Þjóðviljinn - 02.03.1977, Blaðsíða 7

Mi&vikudagur 2. mars 1977 ÞJóÐVILJINN — StÐA — 7
Isletisingar hafa veitt um 500 þúsund tonn á ári úr
þeim hlekk fæöukeðju hafsins sem uppsjávarfiskar
tilheyra. Lauslega áætlað má fjór- til sexfalda
þessar veiðar
Olafur K.
Pálsson/ fiski-
fræðingur
A hinn bóginn er engin sérstök
ástæöa til aö láta staðar numiö
við fæöuhlekk uppsjávarfiska.
Gerum ráð fyrir, að botnlægir
fiskistofnar verði fullnýttir seint
Framtí öarhlut-
verk sjávarútvegs á íslandi
Islendingar hafa nýtt fiski-
stofna tslandsmiða frá upphafi
búsetu sinnar hér eða i u.þ.b.
1100 ár. Fyrst i stað voru forfeð-
ur okkar einir manna um hit-
una, en máttu búa við
samkeppni erlendra aðila
siðustu 500 árin eða svo, og var
þá oft þröngt á þingi og litt.
friðvænlegt. Þrátt fyrir umtals-
verða sókn i fiskistofna Islands-
miöa á fyrri öldum má telja
vist, að ekki hafi verið um of-
nýtingu stofnanna að ræða. Það
er ekki fyrr en á þessari öld,
sem nýting fiskistofnanna
kemst á stig ofnýtingar eða rán -
yrkju, þ.e. meira er fiskað al:
tilteknum stofni en vöxtur hans;
og viðkoma ná aö endurnýja.
Forsendur þessarar rányrkju;
eru einkum tækniframfarir ií
veiðarfæragerð og skipasmiði
og samkeppni um aflann. Þess-
ar forsendur má telja ráðandi á
þessari öld.
Þorskurinn hefur vafalaust
leikið stórt hlutverk i fiskveiði-
sögu landsmanna frá upphafi og
mun vonandi halda þvi áfram
um ókomin ár. Fyrstu 1000 árin
eða svo mun þorskur og aðrar
botnlægar tegundir hafa verið
uppistaðan i fiskafla islendinga.
Nýtingu auðlinda hafsins á
þessu timabili má þvi lýsa
þannig, að um einhliða nýtingu
botnlægra fiskistofna hafi verið
að ræða, en slikir fiskistofnar
eru ofarlega i svokallaðri fæðu-
keðju eða fæðustiga. Það er ekki
fyrr en um siðustu aldamót,
sem breyting verður á þessu
sviði með tilkomu sildveiða, og
má segja að fiskveiðar islend-
inga á þessari öldi hafi
einkennst af veiðum á botnlæg-
um fiskum og uppsjávarfiskum
(sild og loðnu). Uppsjávarfisk-
stofnar eru, sem kunnugt er, oft
margfalt stærri en botnlægir
fiskistofnar og stafar það fyrst
og fremst af annarri stööu upp-
sjávarfiska i fæðukeðjunni,
þ.e.a.s. þeir eru neðar i fæðu-
keðjunni sem þýðir aö frum-
framleiðni plöntusvifsins nýtist
þeim betur en botnlægum fisk-
um ofar i fæðukeðjunni. Veiðar
á uppsjávarfiskum tákna þvi
betri nýtingu okkar á frum-
framleiðni plöntusvifsins.
Það er kunnara en frá þurfi að
segja, að botnlægir fiskistofnar
á Islandsmiðum eru fullnýttir
eða ofnýttir. Ofnýting mikil-
vægasta botnlæga stofnsins,
þorskstofnsins, hefur leitt til
þess að nýting (afli) okkar á
þessum hlekk fæðukeðjunnar er
mun minni en efni standa til frá
náttúrunnar hendi. Sé gert ráð
fyrir að takast megi að byggja
upp ofnýtta fiskistofna i þessum
fæðuhlekk, en það táknar um
800 þús tonna afla á ári, yrði
fiskiskipastóli islendinga, sem
slikarveiðarstunda, ekki ofviöa
að nýta þá möguleika til fulls.
