Þjóðviljinn - 05.04.1977, Blaðsíða 8

%.SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Þriöjudagur 5. aprll 1977
Fj ármálastj órar ríkisins
hneppa menninguna í fj ötra
Um páskana kemur Pólýfón-
kórinn fram i sibasta sinn undir
stjórn hins ötula og markvissa
stofnanda. Vegna tómlætis
stjórnvalda biöur nú óvissan
hins glæsilega kórs áhugafólks
sem verib hefur meöal helstu
menningarauka i tónlistarlifi
landsmanna.
A Akureyri hefur Alþýöuleik-
húsib veriö leyst upp um sinn.
Fjárhagsbyröi feröalaga um
byggöir landsins hefur reynst
hinu baráttuglaöa leikhúsfólki
um megn. Fulltrúar rikisvalds
hafa neitaö allri aöstoð. Þeir
láta sér i léttu rúmi liggja þótt
nýjasta leikhúsframtak I þágu
landsbyggöarfólks og alirar al-
þýöu berjist nú í bökkum.
t ölfusborgum var nýlega
samankominn litill hópur
erfiöisvinnufólks sem leitaöi
fræöslu og menningarauka á
vegum samtaka verkalýösins.
Menningar- og fræöslusamband
alþýöu hefur á undanförnum ár-
um reynt aö flytja daglauna-
fólki hagnýta þekkingu og efla
tengsl þess við menningar-
sköpun skálda og listamanna.
Látiö' er fella á Alþingi tillögu
um örlitla hækkun á styrkveit-
ingu.
Fjandsamlegt rikis-
vald
Pólyfónkórinn, Alþýöuleik-
húsiö og Menningar- og fræöslu-
samband alþýöu eiga þaö sam-
eiginlegt aö f jandsamlegt rfkis-
vald ógnar möguleikum þeirra
til áframhaldandi aögeröa.
Rikisvaldiö viröist eingöngu
vilja styrkja menningarstarf-
semi ef þaö fær forræöi yfir
verkefnavali. Framkoma fjár-
málastjóra rikisvaldsins sýnir i
verki skýrt mótaöa stefnu. Sú
stefna grundvallast á fjandskap
viö alla menningarstarfsemi
sem hvatt gæti almenning til
sjálfstæörar þátttöku af áhuga
og fórnfýsi án nokkurrar gróða-
vonareöa hugsanlega yröi hvati
aö gagnrýninni afistööu til stofn-
ana rikisvaldsins, skipulags
þess og starfshátta og þannig
varpab ljósi á þá hagsmuna-
gæslu sem rikisvaldið kappkost-
ar.
Rikisvaldiö óttast aö fræösla
og menningarstarfsemi meöal
alþýöu kunni ab efla baráttu-
kraft verkalýössamtakanna.
Rikisvaldiö finnur aö boöskapur
Alþýöuleikhússins á hljóm-
grunnviöa um byggöir landsins
og kann þvi aö leiöa til þess aö
almenningur dragi i efa sann-
ieiksgildi rikjandi sögu-
skoöunar. Rikisvaldiö dauf-
heyrist viö beiöni um aöstoö frá
glæsilegum kór áhugafólks sem
fiutt hefurnokkrar helstu perlur
tónlistarinnar inn i islenskan
menningarheim og náö slikum
gæöum aö honum er boöiö aö
heimsækja sumar háborgir
sönglistarinnar. Tómlæti fjár-
málastjóra rlkisvaldsins viröist
á góöri leiö meö aö drepa i
dróma þennan mikilvæga þátt
islenskrar menningar.
Fjandskapur rikisvaldsins
gagnvart þessum þremur
aöilum — Pólyfónkórnum, Al-
þýöuleikhúsinu og Menningar-
og fræöslusambandi alþýöu —
sýnir aö fjármálastjórarnir
telja að menningarleg starfsemi
áhugafólks og gagngeröar til-
raunir til aö fiytja alþýöu auk-
inn lifsskilning meö fræöslu og
flutningi leikverka séu i sjáifu
sér dæskilegar enda geti þær ef
til vill leitt til sjálfstæöari af-
stööu almennings til skipulags
þjóömálanna. Rikisvaldiö
reynir i verki aö kæfa frjálsa
menningarstarfsemi og list-
ræna tjáningu á hugsjóninni um
breytt og betra þjóðskipulag.
