Þjóðviljinn - 30.12.1976, Blaðsíða 10

10 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Fimmtudagur 30. desember 1976
BORGÞOR S. KJÆRNESTED:
Þeir, sem á íslandi auðn-
ast að fylgjast með sjón-
varpi, og þeir eru æði
margir, hafa haft kær-
komið tækifæri til þess að
fræðast nokkuð um upp-
hafssögu lýðveldisins
Finnlands. Ég vil í upphafi
þessarar greinar færa
Kristínu Þórarinsdóttur
Mántylá innilegustu þakkir
fyrir mjög næma og góða
þýðingu á þessum frábæru
þáttum. Það er ekki létt
verk að þýða kjarnmikil og
„talandi" myndræn orða-
tiltæki finnans yfir á ís-
lensku svo vel sé. Starf
þýðandans er oft á tíðum
vanþakkað starf og illa
launað, þó Sjónvarpið skuli
hér undanskilið, þegar
tekið er tillit til íslenskra
aðstæðna.
Tammerfors, hér voru aöal bardagar finnsku borgarastyrjaldarinnar háðir.
Þótt þættir þessir hafi verið
skýrir og vel gerðir, þá finnst mér
ekki úr vegi að lýsa að einhverju
leyti forsögu og eftirleik þeirra
atburða sem þar eru teknir fyrir.
öll þjóðfélagsþróun i Finnlandi
hefur verið harkalegri og ómann-
úðlegri en þekkst hefur á hinum
Norðurlöndunum. Það er upp úr
1860 sem Finnland fer að breytast
i iðnaðarþjóðfélag. Arin 1867-68
ganga einhverjar mestu hörm-
ungar þeirrar aldar yfir Finn-
land, uppskerubrestur og hung-
ursneyð. Fram að þessum árum
höfðu kaupmenn selt vörur óspart
út á reikning, en árin 1867-68 er
endurgreiðslu skuldanna krafist.
Kaupmenn komust á þennan hátt
yfir jarðeignir bænda, sem siðar
varð aðal uppistaðan i finnsku
auðvaldsþjóðfélagi, skógarkapi-
talismanum. Þetta sérstæða
finnska fyrirbæri, og sá eigna-
lausi mannfjöldi, sem varð til á
þessum árum varð að ódýru
vinnuafli skógariðnaðarins.
1 þessari „sviðsettu” hungurs-
neyð fórust um 116 þúsund
manns. Ég segi „sviðsettu”
vegna nokkurra óhrekjanlegra
staðreynda! í fyrsta lagi voru
lánveitingar rikisins til kaup-
manna, til kornvörukaupa, af-
þökkuð af þeim. A neyðartimum
fyrri ára höfðu kaupmenn fengið
rikislán til að flytja inn kornvör-
ur. Þeir seldu kornið siðan dýrum
dómum út á reikning. Heilar
jarðir voru pantsettar, til að
menn gætu staðið i skilum. A
neyðarárunum 1867-68 voru
gamlar og nýjar skuldir krafðar
inn hjá b'ændum og hjáleigubænd-
um. 1 öðru lagi ákveður þing
landsins á sama tima, að öll að-
stoð til þurfalinga skuli endur-
greidd af viðtakanda til rikisins,
eða að til komi vinna fyrir aðstoð-
ina. Tjónið af völdum uppskeru-
brestsins er metið á um 2640
miljónir króna. Rikið varði um
299 miljónum króna til aðstoðar
við bágstadda.
í þriðja lagi var innflutningur á
kornvörum til Finnlands frá
Rússlandi og Þýskalandi ekki
meiri en önnur fyrri ár 1867-68, en
tiu þúsund tunnur af korni voru
fluttar út, meira en nokkru sinni
fyrr. Sveltandi fólk reyndi að
vinna fyrir sér með handavinnu
og útflutningur á handiðnaðar-
vörum jókst til mikilla muna á
þessum neyðarárum, meira aö
segja var flutt út smjör, þó ótrú-
legt megi virðast.