Slik uppbygging tæki auk heldur
talsverðan tima. Sá hlekkur
fæöukeðju hafsins, sem upp-
sjávarfiskar tilheyra er fjarri
þvi að vera nýttur til fulls eins
og nú standa sakir. Til þessa
fæðuhlekks teljast fiskar eins og
loðna, sild, spærlingur og kol-
munni, svo nefndar séu tegund-
ir, sem nýting er þegar hafin á.
Islendingar hafa veitt um 500
þús. tonn á ári siöustu árin úr
þessum hlekk fæðukeðjunnar,
einkum loðnu. Lauslega áætlað
má veiða 2—3 miljónir tonna á
ári úr þessum hlekk á islensku
hafsvæði, þ.e.a.s. núverandi
veiðar á umræddum fisktegund-
um má fjór- til sexfalda (þessar
tölur og aðrar hér á eftir byggj-
ast á áætlaðri frumframleiðni
plöntusvifs á Isiensku hafsvæði
innan 50 sjómilna, sem Þórunn
Þórðardóttir, þörungafræöingur
hefur birt niðurstöður um)
Af þessu má ljóst vera að
framtiöarhorfur sjávarútvegs
mega kallast allgóðar næsta
áratuginn eða það sem eftir er
af þessari öld og e.t.v. lengur,
og er þá aöeins tekið tillit til nýt-
ingarmöguleika botnlægra fisk-
tegunda og uppsjávarfiska.
á þessari öld og uppsjávarfiski-
stofnar á fyrri hluta næstu ald-
ar. Gerum ennfremur ráð fyrir
að fiski-, haf- og matvæla-
fræðingar muni með rannsókn-
um sinum leysa öll vandamál og
spurningar viðvikjandi nýtingu
næsta hlekks fæöukeðjunnar,
þ.e. dýrasvifsins. Þá blasir við i
þessum hlekk fæðukeðjunnar
árlegur afli dýrasvifs (rauðáta,
ljósáta) af stærðargráðunni 10
miljónir tonna.
Nú er óhægt um vik að lita öllu
lengra fram i timann, en þó vart
nema hæfilega bjartsýni að
áætla að þessi forði verði ekki
fullnýttur, fyrr en nýting
plöntusvifsins er i sjónmáli sem
raunveruleiki.
Það skal siðan lagt i dóm
lesenda, að meta framtiðarhlut-
verk sjávarútvegs á Islandi með
hliðsjón af þvi sem hér hefur
verið drepið á.
Ólafur Kr. Pálsson.
Kelloggsstofnunin
er ekki auðhringur
t nokkrum dagblöðum hefur
birst kynlegt bréf frá „starfshópi
um auðhringa” þar sem reynt er
að vekja tortryggni á styrk, sem
bandariska Kelloggstofnunin
veitti nýlega til uppbyggingar
innlendrar rannsóknastarfsemi á
sviði matvælafræði.
Bréf þetta byggir á þeirri full-
yrðingu, að Kellogsstofnunin sé
auðhringur. Þessi mistök væru ef
til vill skiljanleg i hópi þeirra,
sem ekki hafa haft miklar
áhyggjur af ásælni útlendinga hér
á landi. En nefnd sem hefur gert
erlenda auðhringa að sérsviði
sinu og þekkja svo ekki auðhringa
frá gagnmerkri styrktarstofnun á
sviði grundvallarvisinda og heil-
brigðisfræði er ekki traustvekj-
andi. Yngri kynslóöinni svo og
þeim, sem iitið þekkja til is-
lenskra staðháta eins og sumir
forsvarsmenn þessa hóps vírðast
geta skal bent á til dæmis að Til-
raunastöð Háskólans að Keidum
segir Björn
Sigurbjörnsson
forstjóri Rann
sóknastofnunar
landbúnaðarinSj
í svari til
starfshóps
um auðhringi
var á sinum tima byggðupp fyrir
fé frá Rockefelierstofnuninni 1
Bandarikjunum. Hefur þessi
rannsóknastofnun orðið ber að
þvi að grafa undan innlendri heil-
brigðisþjónustu eða draga taum
útlendinga? Eins og flestir vita er
þessi rannsóknastofnun nú löngu
heimsþekkt fyrir rannsóknir
sinar i meinafræði.
