Þjóðviljinn - 02.03.1977, Síða 6

6— SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Miövikudagur 2. mars 1977
Skýrsla heilbrigðiseftirlits ríkisins um hollustuhætti í álverinu
,.ÞAR HAFA EFNDIR
VERIÐ
ENGAR”
þingsjé
Þaft er skoftun Heilbrigftiseftir-
lits rfkisins aft viftunandi and-
rúmsloft á vinnustaft vift áiverift I.
Straumsvlk verfti ekki til staftar
fyrr en uppsetningu og starf-
rækslu fullkomins hreinsibúnaftar
til hreinsunar á ræstilofti verk-
smiftjunnar er komift f gang.
Heilbrigftiseftirlit rfkisins telur
aft aftstæftur i Straumsvfk séu
þannig aft hætta sé á atvinnusjúk-
dómum hjá starfsmönnum.
Vift heyrnarmæiingar, sem
framkvæmdar voru fyrir þremur
árum á 117 starfsmönnum álvers-
ins kom i Ijós aft 97 þeirra, þab er
83%,höfftu skerta heyrn og fjórfti
hver maftur i öllum hópnum meft
verulegt heyrnartap.
Engin afskipti
fyrr en 1972.
— Þetta kom m.a. fram I ýtar-
legri skýrslu um hollustuhætti í
álverinu i Straumsvik frá Heil-
brigftiseftirliti rikisins, en þá
skýrslu flutti Matthias Bjarna-
son, heilbrigftisráöherra,á Alþingi
i gær, er hann svarafti á fundi
sameinafts þings fyrirspurn frá
Jóni Armanni Héftinssyni um
þessi mál. Auk fyrirspyrjanda og
ráftherra tóku þátt i umræftum
um málift þingmennirnir Jónas
Arnason, Benedikt Gröndal,
Jóhann Hafsteinn, Stefán Jóns-
son, Ingólfur Jónsson, Oddur
Ólafsson, Lúftvlk Jósepsson,
Steingrimur Hermannsson og
Sighvatur Björgvinsson.
1 skýrslu Heilbrigöiseftirlits
rikisins, sem Matthias Bjarna-
son, heilbrigöis- og trygginga-
málaráftherra, flutti þingheimi
kom margt athyglisvert I ljós.
Þar er i fyrsta lagi tekiö fram,
aö veruleg bein afskipti heil-
brigftiseftirlitsins af starfsemi ál-
versins hafi ekki hafist fyrr en
1972 (er vinstri stjórnin var kom-
in til valda.), Minnt er á aö á ár-
inu 1972 voru gefnar út tvær
reglugerftir, önnur um hollustu-
hætti og heilbrigftiseftirlit en hin
um varnir gegn mengun af völd-
um eiturefna og hættulegra efna.
1 siftarnefndu reglugerftinni er
Heilbrigftiseftirliti rikisins falift
aö fjalla um umsóknir og starfs-
leyfi þeirra, er reisa vilja verk-
smiftjur efta iftjuver, og gera rök-
studdar tillögur um skilyrfti sllks
rekstrar ásamt meft mengunar-
mörkum til heilbrigftisráftherra,
sem endanlega úrskurftar málift.
I samræmi vift reglugeröina
sendi Heilbrigöiseftirlitift þáver-
andi heilbrigftisráftherra umsögn
slna um mengunarhættu vift ál-
veriftmeft bréfi dags. 22.1.1973 og
taldi óhjákvæmilegt aft setja upp
hreinsunartæki vift álverift. Staft-
festi ráðuneytift þessa skoftun
Heilbrigöiseftirlitsins meö bréfi
til ISAL dagsett 31.1. 1973.
Hófust þá tilraunir meft hin
islensku hreinsitæki, er stóftu á
annaö ár, en þau reyndust ekki
nothæf.
tjrlausna krafist án
árangurs.