Polýfónkórinn
Pólýfónkórinn hóf starfsemi
sina fyrir tuttugu árum og var
þá einkum skipaöur ungu fólki.
Slöan hefur kórinn vaxiö jafnt
og þétt, bæöi aö hæfni og fjölda.
Hann er nú mebal glæsilegustu
kóra sem Island hefur átt — i
áhugafólks sem þar hefur
sungiö sér til gleöi og þroska,
heldur hefur hún einnig rutt nýj-
ar brautir I islensku tónlistar-
lifi, aukiö nýrri vidd i
menningarlif þjóðarinnar. An
Pólýfónkórsins væri islensk
menningarharpa nokkrum
strengjum fátækari. Meö hjálp
hins áhugasama og fórnfúsa al-
mennings hefur stjórnanda
kórsins tekist aö eyöa þvi tómi
sem áöur var fyrir hendi. Og nú
horfa forsvarsmenn rikisvalds-
leikhúslifi. Ahugafólk á Akur-
eyri stofnaöi Alþýðuleikhús sem
ætlaö var aö túlka á listrænan
hátt boðskapinn um betra þjóö-
skipulag, skilning alþýöu á ör-
lagavefi hagsmunabaráttunnar
og flytja verkin heim til fólksins
sjálfs, til sjávarþorpa og
bændabyggöa, til vinnustaöa og
annars vettvangs hinnar dag-
legu lifsbaráttu.
Þessum markmiöum hefur Al-
þýöuleikhúsiö reynt aö þjóna
meö flutningi nýrra leikhús-
heild sinni eitthvert stórbrotn-
asta hljóöfæri sem völ er á i
landinu. A siðari árum hefur
kórinn ráöist i hvert stórvirkiö á
fætur ööru og kynnt þjóöinni
ins aögerðarlausir á þaö aö til-
vist áhugamannakórsins sé
stofnaö i hættu og enn á ný
skapist eyöa i Islenskt
menningarlif.
verka. Þaö hefur ferðast til fjar-
lægra landshluta þar sem oft á
tiðum er fátt um listviðburöi.
Þannig hefur þaö sýnt i verki
vilja til aö vega upp á móti
„Gera þarf listir i vaxandi mæli að daglegu viðfangsefni almenn-
ings, enda eiga að bjóðast til þess auknar tómstundir. Listsköpun á að
vera frjáls og þjónar hún þá best þeim tilgangi að vera vaxtarbroddur
menningarlifsins og vakandi samviska þjóðarinnar.”
Stefnuskrá Alþýðubandalagsins, bls. 102.
sum glæsilegustu verk tón-
listarinnar. Viöurkenning hans
á erlendum vettvangi hefur
einnig aukist jafnt og þétt. Hann
hefur hlotiö einróma lof á al-
þjóölegum tónmótum, verið
boöinn flutningur á vegum
virtra útgáfufyrirtækja og mun
á næstunni heimsækja italskar
borgir þarsem rikir gamalgróiö
mat á þeirri tegund tónlistar
sem Pólýfónkórinn hefur eink-
um helgaö sig.
Starfsemi Pólýfónkórsins
hefur ekki aöeins verið mikil-
væg fyrir þann mikia fjölda
Alþýðuleikhúsið
A undanförnum tveimur ára-
tugum hafa veriö gerðar ýmsar
tilraunir til aö stofna sérstök
leikhús sem ryöja áttu braut
nýjum straumum. Þær hafa all-
ar liöiö fyrir skilningsleysi for-
svarsmanna rikisfjármálanna.
Meö fámennri þjób hefur
stuöningur fjöldans ekki verið
nægilegur til aö standa straum
aö jafnf járfreku fyrirtæki og til-
raunaleikhús er i raun og veru.