Éinnig má geta þess að járn-
brautin á milli Riihimaki og
Sánkti Pétursborgar var i bygg-
ingu þessi árin, og uppflosnaðir
bændur og hjú reyndu að fá vinnu
við gerð hennar. 1 gleði sinni yfir
þessu mikla framboði á vinnuafli,
þá lækkuðu stjórnvöld kaupið um
Harmleikur í
Myndaflokkurinn „Undir Pólstjörnunni” hefur vakið mikla Akseli og Elina eru þær sögu-
athygli. Næst slðasti þátturinn verður fluttur miðvikudaginn persónur sem fylgst er með
5. janúar, ’77. " baráttu þeirra frá upphafi til
enda.
sögu þjóðar
Ritað
i tilefni
sjónvarps-
þátta um
baráttu-
tímana í
Finnlandi
heiming. Farsóttir og lélegt fæði
tók lifið af fjölda þeirra, sem
unnu við byggingu þessarar járn-
brautar og nýjir komust stöðugt
að. Kostnaðurinn við járn-
brautina varð mun lægri en i upp-
hafi var áætlaö, þó mun meira
vinnuafl hafi verið notað, en gert
var ráð fyrir.
A leið sinni suður á bóginn,
mættu hungraðir og sveltandi
bændur og hjú, matarlestum betri
borgaranna á leið noröur á bóg-
inn, eða til vesturstrandarinnar,
en ekkert dæmi um rán eða þjófn-
að fyrirfannst gegn þessum mat-
arlestum. Sannleikurinn er sá að
þessir öreigar voru orðnir það að-
framkomnir af sulti og áþján, og
innprentaðri kúgun, eftir margra
alda ok, að þeir megnuðu ekki að
taka lifsbjörgina með valdi.
Finnsk verkalýðshreyfing sprett-
ur upp úr þessum kringumstæð-
um rétt fyrir aldamótin, og rétt
eftir aldamótin var gamli sósial-
demókrataflokkurinn stofnaður.
Flokkur þessi náði þegar i upp-
hafi miklu fylgi. Konur fengu
kosningarétt og kjörgengi til
jafns við karla árið 1905, og það
var á tfmum fyrri heimstyrjald-
ar, sem jafnaðarmenn ná hrein-
um meirihluta á þingi. Rússa-
keisari leysti það þing upp og
borgaraflokkarnir náðu naumum.
meirihluta i næstu kosningum
(1916).
Það er hin róttæka verkalýðs-
hreyfing, sem berst frá upphafi
fyrir sjálfstæði Finnlands, sem á
þessum tíma, frá 1812, er rúss-
neskt stórfurstadæmi, með ýms-
um sérréttindum tryggðum i
stjórnarskránni, innan rússneska
keisaraveldisins. Hægri öflin i
Finnlandi höfðu i raun engan á-
huga á sjálfstæöi Finnlands og
aðskilnaði landsins frá Rússlandi
fyrr en eftir fall keisaraveldis-
ins. A siðari árum fyrri heims-
styrjaldar flýr nokkur fjöldi
ungra manna til Þýskalands og
gengur þar i herþjónustu, gegn
Rússlandi.
1 lok ársins 1917 hlýtur Finn-
land sjálfstæöi og á þvi fæst full
viðurkenning Lenins og Ráð-
stjórnarinnar. Sjálfstæðisyfirlýs-
ing Finnlands er undirrtuð af V.
Uljanov (Lenin) Stalin, Trotski,
Petrovski, Steinberg, Karelin og
Schlichter. Það var Sviþjóð og
Þýskaland sem settu viðurkenn-
ingu Ráðstjórnarinnar á sjálf-
stæði Finnlands sem skilyrði fyrir
viðurkenningu sinni á sjálfstæði
Finnlands. Af þessum ástæöum
lagði finnsk sendinefnd af stað til
Pétursborgar 29. des. 1917, undir
forystu P.E. Svinhufvud, og kom
til Smolna, aðseturs Ráðstjórnar-
innar, 30. des. Það tók hina ungu
Ráðstjórn tvær klukkustundir að
ganga frá þessari yfirlýsingu,
sem ekki hafði tekist að fá
Jerenski-stjórnina til að gera, og
finnska sendinefndin beið á
meðan i anddyri salarkynnanna.