Það sem mestu skiptir I þessu
máli er eftirfarandi:
1. W.K. Kelloggstofnunin er sjálf-
stæð stofnun og starfar óháð
samnefndu fyrirtæki sem
framleiðir ýmsar vörur sem
þekktar eru hér á landi.
2. Stofnunin var sett á fót til að
styrkja verl^efni á sviöum sem
hún nefnir undirstöðuatriði
þjóðfélagsins: landbúnaður
(matvælaframleiðsla) heil-
brigði og menntun
3. W.K. Kelloggstofnunin var sett
á fót af stofnanda Kellogg
Corparation, hr. W.K. Kellogg
með sérstöku stofnfjárframlagi
og hefur á undanförnum ára-
tugum styrkt fjölmörg verkefni
t.d. i Norður Evrópu, sérstak-
lega á Norðurlöndum, einkum i
Noregi. Er W.K. Kelloggstofn-
unin með virtustu menningar-
stofnunum i Bandarikjunum.
4. Kelloggstofnunin sótti ekki um
að fjárfesta i matvælarann-
sóknum á Islandi eins og
starfshópurinn heldur fram. Ég
leitaði til stofnunarinnar að
fyrra bragði með fyrirspurn
um hugsanlega styrkveitingu
og voru fyrstu viðbrögð
stofnunarinnar fremur neikvæö.
5. Val á matvælarannsóknum var
okkar eigið, en mörg önnur
verkefni voru rædd við fulltrúa
stofnunarinnar og sýndi hann
mörgum þeirra áhuga. Skrif
starfshópsins um annarleg
sjónarmið Kelloggstofnunar-
innar eru þvi þvaður eitt.
Björn Sigurbjörnsson
6. Styrknum fylgja engar kvaðir
aðrar en þær að gefa stofnun-
inni árlegar skýrslur um fram-
kvæmd verkefnisins. Stofnunin
tekur sérstaklega fram að hún
vilji ekki skipta sér af vali
námsstyrkþega eða af þjálfun
þeirra, né af ráðningu starfs-
liðs. Styrkurinri er veittur i
peningum án annarra skuld-
bindinga en að framkvæma
verkefnið samkvæmt þeirri
verklýsingu óbreyttri sem
Rannsóknastofnun land-
búnaðarins samdi á eigin spýt-
ur i anda þess samstarfs sem
verið er að koma á við Háskóla
Islands og Rannsóknarstofnun
fiskiðnaðarins.
7. Rannsóknir þær sem styrktar
verða, eru til þess eins að efla
innlendan matvælaiðnað, i
þessu tilfelli rannsóknir á kjöti,
mjólk og grænmeti, þ.e.a.s.
matvælaafurðum ísíensks'land-
búnaðar.
8. Fyrsti styrkþeginn er farinn
til náms til Skotlands. Hann
stundar rannsóknir á dilkakjöti
byggingu v.öðva arfgengi
byggingarlags sauðfjár o.s.frv.
Ég vona að lesendur sjái af
ofangreindu, hversu ómerkilegar
dylgjur þessi sjálfskipaði starfs-
hópur hefur haft i frammi. Ekki
veit ég hvað raunverulega liggur
að baki svona skrifum en ekki er
það umhyggja fyrir þeirri rann-
sóknastarfsemi i þágu atvinnu-
veganna, sem alltaf berst i bökk-
um i þessu landi.
Með þökk fyrir birtinguna
Björn Sigurbjörnsson forstjóri
Rannsóknastofnunar
landbúnaðarins.
Byggingavinna
Nokkrir verkamenn óskast til starfa i
byggingavinnu á Keflavikurflugvelli.
Fæði og húsnæði á staðnum. Upplýsingar
á skrifstofu vorri Lækjargötu 12 Iðnaðar-
bankahús efstu hæð n.k. föstudag kl. 2-4
eftir hádegi.
íslenskir Aðalverktakar s/f
1 Blikkiðjan
önnumst þakrennusmíði og uppsetningu —ennfremur hverskonar blikksmíði. Gerum föst verötilboð.
SÍMI 53468
Áuglýsinga síminn er 8-13-33 |