1 greinargerft Heilbrigftiseftir-
litsins, sem flutt var á Alþingi I
gær segir:
„Þaft er skoftun Heilbrigöis-
eftirlitsins aö viöunandi and-
rúmsloft á vinnustaft vift álverift f
Straumsvik verfti ekki til staftar
fyrr en uppsetningu og starf-
rækslu fullkomins hreinsibúnaftar
til hreinsunar á ræstilofti verk-
smiöjunnar er komift 1 gang.”
Frá þvi er greint aft heilbrigöis-
fulltrúinn i Hafnarfirfti og hérafts-
læknir þar hafi beitt sér fyrir
endurbótum á mötuneyti og eld-
húsi álversins, en á þvf hafi borift
aft starfsfólk fengi iftrakvef vegna
lélegrar aftstöftu f eldhús. Nýtt
eldhús hefur nú verift byggt, en
þrátt fyrir ianga baráttu fyrir
nýju og stærra mötuneyti og þrátt
fyrir ioforft forráftamanna álvers-
ins í þeim efnum, þá „hefur ekki
enn verift hafin bygging þess”,
segir f skýrslunni.
Ennfremur segir: „Krafist hef-
ur verift en án árangurs betri
úrlausnar á uppskipun og
meftferft súráls, sem er mjög ryk-
ugt starf.”
Þá er rætt um hættuna af
asbestryki og segir aft á árinu
1975 hafi I erlendum timaritum
verift greint frá nifturstöftum
rannsókna erlendis á þeirri
hættu. Þar var bent á, aft
asbest-ryk gæti valdift krabba-
meini i brjóst- og llfhimnu ásamt
lungum, en áftur hefur lengi verift
Jónas Jón Armann
þekkt til óeftlilegrar bandvefs-
myndunar I lungum vegna þessa
ryks, en þessi sjúkdómur er fylli-
lega jafn alvarlegur og svokölluft
kfsillungu efta kfsilveiki, sem
stafar af innöndun kfsilryks.
Voru álverinu gefin fyrirmæli
um aft draga úr asbestnotkun
sinni og viöhafa sérstaka gát vift
meftferft þess. Drógu forráfta-
menn álversins þá úr asbest-
notkun „eins og þeir gátu”, —
segir I skýrslunni og lofuftu aft
„tilraunum til aö draga úr notkun
bess yröi haldift áfram”.
í^eiici fcl'U
at vinnus j úkdóma r
af völdum mengunar
Fram kemur f skýrslunni, aö
nokkuft hefur veriö fylgst meft
heilsufari starfsmanna f álverinu.
I skýrslunni segir: „Strax á
fyrstu árum álbræftslunnar fór aft
bera á ýmsum óþægindum, eink-
um frá sfmhúftum nefs og önd-
unarfæra hjá nokkrum starfs-
mönnum I kerskálunum, eins og
dæmi eru tii um frá öftrum álver-
um.”
1 nóvember 1971 var hafist
handa um mælingar á loft- og
ryksýnum f andrúmslofti á vinnu-
staftnum til efnagreiningar ásamt
mælingu á flúormagni i sólar-
hringsþvagi frá starfsmönnum
álversins, en þaft er talinn
allgóftur mælikvarfti á flúorupp-
töku og -mengun starfsmanna.
Þann 11. 8. 1972 sendi
Heilbrigöiseftirlitift ráftuneytinu
skýrslu um nifturstööur þessara
rannsókna. Þar kom m.a. fram:
„Sjö menn af átta, sem veikst
höfftu f álverinu voru kaliaöir til
vifttals og tekin af þeim nákvæm
sjúkrasaga og aflaft upplýsinga
um rannsóknir á þeim frá öftrum
læknum efta stofnunum. Allir
höföu reynst einkennalausir vift
læknisskoftun þegar þeir hófu
störf hjá álverinu. Niöurstöftur
þessara rannsókna leiddu I ljós aft
þessir menn þjáftust af einkenn-
um frá öndunarfærum, sem 1
sumum tilvikum voru mjög slæm.
