Það sem vinnuveitenda- sambandið vildi einkum breyta þá og nú er m.a. eftirfarandi: — Að völdum innan verkalýös- hreyfingarinnar verði þjappað saman m.a. þannig aö verkfalls- réttur og samningsumboð sé I höndum heildarsamtakanna. — Að samið verði til lengri tima en nú er, og lágmarksgildis- tími kjarasamninga skuli ákveö- inn I lögum. — Að sett verði ákvæði, sem tryggi, aö tlmanlega verði byrjað aö vinna að endurskoðun samn- inga áður en þeir renna út og að allar kröfur veröi að vera komnar fram svo og svo löngu fyrir hugsanlega vinnustöðvun. — Að settar verði reglur sem kveði á um ákveðna lágmarks- þátttöku I atkvæðagreiðslum hjá verkalýðsfélagi um boðun verk- falls. — Að settar verði reglur sem komi i veg fyrir það að fámennir hópar starfsfólks geti með verkföllum knúið fram óeðlilegar kauphækkanir og kjarabætur sér til handa. — Að embætti ríkissáttasemj- ara verði gert að fullu starfi og völd hans aukin. T.d. ætti sátta- semjari að geta frestað verkföll- um, ef honum finnst ástæöa til. Þannig er óskalisti atvinnurek- enda. En hverjar eru nú helstu breytingarnar, sem boðaðar eru I drögum ráðherrans og lögfræð- ingarnir sömdu? Jón Þ. Þór skrifar um sagnfræði: Fjóröa bindi Veraldarsögu Fjölva Fjölvaútgáfan heur sent frá sér fjórða bindið af Veraldarsögu Fjölva og er það sem hin fyrri glæsilegt útlits og prýtt afbragðs- góðu myndefni. 1 þessu bindi er fjallaðum sögu mannkynsins frá þvi snemma á 8. öld f. Kr. og fram til um 320 f. Kr. Fyrsti kafli bókarinnar ber yfirskriftina:: „Spekingar og spá menn. Hugbyltingaröld frá vestri til austurs.” Þar er rætt um spámenn Israels, upphaf grískrar heimspeki, Zaraþústra, Búddha og fornspekingana í Kfna. Ahersla er lögð á, að allir komu þessir spekingar fram með kenn- ingar sinar um svipað leyti og leidd eru nokkur rök að því, að um samtengda hugbyltingu hafi verið að ræða, að nýr andi hugs- unar hafi breiðst út um löndin og megiþannig rekja ákveðin tengsl frá jónisku borgunum við Eyja- haf og allt austur til Kinaveldis. Þessi hugmynd er ekki ný, og hún hefur verið ærið umdeild. Engu að siður verðskuldar hún að henni sé gaumur gefinn, og höfundar þessa rits eru henni auðsjáanlega fylgjandi þótt ekki taki þeir henni fyrirvaralaust. Þessu næst kemur langur kafli um Persaveldi og mun ekki hafa verið fjallað jafn itarlega um það mikla risaveldi fornaldar á islensku fyrr. Saga Persaveldis ersögð og forsendur þess skýrðar á skemmtilegan hátt. Mikil áhersia er lögð á að útskýra póli- tiskar hræringar i Miðaustur- löndum á þessu timabili, og fer þá sem fyrr, að lesandinn skynjar sögu timabilsins sem sögu hverra annarra pólitiskra átaka, en ekki sem frásögn af dauðum löngu liðnum atburðum. Góð grein er gerð fyrir átökum persa og grikkja og eru persar látnir njóta meira sannmæíis en tiðkast hefur i islenskum skólaritum um þessa atburði áður. 1 sama mund erhui- unni svipt af ýmsu þvi sem miður fór i lýðræðissögu grikkja og verður nú margt ljósara og skiljanlegra en fyrr. Einn kafli bókarinnar ber heit- ið: „Grikkirnir fundu upp lýðræð- ið”. Þar segirfrá bernsku og þró- un griska lýðræðisins, hvernig það