Fyrir nokkru hófst enn ein til-
raunin til nýsköpunar I islensku
þeirri höfuðborgareinokun sem
menningarstofnanir rikisins
viröast hafa i hávegum. Þaö
hefði þvl mátt ætla að lands-
byggöargælur Brekkubóndans i
menntamálaráöuneytinu heföu
faliö I sér stuöning frá hinum
háu herrum. En þvi hefur fariö
viös fjarri. Hinn róttæki
boðskapur leikhússins hljómar
sem eldvarnarýlfra i eyrum
ráðamanna. A Akureyri hamast
litla iháldiö i bæjarstjórn gegn
stuöningi viö Alþýöuleikhúsiö. A
Alþingi fellir stóra ihaldiö meö
menntamálaráöherra i broddi
fylkingar tillögu um örlitiö
framlag tU þessa menningar-
auka landsbyggöarinnar.
Menningar- og fræðslu-
samband alþýðu.
A undanfömum árum hefur
Menningar- og fræöslusamband
alþýðu rekiö félagsmáiaskóla i
Olfusborgum. Daglaunafólk
viös vegar aö af landinu og úr
ýmsum félögum verkalýðs-
hreyfingarinnar hefur sótt skól-
ann. Starfsemi hans hefur jöfn-
um höndum miðast viö aö fræöa
um sögu, eöli og viðfangsefni
verkalýöshreyfingarinnar og
kynna ýmsar menningargrein-
ar. Fjárhagur skólans hefur
hins vegar veriö svo naumur að
aðeins tvö hálfsmánaöar nám-
skeiö hafa veriö á hverju ári og
hvert þeirra hefur aðeins rúmaö
um tuttugu félagsmenn úr
verkalýösfélögunum.
Þar eö fræðslustofnanir rikis-
ins hafa látiö slika fulloröins-
fræöslu algerlega afskiptalausa
hefur félagsmálaskóli Menning-
ar- og fræöslusambands alþýðu
veriö eina stofnunin sem boðiö
hefur alþýöufólki aö taka sér
hvildfrá önn hversdagsins, setj-
ast á skólabekk um stund og
fræöast um málefni sin og
menningarverömæti þjóöarinn-
ar.
Rikisvaldiö hefur sýnt þessari
starfsemi nær fullan fjandskap.
Alþýðan skal vinna — hvorki
fræöast né tileinka sér
menningarleg verömæti. Fyrir
jólin felldi liössafnaöur rikis-
stjórnarinnar á Alþingi aö
framlag til féiagsmálaskóla al-
þýöu yröi hækkaö i tvær miljón-
ir króna. Mennta- og
menningarstofnun alþýöu
skyldi áfram búa viö fjár-
magnsskort. Efling hennar væri
hagsmunaöflum rikisvaldsins
fjandsamleg.
Fjötrar i stað sjálf-
stæðis
Sú stefna að neita Pólýfón-
kórnum, Alþýöuleikhúsinu og
Menningar- og fræöslusam-
bandi alþýöu um aukinn fjár-
styrk sem aðeins næmi örlitlu
broti af þeirri heildarupphæö,
sem rikisvaldiö ver til
menningarmála, felur I sér
boöskap um svæfingu allrar
starfsemi sem borin er uppi af
áhugafólki og alþýbu manna og
fer aörar götur en hagsmunaöfl-
um rikisvaldsins eru þóknan-
legar. Fjármálastjórar rikisins
viröast ekki vilja láta fé af hendi
nema hljóta i staöinn algert for-
ræöi yfir menningarstarfsem-
inni. Óháö nýsköpun, hvort
heldur hún eflir þjóöfélagsiega
gagnrýni eða hvetur hinn al-
menna mann til sjálfstæðrar
menningarstarfsemi, virðist i
reynd ekki vera kærkomin þeim
fulltrúum fjármagnsins sem
fara meö stjórn islenska rikisins
um þessar mundir. Ef til vill
halda þeir aö i slikri nýsköpun
kunni frækorn byltingarinnar aö
leynast? Hver veit? Fáfræöi
fjöldans og athafnaleysi hefur
löngum veriö liftrygging hins
afturhaldssinnaöa rikisvalds.
Sagan um Pólýfónkórinn, Al-
þýöuleikhúsiö og Menningar- og
fræðslusamband alþýöu sýnir
aö fjármálastjórar rikisvalds-
ins vilja fyrr hneppa menning-
una I f jötra en hætta á aö gefa
samtökum áhugafólks, gagn-
rýnu leikhúsi og félagsmála-
starfsemi verkalýðsins fjár-
hagslegt svigrúm til sjálfstæöra
athafna.