Einnig kom fram ofnæmi hjá
sumum þessara manna, en auk
þess bar mikift á sleni og þreytu
aö vinnu lokinni. Flestir höfftu
unnift I kerskála en margir vift
súrálsuppskipun og haft mikla
yfirvinnu.
Talift var aft mengun andrúms-
lofts á vinnustöftum þessara
manna,svo og visst næmi fjögurra
af sjö mönnum, væri orsök og
samverkandi orsök sjúkdóms-
einkenna þeirra, og öil veikinda-
tilfelli ættu aft flokkast undir at-
vinnusjúkdóma. Þannig er talift
af Heilbrigftiseftirliti rikisins aft
aftstæfturf Straumsvfk séu þannig
aft hætta sé á atvinnusjúkdómum
hjá starfsmönnum.”
Þá segir 1 skýrslunni: „Þótt
ljóst sé, aft fyrrnefndar meng-
unarrannsóknir séu meira efta
minna ófullnægjandi, hefur niftur-
stafta rannsóknarinnar heild ver-
ift I fullu samræmi vift reynslu og
þekkingu frá nifturstöftum
rannsókna frá öftrum löndum vift
svipaftan atvinnurekstur og aö-
stæftur.”
Fjórði hver maður —
alvarlegt heyrnartap
Siftar I skýrslu Heilbrigftiseftir-
litsins er svo rifjaö upp, aö I
febrúar 1974 fóru fram heyrnar-
mælingar á 117 starfsmönnum
álversins, þar meft talift fólk úr
eldhúsi. 7 þessara 117 reyndust
hafa skerta heyrn og þar af 30
meft verulegt heyrnartap.
Um þetta segir: „Þótt saman-
buröi sé ekki lokift á tiftni
heyrnartaps viö önnur hávafta-
söm störf.t.d. vinnu I blikksmiftj-
um, virftast þessar tölur (þ.e. 83%
meft skerta heyrn og 25,6% af öll-
um meft verulegt heyrnartap)
benda til þess aftum óeftlilega háa
tiöni heyrnartaps sé aö ræöa hjá
starfsmönnum álversins og full
ástæfta til aft endurtaka
rannsóknina hift fyrsta.”
1 skýrslunni er á þaft bent, aft
endurskofta þurfi heilbrigftisþjón-
ustu starfsmanna álversins, þar
sem m.a. sé augljóst, aft einn
trúnaftarlæknir meft fárra stunda
vinnuviku geti ekki sinnt öllum
þeim verkefnum, sem gera verfti
kröfu til aft framkvæmd séu á
þessum 630 manna vinnustaft.
„Viðræðugóðir” en
„þar hafa efndir
verið engar”
I skýrslu Heilbrigftiseftirlits
rlkisins segir svo um samskiptin
vift forráftamenn álversins: „Þaft
er samdóma álit eftirlitsaftila aft
forráftamenn áiversins hafi I
flestum tiivikum verift viftræftu-
góftir, en efndir framkvæmda
verift misjafnar, þó hefur f flest-
um tilvikum verift ráftin bót á
hlutum, nema stóru eöa alvarleg-
ustu mengunarmálunum bæfti
innandyra og utan, þar hafa efnd-
ir verift engar.”
— Hér lýkur aft segja frá efni
skýrslu Heilbrigftiseftirlitsins.
Er ráftherra haffti flutt skýrsl-
una hófust snarpar umræftur á
Alþingi.
Argasta hneyksli
sagði Jónas.
Jónas Arnason tók fyrstur til
máls. Hann sagöi aft þetta væri
skýrsla um hneyksli, mjög alvar-
legt hneyksli. Greinilegt væri aft I
Straumsvik væri ekki afteins
hætta á atvinnusjúkdómum,
heldurværunú þegar mjög alvar-
legir atvinnusjúkdómar komnir I
ljós.
83% þeirra, sem athugaftir voru
hafa skerta heyrn. Þetta er
uppskeran af þeim hollustuhátt-
um, sem þarna eru viö lýfti.