spratt upp úr harðstjórn og varð loks harðstjórn og hernaðar- mætti að bráð. Og auðhyggja og græðgi áttu sinn þátt i hnignunni, eins og titt er i sögunni. Allur er þessi kafli hinn athyglisverðasti. Upphafsöldum Rómarsögu er einnig gerð nokkur skil I bókinni. Þar er athyglisverðast, að forn- leifar eru nú taldar sanna ýmis forn munnmæli um fyrstu aldirn- ar i sögu Rómar, munnmæli, sem annars hafa löngum velkst fyrir fræðimönnum og ruglað þá i rim- inu. Verðum við að treysta þvi að itölsku fræðimennirnir, sem þennan kafla rita viti sinu viti um viðfangsefni sitt. Eins og i öðrum bindum þessa ritsafns er svo aldarspegill, sem Þorsteinn Thorarensen hefur frumsamið að mestu. Þar eru menn og efnisþættir teknirtilsér- stakrarmeðferðar og er það besti kafli bókarinnar að minu viti, einkum þó kaflarnir um Sókrates og Xenófón. Mjög athyglisverðir eru einnig kaflarnir um Pýþeas, kenningar Einars Benediktssonar um hugsanlega komu hans til Islands og þátturinn um Hallstæðinga. Þetta bindi Veraldarsögu Fjölva er skreytt miklu og góðu myndefni og er það mikill kostur. Einn galli er þó á þessari bók, sem ekki má láta hjá liða að gagnrýna, og sýnist þó sjálfsagt sitthverjum. Still hennar er afar knappur. Þýðandinn reynir um of að stytta málið og gera það útúr- dúralaust. Þetta bitnar oft á setningaskipaninni og verður á stundum til lýta að dómi undirrit- aðs. Einnig verður að gera þess, að prófarkalestur er ekki nógu vandaður. Margt það sem sagt er frá þess- ari bók er islenskum lesendum nýnæmi, og margt mun þeim þykja nýstárlegt. Sagan er þarna sögð frá nokkuð öðrum sjónarhóli en tiðast hefur verið, en sá sjónarhóll er mjög skemmtilegur, og gerir margt ljósara en áður var. Ég hef áður lýst ánægju minni með Veraldarsögu Fjölva og þarf ekki að endurtaka neitt af þvi hér. Það stendur hins vegar allt saman. Vonandi verður ekki langt i útkomu 5. bindis. Höfund- ar þessa rits eru flestir italskir, en Þorsteinn Thorarensen hefur þýtt bókina úr Itölsku og frum- samið hluta hennar sjálfur. Bókin er sett og brotin um hér á landi, en prentuð á Italiu og er allur frágangur hennar og útlit með ágætum og svo er hún mjög ódýr, a.m.k. ef miðað er við gæði. —■ Lagt er til að verkfalls- og samningsréttur geti veriö I hönd- um stéttarfélagssambanda. — Samningstima kjarasamn- inga skal ávallt ljúka um mán- aðamót og óheimilt skal vera aö semja um skemmri uppsagnar- frest á kjarasamningi en 2 mánuði. — Sá sem segir upp kjarasamningi skal koma fram með skriflega kröfugerð sína um nýjan eða breyttan kjarasamning I siðasta lagi þegar einn mánuður er eftir af uppsagnarfresti. — Þegar kjarasamningur er undirritaðiur með fyrirvara um endanlegt samþykki, fellur sá fyrirvari úr gildi eftir 14 sólar- hringa, hafi samþykki eða synjun ekki komið fram áður. Akvörðun um verkfall skal tilkynna með 10 sólarhringa fyrirvara (f stað 7 áöur). — óheimilt skal að boða til samúðarverkfalls, nema frum- verkfallið hafi staðið I 14 sólar- hringa minnst. — óheimilt skal að boða til verkfalls ef ekki eru liðnir 30 sólarhringar frá þvl aðili kom fram með skriflega kröfugerð nýs eða breytts