Þegar yfirlýsingin siðan var
afhent af aðalritara Ráðstjórnar-
innar Bont,-Brujevit,in, þegar
finnarnir stóðu með þetta dýr-
mæta plagg i höndunum, steig
Enckell, sem fór með utanrikis-
mál Finnlands, fram og mæltist
til þess að sendinefndin mætti
hitta Lenin. Var það auðsótt mál,
Lenin kom og spurði: „Jæja, eruð
þið ánægðir” og Svinhuvud
svarar, „já, vissulega”. Þar
stóðu tveir fyrrverandi Siberiu-
fangar frammi hvor fyrir öðrum,
Svinhuvud og Lenin, fleiri orð
fóru ekki á milli þeirra og menn
kvöddust. Sendinefndin snéri
aftur og engin þakkarskeyti fóru
á milli landanna. Viðurkenning
finnskrar borgarastéttar á
þessum augnablikum i Smolna
hefur verið af heldur skornum
skammti og Lenin minnist þessa
atburðar sjálfur i mars 19110 á
eftirfarandi hátt i ræðu:
„Ég minnist mjög vel þess at-
burðar, þegar ég afhenti yfirlýs-
inguna um sjálfstæði Finnlands i
hendur Svinhufvud — nafn sem á
rússnesku þýðir ,maður með
svinshaus—fulltrúa finnskrar
borgarstéttar, sem leikið hefur
hlutverk böðulsins. Hann þrýsti
hönd mina vingjarnlega, og við
skiptumst á nokkrum kurteisleg-
um orðum. Hversu ógeðslegt var
þetta ekki”. Dómsmála-
kommisarinn I. Steinberg segir
þannig frá i endurminningum sin-
um, „Við risum hver af öðrum
upp til þess að undirrita sjálf-
stæðisyfirlýsingu Finnlands og
við fundum til einlægrar ánægju.
Vitanlega vissum við, að hin
finnska hetja þessara augna-
blika, Svinhufvud, sem keisarinn
á sinum tima hafði sent i útlegð,
var yfirlýstur fjandmaður okkar
þjóðfélags, og að hann i framtið-
inni myndi ekki gefa neinum okk-
ar grið. En ef við frelsuðum
finnsku þjóðina undan oki Rúss-
lands, þá væri sögulegum órétti á
einu sviði útrýmt i heiminum.”
Það er siðan upp úr innri and-
stæðum i finnsku þjóðfélagi, sem
byltingin i Finnlandi brýst út i lok
febrúar 1918. Bylting þessi hefur
hlotið hin margvislegustu nöfn i
Finnlandi, hvita striðið, frelsis
striðið, rauði hryðjuverkatiminn,
borgarastriðið og bræðrastriðið.
Borgarastyrjöld er eitt það hrylli-
legasta sem komið getur fyrir
litla þjóð og i Finnlandi var það
ekki óalgengt að bræður voru sitt
hvorum megin viglinunnar, eða
faðir og sonur. Þó var striðið
sjálft ekki blóðugara en gengur
og gerist i styrjöldum.
Þegar sjálf styrjöldin var um
garð gengin hófust aftökurnar
fyrir alvöru og margar tölur um
fjölda þeirra manna, sem teknir
voru af lifi, hafa verið nefndar.
Talað hefur verið um 30 þús. rúm
20 þús og allt niður i opinberar
tölur, sem tala um eitthvað á
milli 6-10 þúsund. Láta mun nærri
að um 4000 manns hafi falliö i
sjálfri byltingunni,2000 hvorum-
megin. Þær tölur sem taldar eru
komast næst sannleikanum
munu vera um 16-18 þúsund sem
féllu eftir byltinguna, annað hvort
úr hungri og vosbúð i fanga-
búðunum, eða voru tekin af lifi.
Kommúnistaflokkur Finnlands er
stofnaður strax upp úr bylting-
unni, 1918, en er bannaður.
Upp úr 1930 hefst hið hryggilega
fasistatimabil i sögu Finnlands,
fangabúðir fyllast af pólitlskum
föngum og starfsemi verkalýðs-
hreyfingarinnar er meira eða
minna bannlýst. Það er ekki fyrr
en eftir friðarsamninga Finn-
lands og Sovétrikjanna 1944 sem
finnska alþýðusambandið hlýtur
viðurkenningu atvinnurekenda og
að finnski kommúnistaflokkurinn
fær að starfa frjálst. Lok siðari
heimsstyrjaldar verða til þess
að koma á svipuðu þingræðislegu
borgaralegu lýðræði i Finnlandi
og viö búum við á íslandi.
Þessi þróun hefur kostað meiri
og hörmulegri blóðfórnir en við
þekkjum dæmi til á öðrum
Norðurlöndum, og enn i dag er
Finnland, að mlnum dómi, háþró-
aðasta borgaralega auðskipulag
á Norðurlöndum.
Borgþór S. Kjærnestcd.