Þaft er lika argasta hneyksli,
sagöi Jónas, sem fram kemur i
skýrsiunni, aft fslensk heilbrigftis-
yfirvöld höfftu nánast engin af-
skipti af málum þarna fyrr en I
byrjun árs 1972, þegar Magnús
Kjartansson var orftinn heil-
brigftisráftherra.
Þeir sem samninginn gerftu á
sfnum tima um álverift, létu hins
vegar algerlega vera aö skipta
sér af hollustuháttunum i verk-
smiftjunni.
Ekkert af þvf, sem hér hefur nú
veriö rakift, átti þó aö þurfa aft
koma á óvart, þvi aft I skýrslunni
sem hér var nú lesin er einnig
tekift fram, aft allar niöurstöftur
hennar séu einnig I samræmi vift
þaft, sem áftur haffti komift í ljós
erlendis varöandi slikar verk-
smiftjur.
Þeir eru „viftræftugóftir” full-
trúar Alusuisse^segir I skýrslunni,
en standa siftan ekki vift neitt af
þvf sem mestu máli skiptir. Nú
segja þeir aft hreinsitækin kosti
fjóra og hálfan miljarft króna, og
hafa ekki fengist til aft lofa neinu
um þaft hvenær þau veröi sett
upp. Fólk á vist bara aft
aukmvast yfir þessa fátæklinga,
svo aft þeir þurfi ekki aft kosta
þessu til.
Jón Armann Héftinsson (fyrir-
spyrjandi) kvaftst verfta aft taka
updir þaö meö Jónasi Arnasyni,
aft þétta væri dapurleg niöur-
stafta. Hér þarf miklu meira til en
aft menn séu viöræftugóöir. Ætl-
um viö aft halda áfram meft bund-
ift fyrir augun, og halda áfram aft
leyfa byggingu állka verksmiftja
án þess, aft þessum málum veröi
komiö I lag?
Peningar eru hér algert auka-
atrifti. Þaft er heilsa mannanna,
sem þarna vinna, sem máli skipt-
ir.
Benedikt Gröndal sagfti aft
þetta væri sorgarsaga og
hneykslissaga, hversu gjörsam-
lega heföi verift látift vera aft
sinna hollustuþættinum, þegar
verksmiftjan var sett upp og aft
ekki skuli hafa komist hreyfing á
þau mál fyrr en 1972.
Lög um hollustunefndir i hverri
verksmiftju meft aftild verkafólks
hafi þó veriö komin i Noregi strax
1956.
Oft er sökin hjá fólkinu
sjálfu, sagði ráðherrann
Matthias Bjarnason ráftherra
sagfti aft lög um hollustuhætti hafi
fyrst tekift gildi hér á landi 1. jan.
1970, en þaö hafi tekift tima fyrir
heilbrigftiseftirlitift aft kynna sér
málin; slfkt væri eftlilegt. Ekki
væri vitaft um hverjar heyrnar-
skemmdir væru vift önnur störf.
Ekki væri alltaf hægt aft kenna
stjórnvöldum efta atvinnurekend-
um um þaö, sem aflaga færi. Oft
lægi nokkur sök hjá fólkinu sjálfu.
T.d. væri vföa erfitt aft fá fólk til
aft nota heyrnarhlifar. Astandift
væri viöar alvarlegt hvaö holl-
ustuhætti snerti. T.d. væru nær
allar loftnubræöslurnar á undan-
þágum Iþessum efnum, — annars
væri engin loftna brædd. Forráöa-
menn ISAL eru ekki aft öllu leyti
sektir, — Islensk stjórnvöld hafa
veitt þeim fresti, sagöi ráft-
herrann.
Hvað um heyrnar-
skemmdir
á diskótekum?
spurði Jóhann.
Jóhann Hafstein sagfti aft
ákvæöin i gamla álsamningnum
Framhald á 14. siðu
Stefán
Jóhann
ÞETTA ER SKÝRSLA UM HNEYKSLI