kjarasamnings. — Félagsmálaráðherra skal hafa heimild til að fresta um allt að 60 sólarhringa, einangruðum verkföllum, sem taka til 100 launþega eða færri. — Embætti ríkissáttasemjara skal gert að fullu starfi. — Sáttasemjari getur frestað boðuðu verkfalli um allt að 5 sólarhringa, ef hann ætlar að bera fram miðlunartillögu eða hann telur llkur á að fresturinn nægi til að leysa deiluna. — Sáttasemjara sé heimilt að efna til sameiginlegrar atkvæða- greiðslu, þótt deila taki til margra aðila og það þó hann beri fram fleiri en eina miðlunar- tillögu, og ráði þá sameiginlegt atkvæðamagn úrslitum um sam- þykki eða synjun. — Aukið er verulega það lág- marksatkvæðamagn og þátttaka I atkvæðagreiðslu, sem þarf til að fella miðlunartillögu sáttasemj- ara. Ég læt lesendum eftir aö bera saman óskalista atvinnurekenda og drög ráðherrans. Jörundur Garðarsson kennari Bíldudal skrifar fréttabréf Frá Bfldudal. Bílddælingar þurfa skuttogara eöa tvo til þrjá stóra báta Vegna þeirra frétta, sem heyrst hafa héðan frá Bíldudal að undanförnu f innst mér rétt að taka það fram, að það ástand, sem nú ríkir hér i atvinnumál- um er að mestu afleiðing af ýmsum óhöppum, sem hér urðu á árabilinu 1960- 1970. Eins og fram hefur komið I fréttum, þá fór frystihúsið hér og útgerðin, sem var á þess vegum á hausinn um 1970. Þeir aðilar, sem veittu forstöðu þeim rekstri fluttu til Reykjavikur þegar allt var komið I óefni. Fróðlegt væri aö spyrja þá aðila um ástæður þess að svona fór. Um svipað leyti og hraðfrysti- húsið fór á hausinn, þá skeði það lika að kaupfélag Arnfirðingá lognaðist út af og Matvælaiðjan h.f., sem kaupfélagið átti, fór sömu leið. Þeir sem stóðu fyrir þessum rekstri fluttu allir burt af staðnum, kaupfélagsstjórinn, verkstjórinn og fleiri. Fróðlegt væri að fá upplýsingar hjá þeim aðilum um, hverjar ástæður ófar- anna voru. Þegar kaupfélagið fór á haus- inn, var Matvælaiðjan seld manni I Reykjavik, sem hingað hefur sjaldan komið og litið sinnt rekstri fyrirtækisins. Þessum rekstrilauk á s.l. ári. I sumar var Matvælaiðjan svo seld á uppboði fyrir 7 miljónir króna. Otibú- stjóra Landsbankans hér var slegin verksmiðjan, en ekki er vitað með vissu, hver hinn raun- verulegi kaupandi var. Það er rétt að taka það fram, að mikill fjöldi ungs fólks hefur sest að hér á Bildudal siðan 1970, fólk sem engan þátt hefur átt I rekstri atvinnufyrirtækja hér. Þessu fólki og öðru, sem ekki hefur tekið þátt I atvinnurekstrinum, finnst eðlilega, að það eigi litla sök á þvi ófremdarástandi, sem hér rikir. Almennur borgarafundur var haldinn hér um siðustu helgi. Stóð fundurinn I þrjár og hálfa klukku- stund. Fundarmenn voru að mestu leyti sammála um það, sem hér þyrfti að gera, — svo sem það, að útvega þarf frystihúsinu nægilegt hráefni til þess að tryggja rekstur þess til frambúð- ar, annað hvort með 2-3 stórum bátum eða með skuttogara. Og i lok fundarins var gerð svo- hljóðandi ályktun: „Almennur borgarafundur haldinn á Bildudal, þann 21. nóvember 1976 vitir þau vinnu- brögð við uppbyggingu hrað- frystihússins, að framkvæmdar- stjóri uppbyggingarinnar hafi skilið við það verk sitt þannig, að enn séu ógreiddar kr. 9 og 1/2 til 10 miljónir, sem valda þvi, að ekki er hægt að hefja vinnslu i húsinu. Fundurinn beinir þeim eindregnu tilmælum til stjórnar Byggðasjóðs, að ráða fram úr þeim vanda, samkvæmt gefnu loforði, og með tilliti til þess neyðarástands, sem nú rikir i at- vinnumálum þorpsins, svo að hægt verði að hefja vinnu nú þeg- ar”. — Að lokum er rétt að taka það fram, að lifið hér gengur sinn gang þrátt fyrir allt. Grunn- skólinn er starfandi, læknir kemur hingað einu einni i viku frá Patreksfirði, mjólkin kernur frá Patró og Atvinnuleysisbæturnar lika. Veðrið er ágætt miðað við árstima, hlýtt en rigning á köfl- um, og allir vegir færir. Þá urðu hér miklar skemmdir á görðum við hús og á aðalgötu þorpsins á fimmtudagskvöldið i siðustu viku, þegar aurskriða kom úr fjallinu. Skriðan fór i gegnum þorpið alveg niður að sjó. Þýddar barna- og unglingabækur: Gamlir og nýir kunningjar Leiftur hefur gefið út niu þýddar barnabækur og kennir þar margra grasa. Mummi og jólin heitir bók eftir norskan höfund og út- varpsmann, IngebrigtDavik, en þýðingu gerði Baldur Pálma- son. Mummi er sex ára drengur, sem á heima úti á eyju skammt frá landi og er pabbi hans sjó- maður. Segir sagan frá þvi sem á daga hans drifur á einum jól- um. Myndir eru i bókinni eftir Ulf Aas og Bjarna Jónsson. Höfundur þessarar bókar hef- ur og samið söguna I Marar- þaraborg” sem þýdd heíur ver- ið og gefin út á plötu. Tvær bækur koma út i nýjum flokki bóka eftir Merri Vik. Þær heita „Labba það er ég” og „Labba, sjáið hvað hún getur.” Bækur þessar segja frá þrettán ára stelpu sem heitir að sjálf- Nokkrar Leifturs. af barnabókum sögðu Labba, frá vinkonum og vinum og systkinum og ketti i næsta húsi. „Heima hjá Löbbu er stundum eitt og annað ekki eins og það á að vera, hlutirnir ekki á réttum stað, eins og felli- bylur hafi ætt yfir, og þá segir fjölskyldan alltaf: Auðvitað er það Labba. Allt er henni að kenna. En samterþað svo að án hennar getur fjölskyldan ekki verið þvi að i raun og veru er hún ráðsnjöll og dugleg stelpa". Gisli Asmundsson hefur þýtt þessar bækur. Tvær nýjar bækur koma út i flokki Erics Speed um kappakstursgarpana Wynn og Lonny. Þær heita Bikarkeppnin og GT Kappaksturinn. Garparnir lenda i „hættulegum æfintýrum” og andstæðingum „sem svifast einskis”. Þýðandi er Arngrimur Thorlacius. Þá bætast við tvær bækur i langan bálk um bræðurna Frank og Jóa, sem eru synir leynilögreglumanns, og er það skemmst frá þeim að segja, að „oft er barátta þeirra tvisýn, og ógnir úr öllum áttum biða þeirra við hvert fótmál”. Þess- ar bækur tværi heita Dularfulla merkið og Leynihöfnin. Höfundur bókanna er Franklin W. Dixon en Gisli Asmundsson þýðir. Annar langur bálkur sem Leíftur bætir við er um Nancy. Heita bækurnar Nancy og leyndarmál sirkusstjórans og Nancy og rauðu balletskórnir. Nancy er dóttir málafærslu- manns, sem ratar i það sifellt að leysa leynilögreglugátur. einatt á mjög sérstæðan hátt. Höf- undur er bandariskur, Carolyn Keene en þýðandi er Gunnar Sigurjónssonn.

x

Þjóðviljinn

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.